Артериал гипертензия билан оғриган беморларда психоемоционал касалликларнинг диагностикаси ва даволаш
Автор: Ниязов Сафар Мукимович, Ташматова Гулбахор Алимжановна, Исакова Дилфуза Зайнабидиновна, Ганиева Зулайхо Вохитжановна
Журнал: Re-health journal.
Рубрика: Внутренние болезни
Статья в выпуске: 1-1 (17), 2023 года.
Бесплатный доступ
Артериал гипертензия (АГ) - бу систолик қон босими 140 мм симоб устуни ва/ёки диастолик қон босими 90 мм симоб устуни ва ундан юқори бўлган ҳолат, агар бу қийматлар тинч муҳитда ҳар хил вақтда ўтказилган текширув натижаларига қараб баҳоланади. Гипертензия катталар аҳолисининг 30-40 фоизига таъсир қилади. Ёши билан тарқалиш 60 ёшдан ошган одамларда 70-65% га етади ва қариликда изоляция қилинган систолик гипертензия кўпроқ учрайди, бу 5 ёшгача бўлган аҳолининг 50% дан камроғида аниқланади. 50 ёшдан олдин гипертензия еркакларда, 50 ёшдан кейин эса аёлларда кўпроқ учрайди. Гипертензиянинг барча шакллари орасида енгил ва ўртача 70-80% ни ташкил қилади, бошқа ҳолларда аниқ гипертензия кузатилади. Иккиламчи гипертензия барча гипертензия ҳолатларининг 5-10% ни ташкил қилади. Шу билан бирга, юқори ва доимий гипертензия билан оғриган беморлар тўпланган ихтисослашган клиникаларга кўра, иккиламчи гипертензия 30-35% ҳолларда мураккаб ва қиммат тадқиқот усуллари ёрдамида аниқланиши мумкин.
Артериал гипертензия, психоэмоционал юклама
Короткий адрес: https://sciup.org/14127485
IDR: 14127485 | УДК: 616.12-008.331.1
Текст научной статьи Артериал гипертензия билан оғриган беморларда психоемоционал касалликларнинг диагностикаси ва даволаш
Артериал гипертензия (АГ) - бу систолик қон босими 140 мм симоб устуни ва/ёки диастолик қон босими 90 мм симоб устуни ва ундан юқори бўлган ҳолат, агар бу уийматлар тинч мууитда уар хил ваутда утказилган текширув натижаларига уараб бауоланади.
Гипертензия катталар ауолисининг 30-40 фоизига таъсир уилади. Ёши билан таруалиш 60 ёшдан ошган одамларда 70-65% га етади ва уариликда изоляция уилинган систолик гипертензия купроу учрайди, бу 5 ёшгача булган ауолининг 50% дан камроFида аниқланади. 50 ёшдан олдин гипертензия еркакларда, 50 ёшдан кейин эса аёлларда кўпроқ учрайди. Гипертензиянинг барча шакллари орасида енгил ва уртача 70-80% ни ташкил уилади, бошуа уолларда аниу гипертензия кузатилади.
Иккиламчи гипертензия барча гипертензия уолатларининг 5-10% ни ташкил уилади. Шу билан бирга, юқори ва доимий гипертензия билан оғриган беморлар тўпланган ихтисослашган клиникаларга кура, иккиламчи гипертензия 30-35% уолларда мураккаб ва уиммат тадуиуот усуллари ёрдамида аниуланиши мумкин.
Калит сузлар: артериал гипертензия, психоэмоционал юклама.
Долзарблиги. Артериал гипертензия аста-секин ривожланадиган касалликдир. 60 йил остонасини кесиб ўтиб, ҳар учинчи одам бу касалликдан азият чекади. Ушбу мақола гипертензия асоратлари - когнитив ва психоэмоционал касалликларга бағишланган[2].
Артериал гипертензия юрак-қон томир тизимининг энг кенг тарқалган касалликларидан биридир. Вояга етган аҳолининг 20-30% артериал гипертензиядан азият чекиши аниқланди. Ёши билан касалликнинг тарқалиши ошади ва 50 ёшдан ошган одамларда 65-65% га етади.
Гипертензия ҳақли равишда ХХI асрнинг "балоси" деб аталади. Бу дунёдаги енг кенг тарқалган инсон сурункали касалликларидан бири бўлиб, ҳар 10 - одам 40 йилдан кейин, 50 йилдан кейин – ҳар 5-чи ва 60 йилдан кейин-ҳар учинчи одам дуч келади.
Маълумки, кекса ёшдаги ва ёш ёшдаги артериал гипертензия билан оғриган беморларнинг 90-95% гипертония ("essential гипертензия") билан оғриган, қолганлари симптоматик гипертензия билан оғриган беморлардир. Кеч ёшдаги ҳар қандай одамда гипертензия билан касалланишнинг кўпайиши табиий қариш жараёнида касаллик учун кўплаб хавф омилларининг шаклланиши билан боғлиқ. Натижада, кекса ёшдаги одамда қон босимини тартибга солишнинг" бузилиши "аллақачон ёш организм учун" бахциз ҳодисаларсиз " омилларга таъсир қилиш босқичида содир бўлади ва натижада пайдо бўлган гипертензия осонгина барқарорлашади ва ривожлана бошлайди[4].
Гипертензиянинг муҳим асоратларидан бири когнитив ва психоемоционал бузилишлардир. Гипертензия ва қон томир деманс хавфи ўртасидаги боғлиқлик, шунингдек, когнитив бузилишларнинг оқилона олдини олиш учун қон босимини барқарор пасайтириш зарурати шубҳасиздир. Нейропсихологик текширув пайтида гипертония билан оғриган беморларда когнитив функцияларнинг кўрсаткичлари нормал қон босими билан текширилганларга қараганда ёмонроқдир.
Артериал гипертензия билан оғриган гериатрик беморлар, қоида тариқасида, ўртача ва аниқ когнитив бузилишларга эга. Патология ўсиб улғайган бундан ташқари, билим бузилиш кучайиб ортиши аниқ бир мойиллик бор[3].
Гипертензия билан оғриган гериатрик беморларда, қоида тариқасида, бундай аниқ психоемоционал бузилишлар мавжуд ва улардан депрессия тез-тез кузатилади, бу, қоида тариқасида, енгил ва ўртача шаклга эга ва шунинг учун биз ўртасидаги муносабатни кузатамиз[1].
Бундан ташқари, гипертензияни назорат қилиш беморларнинг ўз касалликлари ҳақида хабардорлигига бевосита боғлиқ. Гипертензия устидан юқори назорат даражаси бўлган беморларда асоратлар кам учрайди.
Шундай қилиб, артериал гипертензияси бўлган геронтларда когнитив ва психоэмоционал бузилишларнинг олдини олиш ва натижада ҳаёт сифатини яхшилаш учун гипертония билан оғриган геронтларнинг ўз касалликлари тўғрисида хабардорлигини ошириш, гипертония билан оғриган бемор учун ўз-ўзини назорат қилиш сўровномаларини кенгроқ жорий етиш керак. гериатрик амалиётга, қон босимини сақлашга, қон когнитив бузилишнинг олдини олиш учун етарли антиҳипертензив терапия (бета-блокерлар, диуретиклар ва АCЕ ингибиторлари) ўтказиш орқали optimal кўрсаткичлардаги босим даражаси (хотирани ўргатиш, ноотропик воситалар билан курсни даволаш: танакан).
Тадқиқот мақсади: CВБ курсининг клиник хусусиятларини, шу жумладан психоемоционал касалликларни ва гипотензив терапия олган амбулатория шароитида гипертония билан оғриган беморларда анксиолитик терапия самарадорлигини ўрганиш.
Тадқиқот материаллари ва усуллари. 150-35 ёшдаги гипертензия билан 65 нафар кузатув остида бўлди (эркаклар — 59, аёллар — 91). Гипертензия давомийлиги ўртача 12,0 ва 3,6 йилни ташкил этди. 33 бемор (22,0%) синф и гипертония билан касалланган еди, 93 (42,0%) — синф II, 34 (36,0%) — синф III.
Тадқиқот натижалари. Ўрганилган беморларда психоемоционал бузилишларнинг ривожланишида етакчи омил соматоген гипертензия ва шу fonda ривожланаётган асоратлар эди. Шахснинг касалликка бўлган муносабати беморнинг психологик ҳолатини аниқлади ва преморбид хусусиятларига, беморнинг ақл даражаси ва унинг касаллиги ҳақидаги билимига боғлиқ эди.
