Енгил саноат корхоналарида электр энергия тежашнинг умумий позиция усули
Автор: Холдаров Б.М., Мажидов Х.О.
Журнал: Форум молодых ученых @forum-nauka
Статья в выпуске: 6 (106), 2025 года.
Бесплатный доступ
Энергия ресурсларини тежаш борасида амалга оширилаётган ишлар кўлами уларга доимий эътибор қаратиш, электр энергиясидан фойдаланмаслик ҳолатларини таҳлил қилишнинг илмий асослари ва иқтисодий захираларни аниқлаш ва жорий этиш усулларини янада ривожлантиришни тақозо этади.
Электр қурилма, енергийа истеъмолини, технологик асбоб-ускуналар, прогнозлаш, электр юкларининг катталигига, кучланиш, техник хизмат, оптималлаштириш, технологик, оператсион, ташкилий
Короткий адрес: https://sciup.org/140311970
IDR: 140311970
Текст научной статьи Енгил саноат корхоналарида электр энергия тежашнинг умумий позиция усули
Ўзбекистон Республикаси енгил саноатда электр энергиясидан оқилона фойдаланиш бўйича кейинги йиллар давомида кенг кўламли ишлар амалга оширилган.
Ушбу мураккаб муаммо қуйидаги ўзаро боглиқ соҳаларда ҳал қилинмоқда:
-
- эскирган ускуналарни алмаштириш ва модернизатсия қилиш;
-
- энергия тежовчи янги технологияларни яратиш;
-
- технологик жараёнларни интенсивлаштириш;
-
- энергияни кўп талаб қиладиган материалларни тежаш ва уларни камроқ энергия талаб қиладиган материалларга алмаштириш ва бошқалар.
Бу йўналишлар ҳар бир корхонанинг энергия ресурсларини тежаш бўйича ташкилий-техник тадбирларнинг йиллик режаларида ўз аксини топган. Жаҳонда ҳар бир корхонанинг энергия ресурсларини тежашнинг асосий ёʻналишларини ишлаб чиқиш тизимли йўлга қўйилмоқда.
Тадқиқотнинг назарий асоси энергия тежашнинг турли жиҳатлари бўйича мутахассислар томонидан бажарилган кўплаб ишлардир. Хусусан, саноат тармоқлари ва трансформаторларда, электр двигателларида, сиқилган ҳаво ишлаб чиқариш ва истеъмол қилишда машина ва механизмларда электр энергияси ёъқотишларини камайтириш, истеъмол бирликларида реактив қувватни оқилона ишлаб чиқариш ва тақсимлаш ва бошқалардир.
Энергияни тежаш ишларида алоҳида ўринни электр юклама жадвалини тартибга солиш масалалари эгаллайди. Ишлаб чиқаришда электр юкламаси ва энергия тизимининг энг юқори самарадорлигига тасир етказмай ишлаб чиқариш соатларини камайтириш ва бу ишларнинг халқаро иқтисодий аҳамияти кўрсатилган .
Саноатнинг турли тармоқларида электр энергиясини ҳисобга олиш, назорат қилиш ва тартибга солишни такомиллаштиришга катта миқдордаги ишлар багишланган .
Бироқ энергия ресурсларини тежаш борасида амалга оширилаётган ишлар кўлами уларга доимий эътибор қаратиш, электр энергиясидан фойдаланмаслик ҳолатларини таҳлил қилишнинг илмий асослари ва иқтисодий захираларни аниқлаш ва жорий этиш усулларини янада ривожлантиришни тақозо этади.
Ҳодисаларнинг мантиқий кетма-кетлиги ўрнатилгандан сўнг , алохида ўрганилиб ва ишлаб чиқилгандан сўнг, биз Исаҳлаб чиқариш бирлиги тизимининг дастлабки парчаланишини амалга оширамиз (1-расм) уни бир қатор қуйи тизимларга (блокларга) ажратамиз - “а” Бу ерда S0S1S2S3 тизимнинг мос даражалари [I].

1-расм Тизимнинг тармоқланиши
Бундан ташқари, кўплаб тадбирларни амалга ошириш билан боглиқ бир қатор муаммоларни кўриб чиқиш ва ҳал қилиш керак. Бунинг учун биз тизимнинг кейинги таркибидан фойдаланамиз, бу орқали маълум босқичлардан сўнг йакуний "C блокининг тармоқланиш " - бу ҳам "α блокининг тармоқланиш схемаси" дир, чунки у умумий қийматга еришиш учун мўлжалланган "C" ( 1-расм) , босқичма-босқич, шунинг учун кейинги даражадаги фаолийат олдингисининг вазифаларини ва технологик кўрсаткичларни, машина ва механизмларнинг ишлаш кўрсаткичларини, йарим тайёр маҳсулотлар, хом ашё сифатини ва бошқаларни таъминлайди.
