ArcGIS 9.3 dasturidan foydalanib, tarixiy madaniy ob`yektlar davlat kadastrini yuritishda elektron raqamli xaritalarda ma’lumotlar ba’zasini yaratish

Elektron xaritalarni yaratish uchun yangi zamonaviy asboblar va dasturlar zarur bo’ladi. Shu jumladan hozirda ishlab chiqarishda qo’llanilayotgan ArcGIS 9.3 dasturi tarixiy yodgorliklarning raqamli xaritalarni yaratishda juda qo’layliklar yaratmoqda. Ushbu dastur yordamida yaratilgan xaritalar bilan ishlash foydalanuvchining imkoniyatlarini yanada kengaytiradi. Shuning uchun ushbu dastur yordamida tarixiy madaniy ob`yektlar xaritasini yaratish va takomillashtirish, ma’lumotlar ba’zasini to’ldirish davr talabi hisoblanadi. Biz tajriba va tahlillar asosida tarixiy yodgorliklar xaqidagi xaritalarni yaratishda quyida keltirilgan jadvallardagi ma’lumotlar bazasidan foydalanish maqsadga muvofiq deb hisoblaymiz.

1-jadval

Manzilgoh va muhofaza shakli

Yodgo r-likning tartib raqami	O b`yekt turiga tavsif-noma	Nom i	Muhofaz a katego-riyasi	Muhofaza ga olingani haqidagi hujjat va uning raqami	Manzil				Tarixi y tayanc h rejasi №	Tarixi y tayanc h reja-sining sxema si №
					shaxa r, rayon	dax a	k o`cha	U y №
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11

2-jadval

Tarixiy toponimik tavsifi

Yodgorlik №	Ko`cha, maydon va aholi punktlarining zamonaviy nomlari	Tarixiy nomi	Saqlab qolish uchun tavsiya etilgan nomlar
1	2	3	4

3-jadval

Tarixiy paydo bo’lishi va muallifi

Yodgorlik №	Mualliflar			Boshlang`ich egalar		Tarixiy asos	Ob`yekt-larning balansi
	me’morchili k	amaliy san’at	moyqalam	F.I.SH.	tavsifi
1	2	3	4	5	6	7	8

ArcGIS 9.3 dasturi tarixiy madaniy ob`yektlarni geografik ma’lumotlari va atribut ma’lumotlari bilan birgalikda ishlash imkoniyatini beradi.

ArcGIS 9.3 dasturida ma’lumotlar bazasini yig’ish va saqlash juda qulay.

ArcGIS 9.3 dasturida elektron xaritalarni yaratish uchun quyidagilarni bajarishimiz kerak:

ArcGIS dasturi asosiy ikki qismdan iborat:

1.Arc Map; 2.Arc Catalog.

1 bo’lim Arc Map geografik obyektlarni atribut ma’lumotlar bilan ishlashga qo’llaniladi.

Ishchi oynadan Arc Map ni ya’ni, dasturni ishga tushirish uchun, ishchi oynadan Arc Map ning ustiga sichqonchaning chap tugmasini bosish orqali ishchi holatga tushiriladi (1-rasm).

1– rasm.

2 bo’lim Arc Catalog bu ma’lumotlarni boshqarish (2-rasm).

2-rasm.

Персональная база геоданных

Arc Catalog oynasi ochilib,

yaratib olinadi.

Персональная база геоданных

ichiga o’zimizga kerakli shartli belgilarni va obyektlarni kiritamiz.

Bizning respublikamizda asosan Gauss Kruger koordinatalar tizimidan foydalaniladi. Barcha topografik va obzor topografik xaritalar teng burchakli ko’ndalang silindrik proyeksiyada tuziladi. Bu proyeksiyani nemis olimi K.F.Gauss (1777 1855) nazariy jihatdan asoslagan bo’lsa, ikkinchi bir nemis olimi L.Kryuger (1857 1923) uni hisoblash formulalarini ishlab chiqqan. Shuning uchun ham Gauss Kryuger proyeksiyasi deyiladi. Bu proyeksiyada ellipsoid sirtidagi shakl burchaklari tekislikda aynan o’ziga o’xshash tarzda tasvirlanganidan unga teng burchakli yoki konform (o’xshash) proyeksiya deyiladi.

Bu proyeksiya aholi xaritalarini va qishloq xo’jaligiga oid xaritalarni tuzishda ko’proq qo’llaniladigan proyeksiya hisoblanadi.

Gauss Kryuger to’g’riburchakli ko’nadalang silindrik proyeksiyasi koordinatalarni ellipsoid sirtida nuqtalarning geodezik koordinaalari bilan shu nuqtaga tegishli tekislikdagi to’g’ri burchakli koordinatalarini o’zaro bog’lash imkonini beradi.

Shimoliy yarim sharda joylashgan hududlar uchun hamma absessalar musbat. O’q meridian tomondagi ordinatalar musbat, g’arb tomonlari manfiy bo’ladi.

Manfiy ishorali koordinatalarni musbat ishoraga keltirish uchun ular qiymatiga 500 km qo’shib yoziladi (ya’ni, o’q meridian 500 km g’arbga shartli suriladi).

Zonalardagi geodezik asosning hamma nuqtalarini koordinatalarini yagona sistemada ochish uchun, ularning hyech bo’lmaganda bittasini koordinatalarini bilish kerak. Boshlang’ich nuqta qilib Pyotrburg shahridagi Pulkovo astronomik observatoriyasining dumaloq zalini markazi qabul qilingan. Bu sistema 1942 yil koordinatalar sistemasi deb qabul qilingan.

Balandlik bo’yicha boshlang’ich sadhiy yuza qilib, Boltiq dengizining sadhi, hozirgi Kalilingrad shahridagi Kronshtad fushtogining noli qabul qilingan.

Bu tizimni ishga tushirish uchun ishchi oynadan

Новый класс пространственных объектов

yoqiladi, unda

Gauss Kruger

koordinalar ochiladi

bu tizimdan

Pulkovo 1942

tanlanadi. Pulkova 1942

yilgi koordinata tizimi

hududlarga bo’linadi. Biz yashab turgan hududga mos keladigan

Pulkovo 1942 GK Zone 12N

koordinata tizimidir (3-rasm).

3-rasm.

Arc Catalog oynasi yopiladi.

ArcGIS dasturiga elektron xaritalarni kiritish.

Arc Map oynasi ochiladi; Arc Map oynasidan redaktor paneli ochilib

Начать редактирование

yoqiladi; redaktor paneldan “zadachi” punktida “sozdat

novыy obyekt” ochiladi; redaktor panelidan

kerakli

sloy” tanlanadi; redaktor panelidan Редактор ^ К .^ ж shu belgilar yordamida

atribut ma’lumotlar bazasi yaratiladi; atribut ma’lumotlar bazasi to’ldiriladi (4- rasm).

4-rasm.

Xaritani ArcGIS 9.3 dasturida umumiy ko’rinishi qo’yidagicha bo’ladi (5- rasm).

5-rasm.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati