Енгил саноат корхоналарида электр энергия тежашнинг тизимли талил усули

Ёқилги-енергетика баланси кескинлашган шароитида енергетика ривожланишининг ҳозирги босқичи електр енергийасини ҳисобга олиш, назорат қилиш ва меёрлаш усулларини такомиллаштиришни талаб қилади.

Електр енергийасини истеъмол қилиш даражасидаги ўзгаришлар характерини аниқлашнинг тўгри ва енг аниқ натижалари, асосан, ишлаб чиқариш бирлигига електр енергийасининг солиштирма истеъмолини ўрганиш асосида мумкин. Муаммонинг мураккаблиги шундаки, ишлаб чиқариш бирлиги кўплаб ўзгарувчилар - ишлаб чиқаришнинг миқдорий ва сифат кўрсаткичлари функтсийасидир.

Уни таҳлил қилиш ва ҳисоблаш електрдан ташқари, технологик ва оператсион омилларни ва хом ашё, йарим тайёр маҳсулотлар ва технологик жараённинг ёрдамчи компонентлари сиқилган ҳаво, кислород, сув ва бошқалар истеъмоли нормаларидан четга чиқишга олиб келадиган омилларни ўрганишни ўз ичига олади.

Мавжуд амалиётда у ёки бу даражада ҳисобга олинади, аммо бу параметрлар стандартларни ҳисоблашда бевосита киритилмайди, бу кўп ҳолларда енергийа кўрсаткичлари қийматини объектив баҳолашга халақит беради. Шундай қилиб, замонавий усуллар ва ҳисоблаш формулаларида хом ашё ва технологик жараённинг ёрдамчи компонентлари истеъмоли кўрсаткичларининг ёъқлиги бунга олиб келади. Технологийани такомиллаштириш ёки ишлатиладиган материаллар сифатининг ўзгариши туфайли уларнинг харажатлари ўзгарганда, електр енергийасига тез-тез кескин ўзгарувчан талабни ҳисобга олиш мумкин емаслиги.

Корхоналарда катта ҳажмдаги дастлабки маълумотларнинг мавжудлиги, қўлланиладиган усулларнинг мураккаблиги, ҳисоб-китобларнинг тезлиги ва аниқлигига бўлган талаб, ўзига хос енергийа истеъмолининг тахминий қийматини олишнинг бошқа бу муаммони Тизим таҳлили усули ёрдамида комплекс ҳал қилишни талаб қилади. Йуқоридаги кўрсаткични синтез қилиш учун биринчи қадам сифатида ретроспектив таҳлил асосида тегишли доимий ишлаб чиқиш керак. Ушбу вазийатнинг умумий кўринишини ўз ичига олади ва прогноз қилинган кўрсаткичга таъсир қилувчи енергийа ва технологик омилларнинг ўзаро таъсири ҳақида ишлаб чиқариш бирлиги учун ўзига хос енергийа сарфи тўлиқ маълумот беради .Електр енергийасини таҳлил қилишда бутун ишлаб чиқаришнинг електр енергийасини истеъмол қилиш кўрсаткичларини умумий баҳолаш учун ҳал қилувчи аҳамийатга ега бўлган ва келажакда ўзи йурар қурилмалар сифатида кўриб чиқилиши мумкин бўлган ишлаб чиқариш бирликлари, майдонлари ва жараёнлари аниқланади [2].

Саноат корхонаси кўрсаткичларини таҳлил қилиш ва ҳисоблашда корхонани блокларга ажратилган ҳолда коъриб чиқиш оқилона ёъл:

• а)    саноат корхонаси кўрсаткичларини таҳлил қилиш ва ҳисоблашда -асосий ишлаб чиқариш сехлари, технологик жараённинг ёрдамчи компонентлари ишлаб чиқарувчи ёрдамчи сехлар, шунингдек корхонанинг бошқа еҳтиёжлари учун електр енергийасини истеъмол қилиш блоки (ташқи ёритиш, таъмирлаш хизматлари ва бошқалар) кўрсаткичлари;

• б)    ишлаб чиқариш бирлашмалари, заводлар ва бутун бир тармоқнинг енергийа кўрсаткичларини таҳлил қилиш ва ҳисоблашда алоҳида саноат корхоналари кўрсаткичлари.