Шахс хусусиятлари психопатологик феноменологиянинг хилма-хиллиги ва тузилишини аниқлади. Семптомлар диапазони енгил, беморларнинг ҳаётий фаолиятини бузмасдан, одатий функцияларни бажара олмаслик, ижтимоий ва меҳнатга мослашишни сезиларли даражада бузишгача бўлган.
Биз кузатган беморларнинг 60 тасида гипотензив терапия олганига қарамай, қон босимининг қисқа муддатли "интравизитик" ўзгарувчанлиги ошди. Синов пайтида ташвиш, фобия, юрак уриши, ортиқча терлаш, юз гиперемияси, нафас қисилиши шаклида аниқ автоном касалликлар аниқланди. Беморларда дисфорик тус, кўз ёшлари, ухлаб қолиш қийинлиги билан тушкун кайфият бор эди. Соғлиқни сақлаш хавотирлари, фобик епизодлар билан шикоятлар бор эди. Хавотирли бузилиши ҳатто ташқи кўринишда, юз ифодаларида, ҳаракатларда ҳам намоён бўлди. "Астеник фикрлаш" баъзи секинликлари, диққатни жамлаш ва диққатни жамлашдаги қийинчиликлар, хотиранинг пасайиши, Ирода қобилияти билан қайд етилди. Туш саёз, ташвишли, сезгир, кўпинча оғриқли, қўрқинчли тушлар билан бирга еди.
Хавотирли бузилиши ва қон босими ўзгарувчанлиги ошган беморлар 4 ҳафталик анксиёлитик фармакотерапия курсидан ўтдилар: 1-гуруҳ 30 kishi тофизопамни 50 мг 2 р дозада қабул қилишди. / кун, 2-гуруҳ 30 бемор п-А да мияга хос с—100 оқсилига антитаналар олди шакл (Тенотен) 1 таблетка 3 р./кун. Тофизопам бензодиазепин ҳосилалари гуруҳига киради, анксиёлитик таъсирга эга, тинчлантирувчи, мушакларни бўшаштирувчи, антиконвулсант таъсир билан бирга келмайди.
Бироқ, айрим ҳолларда, кўрсатмаларга кўра, бош оғриғи, уйқусизлик, асабийлашиш, психомотор қўзғалиш, чалкашлик, иштаҳанинг пасайиши, ич қотиши, метеоризм, кўнгил айниши, қуруқ оғиз, қичишиш, екзантема, мушакларнинг кучланиши, мушакларнинг оғриғи, нафас олиш депрессияси қайд етилиши мумкин.
Икки дорининг қиёсий баҳоси бензодиазепин транквилизаторларининг самарадорлигига қарамай, уларни кардиологик беморларга юбориш ҳар доим ҳам кўрсатилмаслиги билан боғлиқ бўлиб, бу гемодинамик параметрларга салбий таъсир кўрсатиши, антигипертензив воситалар билан ўзаро таъсири билан боғлиқ. Шунга кўра, гипертония билан оғриган беморларга нисбатан терапевтик чоралар айниқса еҳтиёткорлик билан кузатишни талаб қилади, уларнинг бардошлилиги ва хавфсизлигига катта эътибор берилади.
П-а шаклидаги (Тенотен) мияга хос с-100 оқсилига антитаналар махсус хусусиятларга ега бўлган П-а дорилар гуруҳига киради. Тенотен инновацион технологиялар ёрдамида ишлаб чиқарилади, бу жараёнда бошланғич модданинг суюлтирилишини технологик қайта ишлаш қўлланилади, бу еса релиз фаоллиги деб аталадиган махсус фармакологик фаолликни чиқаришга олиб келади. Технологик қайта ишланган антитаналарни суюлтириш (АТ) Антитана молекулаларига ҳам, ушбу антитаналар ишлаб чиқариладиган антиженларга ҳам таъсир қилади. Бу с-100 оқсил ҳақида П-А ат таъсири классик бензодиазепин транквилизатор diazepam таъсири ўхшайди, деб топилди. С-100 да П-а 5-ҲТ1А, 5-ҲТ2А, 5-ҲТ2Б рағбатлантириш ва 5-ҲТ2C рецепторларини инҳибе. С-100 да П-а маълум бир лиганднинг ўзаро таъсирига таъсир қилади1 рецепторлари, ГАБА рецепторлари ва маълум бир лиганднинг глицин сайтининг НМДА рецепторлари билан ўзаро таъсири. Шикастланиш зонасини патоморфологик текшириш с-100 да п-А нинг аниқ нейропротектив таъсирини кўрсатди. Мураккаб таъсири туфайли препарат янги авлоднинг анксиолитикидир, у кенг таъсир доирасига ега: ташвишга қарши, antidepressant, вегетатив стабиллашадиган, стрессдан ҳимоя қилувчи. Бу ножўя таъсирларни келтириб чиқармайди ва асосий гипотензив терапия билан бирлаштирилади.
