Болалар портал гипертензия синдромида қизилўнгач ва ошқозондаги варикоз кенгайишларни эндоскопик бахолаш
Автор: Гафуров Адхам Анварович, Туйчиев Галибжон Урмонжонович, Нематжонов Фаррухбек Зокиржон, Туйчиев Гафуржон Урмонович
Журнал: Life Sciences and Agriculture.
Рубрика: Медицинские науки
Статья в выпуске: 2 (10), 2022 года.
Бесплатный доступ
Болалардаги ПГ синдромида қизилўнгач ва ошқозондаги варикоз кенгайган веналар (ВКВ) холати, улардан қон кетиши хавфини аниқлаш ушбу соҳанинг долзарб муаммоларидан бўлиб қолмоқда. Болаларда қизилўнгач ва ошқозон варикоз кенгайган қон кетиш хавфини Щерцингер А.А. (1986) классификациясида келтирилган ВКВ ўлчамлари асосида белгилаш бемор болаларда, айниқса кичик ёшда, мавжуд қон кетиш хавфини аниқлаб беришда етарли эмас. Чунки 3 ёшли боланинг ошқозони ёки кизилўнгачи веналаридаги 0,3 мм ёки ундан катта варикоз кенгайишини катта ёшдаги 0,3 мм ёки ундан катта варикоз кенгайиши билан таққослаб бўлмайди. Бошқача қилиб айтганда болалардаги 0,1 мм.ли варикоз кенгайиш катталардаги 0,3 мм.ли варикоз кенгайишдаги қон кетиш ҳавфини бериши мумкин. Шу сабабли болалар ПГ синдромида қон кетиш хавфини аниқлашни такомиллаштириш болалар портал гипертензияси синдромида ўта хавфли бўлган асорат - қон кетишини олдини олишда ва шунтловчи ташрихларга курсатмаларни кенгроқ танлашга ёрдам берган бўлар эди.
Болалар, портал гипертензия, қизилўнгач ва ошқозондаги варикоз кенгайган веналар, Щерцингер
Короткий адрес: https://sciup.org/14124741
IDR: 14124741
Текст научной статьи Болалар портал гипертензия синдромида қизилўнгач ва ошқозондаги варикоз кенгайишларни эндоскопик бахолаш
Мавзуни дорлзаблиги. Болалардаги портал гипертензия (ПГ) синдромида қизилўнгач ва ошқозондаги ўзгаришлар, аниқроғи варикоз кенгайган веналар (ВКВ) холати, улардан қон кетиши хавфини аниқлаш ва олдини олиш ушбу соҳанинг долзарб муаммоларидан бўлиб қолмоқда. Ташхис тасдиқлангандан сўнг биринчи икки йил ичида қон кетиш хавфи 30% [1], биринчи қон кетишидан кейинги ўлим холатлари 25% ташкил қилади [5,6]. Қон кетиши холатларининг 50-90% ларда қайталаниши [4] асоратларнинг янада аянчли бўлишига - ўлим холатларининг 50-70% гача етишига сабаб бўлади [2].
Бу борада эзофагогастродуоденоскопия хулосалари мухим ахамиятга эга. Лекин, қизилўнгач ва ошқозондаги махаллий ўзгаришларни, варикоз кенгайган веналарининг холатини аниқлаш, реал қон кетиш хавфини белгилаш ва шунга яраша ўз вақтида радикал ёки паллиатив операцияларга кўрсатма аниқлашда адабиётларда ҳар хил фикрлар (кўрсатмалар кузатилмоқда. Катта ёшдаги одамларда қўлланиладиган Шерцингер А. Г. таснифи (1986) болалар амалиётига тўғридан тўғри қўллаш айрим мушкулликлар туғдиради.
Материал ва услублар. Тадқиқотга портокавал шунтловчи (ПКШ) ташрихлар ўтказилган 168 нафар бемор болалар олинди.(ўртача ёш 5,5 ёш). Бемор болаларнинг 124 тасида (I-гурух) ПГ нинг жигар ичи қамали ва 44 тасида (II-гурух) жигар ташқи қамали ўрин олган.
I-гурухдаги беморларнинг 33 тасида дистал спленоренал анастомоз (ДСРА), 43 беморда «ёнбош-ёнбош» спленоренал анастомоз («ё-ё» СРА), 48 беморда проксимал спленоренал анастомоз (ПСРА) турлари қўлланилган бўлса, II-гурухдаги беморларда «н» кўринишли мезентерикокавал анстомоз (МКА) 14 нафар беморда, илеакомезентериал анастомоз (ИМА) 13та болада, ПСРА 11 та беморда ва 6 нафар беморда «ё-ё» СРА қўлланилди. I-гурухдан 3 та ва II-гурухдан 7 беморда ошқозон ва қизилўнгач веналарини тикиш ( 4 холатда М.Д.Пациора ва 3 холатда Сигиура) ташрихлари ўткир қон кетиш вақтида ўтказилган.
Ошқозон ва қизилўнгач веналаридаги ўзгаришлар, аниқроғи варикоз кенгайган веналар холати ренгенологик ва эндоскопик текширишлар ёрдамида кузатилиб борилди. Шунтнинг функционал холати қопқа тизими қон-томирларини ультратовушли Доплерометрия ва ангиография текширишлари ёрдамида аниқланди. Катамнестик текширишлар ташрихдан сўнг 1 , 3 ва 5 йиллар мобайнида олиб борилди.
Натижалар ва уларнинг муҳокамаси. Ишчи таснифда варикоз кенгайган веналар диаметри, хосил бўлган устунчалар ва тугунчалар миқдори, флебэктазиянинг қизилўнгач бўйлаб давомийлиги ва рефлюкс эзофагит кўринишлари инобатга олинди.
Жигар ичи ва ташқи қон айланишининг бузилиш холатлари спленопортография орқали тасдиқланиб, спленоманометрияда қопқа тизими босими 320 - 410 мм с. у. тенглиги ва айрим холларда ундан ҳам юқори кўрсаткичлар аниқланди.
ПКШларга кўрсатма ва анастомоз турини режалаштириш (Лидский (1971)., М.М.Алиев (1999) ва бошқа кўплаб муаллифларнинг фикрича 20% холларда режадаги анастомоз турини қўллаш қон томир анатомик жойлашувини хисобга олган холда иложи бўлмайди) портал қон айланишининг қанчалик даражада бузилганлигига, ошқозон ва қизилўнгач варикоз кенгайган веналаридан қон кетиш хавфи даражасига, гастроэзофагеал сохадаги қон кетиш холатларига, гиперспленизм синдроми мавжудлигига асосланади.
Жадвал 1
Портал гипертензия синдромида флебэктазия даражасини эндоскопик бахолаш
ВКВ дараж. |
ВКВ Диаметри |
Флебэктазиянинг қизилўнгач бўйлаб давомийлиги. |
Устунчалар миқдори |
Тугунчалар миқдори |
Рефлюкс эзофагит |
I дар. |
0,1 - 0,2 |
Пастки сатхда |
1 – 2 |
0 |
I |
II дар. |
0,2 - 0,3 |
Ўрта сатхгача |
1 – 3 |
I-2 кардиал. соха. |
II |
III дар. |
0,3 - 0,5 |
Юқори сатхгача |
2 – 3 |
I-3 кардиал. соха] қизилўнгач ўрта қисми. |
III |
Анамнезида бир маротаба бўлса ҳам қон кетиши кузатилган беморлар керакли тайёргарлик остида, режали операция қилинган бўлса, қолган беморларда операциялар профилактика мақсадида ўтказилди.