Саноат корхоналари ҳисоблашда йуқоридаги омилларни ҳисобга олган ҳолда қуйидаги усул билан таъминлаш мумкин.

^Ei - сехнинг ( Q i ) мах,сулоти (йарим тайёр ма^сулот) ишлаб чи^ариш учун електр енергийаси ( Wi ) - булади.

E= W i                          (1.12)

Qi

(Z ) ишлаб чиқариш учун маҳсулот (сех) (йарим тайёр маҳсулот) нинг солиштирма истеъмоли қуйидагича бўлади:

q i =Q i (1.13)

Z

(1.1 ) ва (1.2) тенгламаларни бирлаштириб оламиз di=W = Eq (1.14)

Z ишланган маҳсулотлар (йарим тайёр маҳсулотлар)нинг солиштирма истеъмоли бирлигининг математик ифодаси бўлиб, корхона йакуний маҳсулотининг умумий тан нархидаги i -бўлинма иштирокининг улуши ҳисобланади.

Бир қатор асосий ва ёрдамчи устахоналарни ўз ичига олган корхоналарда йакуний маҳсулот учун тан нархини ҳисоблаш қуйидаги формула ёрдамида амалга оширилиши мумкин: n                  n                  n             n ¹

e = S Eiqi+l X Yi^i=^ X ai+i X a‘i (1.15№ 1   1    11

қаердаn ва н 1 - устахоналар сони, мос равишда, асосий ва ёрдамчи устахоналар

B i

ωBi

⁴ = B

(1.16)

Yi=V, Z мос равишда технологик жараённинг ёрдамчи компонентларининг ўзига хос истеъмоли ( Bi) йакуний маҳсулот учун ( Z ) н ишлаб чиқариш Biучун ишлаб чикариш бирлиги .

1-расм техналогик жараёнларининг бирликлари таъминоти схемаси

Агар корхона ўзининг асосий маҳсулотидан ташқари бошқа корхоналарга етказиб бериш учун йарим тайёр маҳсулотлар ишлаб чиқарадиган бўлса, унда, одатда, [3], ушбу турдаги маҳсулотларни ишлаб чиқариш учун енергийа сарфи алоҳида стандартлаштирилиши керак. Бундай ҳолда, ҳисоблаш ёрдамчи устахоналар томонидан ишлаб чиқарилган технологик жараён компонентларини ишлаб чиқариш учун енергийа сарфини ўз ичига олиши керак. Бир қатор ҳолларда бир хил компонент бир нечта устахоналар томонидан истеъмол қилинади - (сиқилган ҳаво ( Bh ). сув ( Bs) кислород ( Bk ) ва бошқалар . Бундай ҳолда, енергийа истеъмоли, масалан, сиқилган ҳаво ишлаб чиқариш учун бўлади

W с = W с (B k + B s + B h )

(1.17)

Умуман олганда, технологик жараённинг ёрдамчи компонентларининг енергийа кўрсаткичларини ҳисобга олган ҳолда ишлаб чиқариш блоки блокининг ҳисоблаш формуласи қуйидагича бўлади:

ai =L бу ерда м – устахона маҳсулотлари (йарим тайёр маҳсулотлар) ишлаб чиқаришда ишлатиладиган йуқори волтли трансформатор подстансийалари блоклари сони – Qi

Bi

Yi = Qi ишлаб чикариш бирлигига ушбу турдаги технологик жараённинг

ёрдамчи компонентлари нинг узига хос истеъмоли ( Bi ^

2-расмда кўрсатилган тузилишга ега корхоналар учун , масалан, 2-бўлим учун

А 2 = ( е 2 + ō c + ō б + ō к ) қ 2                (1.19)

3-бўлим учун

А 3 = ( е 3 + ō c + ō б + ō к ) қ 3                       (1.20)

Таклиф етилаётган усул ҳар бир блок учун мустақил тадқиқот, ҳисоб-китоблар ва оптималлаштириш имконини беради.

Ушбу тенгламалар қамраб оладиган омиллар доираси ва прогноз объектини аниқлаш бизга керакли кўрсаткични синтез қилиш ва ушбу омиллар ўртасидаги муносабатларни аниқлаш имконини беради, бу стсенарийни ишлаб чиқишда зарурий шартдир.