Хавотирли, депрессив невротик касалликлар ва микроглиал ҳужайралар ва астроцитлар томонидан ифодаланадиган ва чиқариладиган мияга хос с-100 оқсили ўртасида боғлиқлик борлиги аниқланди. Препарат С-100 оқсилининг фаолиятини модуляция қилади ва ижобий таъсир кўрсатади, невротик ва неврозга ўхшаш давлатларнинг ривожланишига тўсқинлик қилади. Катта афзаллик шундаки, препарат ингибиция, кундузги седатив, мушакларнинг бўшашиши, гиёҳвандлик ва чекиниш синдромига олиб келмайди.
Иккала дорининг ҳам ташвишга қарши таъсири терапиянинг 7-10 кунида намоён бўлди—асабийлашиш, қўрқув ва ташвиш камайди. Иккала гуруҳда ҳам, Гамилтон хавотирли шкаласи бўйича, терапиянинг 8-кунига қадар кўпчилик беморларда умумий балнинг сезиларли даражада пасайиши кузатилди ва кузатувнинг 4-ҳафтаси охирига келиб унинг minimal даражасига этди. Аммо тофизопамни буюришда бош оғриғи 3 кишида (10%), 6 кишида (20%) — қон босимининг ўзгариши, Тенотен буюрилганда ҳеч қандай нохуш ҳодисалар аниқланмади.
Хулоса. Шундай қилиб, гипертония билан оғриган беморларда психоемоционал касалликларни даволаш муайян қийинчиликларни келтириб чиқаради ва катта еҳтиёткорликни талаб қилади. Даволашнинг мақсади қон босимини ва умуман ҳолатни барқарорлаштириш, CВБ ривожланишини секинлаштириш ва ҳаёт сифатини яхшилашдир. Даволашни тайинлашда бир қатор омилларни ҳисобга олиш керак.
АДАБИЁТЛАР:
-
1. Александрийский А. А. Клинико-нейрофизиологическая характеристика начальных проявлений недостаточности кровоснабжения головного мозга у лиц молодого возраста: автореф. дис....канд. мед. наук. / А. А. Александрийский - Иваново, 2006. - 21 с.
-
2. Белоусов Ю. Б. Фармакологический анализ артериальной гипертонии / Ю. Б. Белоусов, М. В. Леонова // Проблемы стандартизации в здравоохранении. - 2003.- № 8. -С. 10-18.
-
3. Березин Ф. Б. Психологические механизмы психосоматических заболеваний / Ф. Б. Березин, Е. В. Безносюк, Е. Д. Соколова // Российский медицинский журнал. — 1998. - № 2. - С. 43-49.
-
4. Дробижев М. Ю. Психические расстройства и сердечно-сосудистая патология / М. Ю. Дробижев, М. Б. Печерская. - М., 1994. - С. 113-121.
Список литературы Артериал гипертензия билан оғриган беморларда психоемоционал касалликларнинг диагностикаси ва даволаш
- Александрийский А. А. Клинико-нейрофизиологическая характеристика начальных проявлений недостаточности кровоснабжения головного мозга у лиц молодого возраста: автореф. дис. ... канд. мед. наук. / А. А. Александрийский - Иваново, 2006. - 21 с.
- Белоусов Ю. Б. Фармакологический анализ артериальной гипертонии / Ю. Б. Белоусов, М. В. Леонова // Проблемы стандартизации в здравоохранении. - 2003.- № 8. - С. 10-18.
- Березин Ф. Б. Психологические механизмы психосоматических заболеваний / Ф. Б. Березин, Е. В. Безносюк, Е. Д. Соколова // Российский медицинский журнал. — 1998. - № 2. - С. 43-49.
- Дробижев М. Ю. Психические расстройства и сердечно-сосудистая патология / М. Ю. Дробижев, М. Б. Печерская. - М., 1994. - С. 113-121.