ПГ нинг жигар ичи қамали турида, яъни I-грух беморларда ташрихгача ҚОВКВдан қон кетиши 9,6% (12) беморларда ва II-грух беморларда 22,2% (10) холатларда кузатилди.
Ишчи таснифга асосан I-гурух беморларининг 85,1%да ва II-гурух беморларининг 93,2% да қизилўнгач ва ошқозондан қон кетиши хавфи бўлган ўзгаришлар аниқланди. Қизилўнгач ва ошқозон варикоз кенгайган веналарнинг (ҚОВКВ) эндоскопик даражаси портал гипертензиянинг жигар ичи ва жигар ташқи турлари бўйича 2 жадвалда кўрсатилган.
Варикоз кенгайишлар аниқланмаган биринчи грухдаги 14,9% ва иккинчи грухдаги 6,8% беморларда ҳам шунтловчи ташрихлар ўтказилди. Бу беморларда портал босимнинг баландлиги ва спленопортографияда ошқозон калта веналари орқали контраст модданинг қизилўнгач томонга йўл олганлигини ташрих ўтказишга асос қилиб олинди.
Жадвал 2
Қизилўнгач ва ошқозон варикоз кенгайган веналарнинг (ҚОВКВ) эндоскопик даражаси портал гипертензиянинг жигар ичи ва жигар ташқи турлари бўйича
ВКВ дараж. |
Жигар ичи камали (n-124) |
Жигар ташқи қамали (n-44) |
I дар. |
43 (31,8%) |
6 (13,3%) |
II дар. |
46 (34,1%) |
15 (33,3%) |
III дар. |
26 (19,2%) |
21 (46,7%) |
ВСЕГО |
115 (85,1%) |
42 (93,2%) |
Ташрихдан сўнги узоқ кузатишлар давомида I грух беморларининг 7,2% ва II грухдан 6,8% холатида ҚОВКВларидан қон кетиши қайталаниши аломатлари аниқланди. Шуни айтиб ўтиш лозимки, қон кетишининг қайталаниши ВКВ даражасига боғлиқ бўлмаган холда, яъни флеэктазия даражаси юқори бўлмаган беморларда хам кузатилди.
Портал тизимидаги гипертензия қоннинг табиий портокавал системалар бўйича харакатланиши хисобига қисман пасийишини ва бу жараён қизилўнгач ва ошқозоннинг кардиал бўлими веналари хисобига рўй беришини хисобга олсак, демак бу беморларда табиий анастомозлар фаолияти етарли ва шунинг учун ҳам бу табиий анастомозларда верикоз кенгайишлар кузатилмаган дейишимиз мумкин. Лекин портал тизимида босимнинг юқори даражада сақланганли ва варикоз кенгайишлар юқори бўлмаган беморларда ҳам қон кетиш аломатлари кузатилганлиги табиий анастомозлар фаолиятининг етарли даражада эмаслигидан далолат беради. Ундан ташқари ошқозон шиллиқ қавати некрози ва некроз натижасида вена қон томир деворларининг тўлалигини бузилиши, қоннинг коагуляцион фаолиятидаги ўзгаришлар ошқозон ва қизилўнгачдан қон кетишида салмоқли ўрин тутади.
Айниқса ЖЦда жигар ичи қон айланиши бузилишининг механизми қанчалик мураккаб бўлса, портал гипертензияда ошқозон ва қизилўнгачдан қон кетиш механизми ҳам шунчалик мураккаб ва тўла тўкис ўрганилмаган.
Хулоса қилиб айтганда болаларда қизилўнгач ва ошқозон варикоз кенгайган қон кетиш хавфини Щерцингер А.А. (1986) классификациясида келтирилган ВКВ ўлчамлари асосида белгилаш бемор болаларда мавжуд қон кетиш хавфини аниқлаб беришда етирли эмас. Чунки 3 ёшли боланинг ошқозони ёки кизилўнгачи веналаридаги 0,1 мм ёки ундан катта варикоз кенгайишини катта ёшдаги 0,3 мм ёки ундан катта варикоз кенгайиши билан таққослаб бўлмайди. Бошқача қилиб айтганда болалардаги 0,1 мм.ли варикоз кенгайиш катталардаги 0,3 мм.ли варикоз кенгайишдаги қон кетиш ҳавфини бериши мумкин.