( 1.4 ) да берилган богълиқликларнинг асосий параметрларини кўриб чиқамиз :

Електр истеъмоли тенглама билан ифодаланиши мумкин

W=W 0 +д

(1.21)

бу ерда W0 - ишлаб чиқарилган маҳсулот ҳажмига боглиқ бўлмаган електр енергийаси истеъмоли д – ишлаб чикариш бирлигининг доимий компоненти бўлиб, у фойдали енергийа ва йук ёқотишларини ифодалайди.

2-расм Блок кўрсаткичларини ҳисоблаш учун номограмма

Йуқоридаги параметрларнинг ҳар бири, ўз навбатида, уларга бевосита ёки билвосита таъсир қилувчи бир қатор омиллар билан боглиқ.

Експериментал тадқиқотлар ва оператсион материалларнинг статистик таҳлили асосида биз енергийа кўрсаткичларига енг катта таъсир кўрсатадиган омилларни топамиз, бу муаммо турдаги енергийа хусусийатларини қуриш орқали ҳал қилинади

W = ф ( Q )

ва шаклнинг кўп омилли коррелйатсийа моделларини олиш е = ф ( х 1 , х 2 , х 3  xn)                         (1.22)

Бу ерда х 1 , х 2 , х 3 ва бошқалар маҳсулотларнинг електр қуввати билан боглиқ бўлган омиллардир.

Худди шу моделлар 1-жадвалда мисол тариқасида келтирилган барча кўрсаткичлар тўплами учун ишлаб чиқилган.

Ҳодисаларнинг мантиқий кетма-кетлиги ўрнатилгандан сўнг , алохида ўрганилиб ва ишлаб чиқилгандан сўнг, биз Исаҳлаб чиқариш бирлиги тизимининг дастлабки парчаланишини амалга оширамиз (1.3-расм) уни бир қатор қуйи тизимларга (блокларга) ажратамиз - “а” Бу ерда S 0 S 1 S 2 S 3 тизимнинг мос даражалари [I].

3-расм Тизимнинг тармоқланиши

Бундан ташқари, кўплаб тадбирларни амалга ошириш билан боглиқ бир қатор муаммоларни кўриб чиқиш ва ҳал қилиш керак. Бунинг учун биз тизимнинг кейинги таркибидан фойдаланамиз, бу орқали маълум босқичлардан сўнг йакуний "C блокининг тармоқланиш " - бу ҳам "α блокининг тармоқланиш схемаси" дир, чунки у умумий қийматга еришиш учун мўлжалланган "C" ( 1-расм, 2- расм ). , босқичма-босқич, шунинг учун кейинги даражадаги фаолийат олдингисининг вазифаларини ва технологик кўрсаткичларни, машина ва механизмларнинг ишлаш кўрсаткичларини, йарим тайёр маҳсулотлар, хом ашё сифатини ва бошқаларни таъминлайди.

Енгил саноатда ишлаб чиқилган маҳсулодлар - истеъмолнинг табиати ва гуруҳлари бўйича електр енергийасини истеъмол қилиш кўрсаткичлари, ассортиментни ҳисобга олган ҳолда ишлаб чиқарилган маҳсулот ҳажми, истеъмолнинг ўзига хос кўрсаткичлари, хом ашё, йарим тайёр маҳсулотлар, технологик жараённинг таркибий қисмлари, ишлаб чиқаришнинг ўзига хос кўрсаткичлари. електр енергийаси истеъмоли ва бошқалар. - сабаб-оқибат муносабатларини ҳисобга олган ҳолда тартибда тегишли даражаларда жойлашган.

Мисол тариқасида келтирилган рақамлар кўпчилик корхоналарда учрайдиган енг типик композитсийалар ва уланишларни кўрсатади. Табиийки, ҳар бир алоҳида ҳолатда ҳисобланган кўрсаткичлар тузилишига тегишли ўзгартиришлар киритилиши керак.

Таклиф етилади (1-жадвал), шунингдек, таклиф қилинган формулалар асосида тузилиши мумкин бўлган тегишли компйутер ҳисоблаш дастурлари тўплами.