Енгил саноатда ишлаб чиқилган маҳсулодлар - истеъмолнинг табиати ва гуруҳлари бўйича електр енергийасини истеъмол қилиш кўрсаткичлари, ассортиментни ҳисобга олган ҳолда ишлаб чиқарилган маҳсулот ҳажми, истеъмолнинг ўзига хос кўрсаткичлари, хом ашё, йарим тайёр маҳсулотлар, технологик жараённинг таркибий қисмлари, ишлаб чиқаришнинг ўзига хос кўрсаткичлари. електр енергийаси истеъмоли ва бошқалар. - сабаб-оқибат муносабатларини ҳисобга олган ҳолда тартибда тегишли даражаларда жойлашган.
Мисол тариқасида келтирилган рақамлар кўпчилик корхоналарда учрайдиган енг типик композитсийалар ва уланишларни кўрсатади Табиийки, ҳар бир алоҳида ҳолатда ҳисобланган кўрсаткичлар тузилишига тегишли ўзгартиришлар киритилиши керак.
Таклиф етилади (1-жадвал), шунингдек, таклиф қилинган формулалар асосида тузилиши мумкин бўлган тегишли компйутер ҳисоблаш дастурлари тўплами.
1-жадвал
Ҳисоблаш учун тегишли ҳисоблаш формулалари
БЕЛГИЛАНИШЛАР |
ҲИСОБЛАШ ФОРМУЛАЛАРИ |
W 0 |
W 01 (1±k 1 )+W 02 (1±k 2 )+ W 03 (1±k 3 ) K= f(x 1 ,x 2 ,x 3 ) |
D |
C W — W , \ c WB - W 0 Bfi,] \ 5 = Q ( 1 ±ks ) ,^ = B ( 1 ±ks ) K d = f(x 4 , x 5 , x 6 , x 7 , x 8 , x 9 ) |
D |
W — W o/ \ W B- W flB/ \ 5 = — Q p(1 ±ks ) .S b = BB °B (1 +кв в ) K d= f(x 4 , x 5 , x 6 , x 7 , x 8 , x 9 ) |
Q |
Q=(Q 1 +Q 2 +Q n ) (1±K Q ) K Q =f (x 10 1 + x 10 2 ….. x 10 n ) |
Q' |
Q = ( Q 1 +^ Q 2 + . + ^1 Qn ) (i ±K q ) Z=( Z 1 + Z 2 +... + Z n )(1 ±K Z ) KZ = f ( X 111 , X 112 ,X 113 ) |
Z |
Z = ( Z 1 + ^Z 2 +.. + ^ Z n ) (1 ±K z ) |
G |
G = f ( X LL 12 ,X 13)i |
B |
B = B 1 + B 2 +... + Bn B = f ( X 14 ,X 15 ,X 16 ,X 17 ,Xn ) |
E |
E = Q ( W 0 ±W ot 14 ) + d |
E' |
E = A 1 W 0 +1! ± W ot 14 Q 1 ( AQ 1 Q + AQ 2 Q 2 + — + AQnQn ) Q |
ω |
w = W o + *.; BB W = W b Y 1 Q 1 + Y 2 Q 2 +- + Y nQn |
γ |
BB B Y = Q ; Y = Q ; YZ = Q |
q |
q = G;q z = Q ZZ |
Прогноз даври учун ҳисоб-китобларни амалга оширишда йанги машиналар ва технологийаларни, автоматлаштириш ускуналарини, меҳнатни муҳофаза қилиш чораларини ва бошқаларни режалаштирилган жорий етишни ҳисобга олиш керак. Бундай ҳолда, ушбу омилларнинг енергийа баҳоси маълум усуллар, шу жумладан експерт баҳолаш усули ёрдамида амалга оширилиши мумкин.
Турли саноат тармоқлари – тоъқимачилик, енгил саноат каби корхоналарда тадқиқот олиб боришда тизимли ёндашув жорий етилди Ҳисоблаш натижалари уларнинг аниқлиги анча қуруқ еканлигини кўрсатди Шундай қилиб, ҳақиқий ва ҳисобланган маълумотлар ўртасидаги тафовутлар 2 дан 5% гача бўлган.
Фойдаланилган адабиётлар.
-
1. ЭНГИЛ САНОАТ КОРХОНАЛАРИДА ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯ ТЕЖАШНИНГ ИЛМИЙ УСЛУБЛАРИ К.Ш. Кадиров1, Б.М. Холдаров2 // Сcиентифиc-течниcал жоурнал (СТЖ ФерПИ, ФарПИ ИТЖ, НТЖ ФерПИ, 2025, Т.29, №1) 168 бет
-
2. И. Копйтов В.В. Саноатда энергийа тежаш. Чумаков Б.А. Москва, "Энергийа". 1976 йил
-
3. Михайлов В.В. Энергийа ресурсларидан оқилона фойдаланиш. Москва нашри. "Билим", 1980 йил
-
4. Энергийа ресурсларидан оқилона фойдаланиш ёки Москва “Билим” семинари, 1978 й.
-
5. Дзевентский А.Йа. Истеъмолчиларнинг фаол ва реактив қувватига кучланиш ўзгаришларининг таъсири тўғрисида, "Саноат энергийаси ", 1952 йил 12-сон.
-
6. Энергийа тизими режимларини ишлаб чиқиш ва оптималлаштириш Эд. тўплами. “Мухлис”, 2 ва 3-сон, 1972 йил
ФОРУМ МОЛОДЫХ УЧЕНЫХ №6(106) 2025