Юқоридагиларни хисобга олган холда хозирда қўлланилаётган Шерцингер А.Г. (1986) таснифини болаларда қўлланилиши айрим қийинчиликлар туғдирганлиги сабабли бу таснифни қайта кўриб чикиш ва такомиллаштириш болалар портал гипертензияси синдромида ўта хавфли бўлган асорат - қон кетишини олдини олишда ва шунтловчи ташрихларга курсатмаларни кенгроқ танлашга ёрдам берган бўлар эди.
АДАБИЁТЛАР
Список литературы Болалар портал гипертензия синдромида қизилўнгач ва ошқозондаги варикоз кенгайишларни эндоскопик бахолаш
- А.А Гафуров, В.В Ботвиньева, М.М Алиев, Г.У Туйчиев. “Сравнительная оценка результатов спленоренального портосистемного шунтирования у детей с портальной гипертензией внутрипеченочго генеза”. Детская хирургия, 18-20. 2008
- К.В. Шишин., И.Ю. Недолужко. “Эндоскопическая диагностика, лечение и профилактика кровотечений портального генеза”. Московский клинический научно-практический центр Департамента здравоохранения г. Москвы "ЭФФЕКТИВНАЯ ФАРМАКОТЕРАПИЯ. Гастроэнтерология" Спецвыпуск №2 (43). 2015
- К.О Юрьевич. “Хирургическое лечение кровотечений из варикозно-расширенных вен пищевода и желудка”. Тема диссертации и автореферата по ВАК РФ 14.00.27, кандидат медицинских наук. 2011
- М.М Алиев, А.С Исомухамедов., Б.А Султонов. “Роль портосистемного сосудистого шунтирования в лечении циррозов печени у детей”. Хирургия Узбекитана. -2016. -№ 2. -С. 16-18.
- М.М Алиев, Р.З Юлдашев, Г.С Адылова, А.А Дехконбоев. “Почечная флебогипертензия как следствие портосистемного шунтирования у детей с внепеченочной портальной гипертензией”. Российский вестник детской хирургии, анестезиологии и реаниматологии 5 (4-5). 2015.
- С.Г Нохина. “Эндоскопическая диагностика и лечение кровотечений из пищевода и желудка у детей с синдромом портальной гипертензии”. Автореферат. Диссертации на соискание ученой степени кандидата медицинских наук. Казань-2004
- M.M Aliev, R.Z Yuldashev, G.S Adilova, G.A Yusupaileva. Renal blood flow before and after portosystemic shunt in children with portal hypertension. Pediatric surgery international 30 (3), 295-299. 2014/3.
- M. Duché., B. Ducot., O. Ackermann et al. “Experience with endoscopic management of highrisk gastroesophageal varices, with and without bleeding, in children with biliary atresia”. Gastroenterology. 2013;145:801-9.М. Elizabeth., R. “Philip Management of Portal Hypertension in Children”. Curr Gastroenterol Rep. 2011; 13(1): 10–16.Published online 2010 Oct 7. doi: 10.1007/s11894-010-0151-y.
- S. Itha., S.K Yachha. “Endoscopic outcome beyond esophageal variceal eradication in children with extrahepatic portal venous obstruction”. J Pediatr Gastroenterol Nutr . 2016;42:196-200.
- J.M Santos, A.R Ferreira, E.D Fagundes, et al. “Endoscopic and pharmacological secondary prophylaxis in children and adolescents with esophageal varices.” J Pediatr Gastroenterol Nutr . 2019;56:93-8.