1-жадвал

Ҳисоблаш учун тегишли ҳисоблаш формулалари

БЕЛГИЛАНИШЛАР	ҲИСОБЛАШ ФОРМУЛАЛАРИ
W 0	W 01 (1±k 1 )+W 02 (1±k 2 )+ W 03 (1±k 3 ) K= f(x 1 ,x 2 ,x 3 )
D	C W — W , \ c WB - W 0 Bfi,] \ 5 = Q ( 1 ±ks ) ,^ = B ( 1 ±ks ) K d = f(x 4 , x 5 , x 6 , x 7 , x 8 , x 9 )
D	W — Wn,       W— WnB, 5 = Q (1 ±ks ) .S b = BB °B ( 1 +кв в ) K d= f(x 4 , x 5 , x 6 , x 7 , x 8 , x 9 )
Q	Q=(Q 1 +Q 2 +Q n ) (1±K Q ) K Q =f (x 10 1 + x 10 2 ….. x 10 n )
Q'	Q = ( Q ■ + i Q ; Q 2 + - + i Q ; ° - )d ±K q ) Z =( Z , + Z 2 +. - + Z - )(1 ±K Z ) KZ = f ( X 111 ,X 112 ,X 113 )
Z	Z = ( Z 1 + I Z 1 Z 2 +.- + Й Z - ) (1 ± KZ )
G	G = f ( X LL 12 ,X 13)L
B	B = B 1 + B 2+... + Bn B = f ( X 14 ,X 15 ,X 16 ,X 17 ,X n )
E	E = Q ( W 0 ±W ot 14 ) + d
E'	E = , I________W ________ J ± W o, 14 Q 1 ( ^ Q 1 Q + ^ Q 2 Q 2 + — + ^ Qn Q n   ) Q
ω	ы =—+ sb; BB 1 ы = wb —I--—— Y 1 Q 1 + Y 2 Q 2+- + Y nQn
γ	BB    B Y = Q; Y = q ;       Y z = Q

q	q = G ;q Z = Q ZZ

Прогноз даври учун ҳисоб-китобларни амалга оширишда йанги машиналар ва технологийаларни, автоматлаштириш ускуналарини, меҳнатни муҳофаза қилиш чораларини ва бошқаларни режалаштирилган жорий етишни ҳисобга олиш керак. Бундай ҳолда, ушбу омилларнинг енергийа баҳоси маълум усуллар, шу жумладан експерт баҳолаш усули ёрдамида амалга оширилиши мумкин.

Турли саноат тармоқлари – тоъқимачилик, енгил саноат каби корхоналарда тадқиқот олиб боришда тизимли ёндашув жорий етилди. Ҳисоблаш натижалари уларнинг аниқлиги анча қуруқ еканлигини кўрсатди. Шундай қилиб, ҳақиқий ва ҳисобланган маълумотлар ўртасидаги тафовутлар 2 дан 5% гача бўлган.

Фойдаланилган адабиётлар

• 1.    ЭНГИЛ САНОАТ КОРХОНАЛАРИДА ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯ ТЕЖАШНИНГ ИЛМИЙ УСЛУБЛАРИ К.Ш. Кадиров1, Б.М. Холдаров2 // Сcиентифиc-течниcал жоурнал (СТЖ ФерПИ, ФарПИ ИТЖ, НТЖ ФерПИ, 2025, Т.29, №1) 168 бет

• 2.    И. Копйтов В.В. Саноатда энергийа тежаш. Чумаков Б.А. Москва,

  "Энергийа". 1976 йил

• 3. Михайлов В.В. Энергийа ресурсларидан оқилона фойдаланиш.

• 4.    Энергийа ресурсларидан оқилона фойдаланиш ёки Москва “Билим”

• 5.    Дзевентский А.Йа. Истеъмолчиларнинг фаол ва реактив қувватига

  кучланиш ўзгаришларининг таъсири тўғрисида, "Саноат энергийаси ", 1952 йил 12-сон.

• 6.    Энергийа тизими режимларини ишлаб чиқиш ва оптималлаштириш.

Москва нашри. "Билим", 1980 йил

семинари, 1978 й.

Эд. тўплами. “Мухлис”, 2 ва 3-сон, 1972 йил

ФОРУМ МОЛОДЫХ УЧЕНЫХ №6(106) 2025