Fargʻona vodiysi populyatsiyasida pnevmopatiya bilan tugʻilgan bolalarda oʻpkada morfologik oʻzgarishlarning xususiyatlari

Oʻpka rivojlanishi kontseptsiyadan keyingi uchinchi haftaning oxiridan boshlanib, tugʻruqdan keyingi davrda davom etadigan koʻp bosqichli jarayondir[2]. Oʻpka erta yoshdagi shikastlanishdan tiklanish uchun cheklangan potentsialga ega, bu balogʻat yoshida nafas olish tizimi patologiyasining rivojlanishida namoyon boʻladi[6]. Tugʻilishda omon qolish oʻpkaning intrauterin rivojlanishi va kamolotiga bogʻliq[1].

Oʻpka toʻqimalarining morfofunktsional etukligi yangi tugʻilgan chaqaloqlarda nafas olish buzilishining rivojlanishiga asoslanadi, chunki oʻpkaning funktsional va morfologik etukligiga erishish tugʻruqdan keyingi davrda sodir boʻladi[3].

Tadqiqotning maqsadi. Tadqiqotning maqsadi Fargʻona vodiysi aholisi orasida pnevmopatiya bilan tugʻilgan bolalarda oʻpkada morfologik oʻzgarishlarning xususiyatlarini oʻrganishdir.

Materiallar va tadqiqot usullari. Tibbiy hujjatlarning retrospektiv tahlili oʻtkazildi: homilador ayol va tugʻruqxonaning individual almashinuv va xabarnoma kartalari (n 111/u-20 shakli), homilador ayolning tibbiy yozuvlari, statsionar sharoitda tibbiy yordam oladigan tugʻruqdagi ayol va tugʻruqxona xodimi (n 096/u-20 shakli), yangi tugʻilgan chaqaloqning rivojlanish tarixi (№097/u shakli) va homila, oʻlik tugʻilgan va yangi tugʻilgan chaqaloqning patologik-anatomik otopsi protokollari (№013/y shakl).

Tadqiqot natijalari va ularni muhokama qilish. Tekshiruv natijalariga koʻra, erta erta tugʻilish davrida tugʻilgan ayollar yoshi (32,3±7 va 30,1±5,5 yosh) va ekstragenital patologiya bilan taqqoslanganligi, yurak-qon tomir tizimining buzilishi (arterial gipertenziya), oshqozon-ichak trakti kasalliklari (surunkali pielonefrit va pankreatit), endokrin patologiya (hipotiroidizm), yurak-qon tomir kasalliklari (arterial gipertenziya), bu holatlarning 10% dan oshmagan, har uchinchi ayolda semirish, har toʻrtinchi ayolda infektsiya (Arvi, NKVI) qayd etilgan. 1-guruh ayollarida homiladorlik davrining asoratlari orasida abort qilish xavfi ustunlik qildi (39,2% ga nisbatan 16,6%). 2-guruh onalarida ushbu homiladorlik kursi engil anemiya, preeklampsi (PE), subkompensatsiyalangan surunkali fetoplasental etishmovchilik (CFPN) rivojlanishi bilan deyarli 2 baravar koʻproq murakkablashdi. Platsentaning patomorfologik holatini baholash shuni koʻrsatdiki, choriodetsiduit va bazal desiduit 1-guruh ayollarida 2,03 va 1,6 baravar koʻp boʻlgan (67,8% ga nisbatan 33,3%, p<0,05 va 60,7% ga nisbatan 38,8%, p>0,05).

Erta neonatal davrda (1-7 kun) oʻlim koʻpincha oʻpka rivojlanishining kanalikulyar bosqichi boʻlgan bolalarda qayd etilgan (75% ga nisbatan 44,5%, p<0,05) hayotning 1-3 kunida eng koʻp oʻlim bilan, oʻlim sababi patologik xulosaga koʻra: infektsiya-61,5%, RDS-38,5%. Sakkulyar rivojlanish bosqichi boʻlgan bolalarda yarmidan koʻpi kech neonatal davrgacha (8-28 kun) yashagan, 100% hollarda oʻlim sababi infektsiya boʻlgan. Neonatal davrda ikkala guruhdagi bolalarda aniqlanmagan etiologiyaning intrauterin infektsiyasi (35,7 va 61,1%) oʻlimning asosiy sababi sifatida, bakterial etiologiya mos ravishda 17,8% va 11,1%, virusli infektsiya faqat 1-guruhda uchraydi va bolalar 7,1% ni tashkil etdi.

Kanalikulyar rivojlanish bosqichi boʻlgan bolalarda infektsiyadan oʻlim nafas olish qiyinlishuvi sindromidan 1,8 baravar, oʻpkaning sakkulyar bosqichi boʻlgan bolalarda bu patologik jarayonlar teng nisbatda qayd etilgan. Morfologik tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, kanalikulyar bosqichi boʻlgan bolalarning oʻpka vazni biroz kamroq boʻlib, oʻng tomonda 14,26 g, 16,61 g va chap tomonda 12 g, 13,5 g (p>0,05) ga teng.

Tugʻilish paytida bolalarning homiladorlik yoshi va antropometrik koʻrsatkichlari farq qilmadi (p>0,05). Ushbu tadqiqotga kiritilgan barcha bolalarda oʻsish sindromi boʻlmagan va Fenton shkalasi boʻyicha 15 dan 75 gacha boʻlgan percentildan oshmagan. 1-guruh bolalari orasida yangi tugʻilgan erkaklar koʻproq uchraydi (64,3% 35,7% ga nisbatan, p<0,05), 2-guruhda yangi tugʻilgan chaqaloqlarning jinsi boʻyicha gender farqlari qayd etilmagan (55,6% ga nisbatan 44,5%). 1-va 5-daqiqalarda Apgar ballari taqqoslangan guruhlarda ishonchli farqlarga ega emas edi va 1-guruhda 3 va 5,5, 2-guruhda 3 va 6 ballni tashkil etdi. Tugʻilgandan boshlab barcha bolalar mexanik shamollatish orqali nafas olishni qoʻllab-quvvatladilar va neonatal reanimatsiya va intensiv terapiya boʻlimiga (ORITN) tayinlandilar.

Yangi tugʻilgan chaqaloqlar ogʻir ahvolda edilar, bu nafas olish etishmovchiligi, nevrologik alomatlar va erta tugʻilish fonida yuqumli jarayonning mumkin boʻlgan kursi bilan bogʻliq edi. Tugʻilganda, ikkala guruhdagi bolalarning 100 foizida yangi tugʻilgan chaqaloqdagi nafas olish buzilishi sindromi (P22.0) tashxisi qoʻyilgan, ogʻir tugʻilish asfiksiyasi (P21.0) 92,8% va 61,2%, oʻrtacha va oʻrtacha asfiksiya (P21.1) mos ravishda 7,1% va 38,8, haddan tashqari etuklik (P07.2) -ikkala guruhdagi bolalarning 100 foizida. Tugʻruqxonada 1-guruhdagi barcha yangi tugʻilgan chaqaloqlar 200 mg/kg miqdorida INSURE usuli bilan endotrakeal ekzogen sirt faol moddasining bir dozasini, 2-guruhda esa yangi tugʻilgan chaqaloqlarning 88,8 foizini olishdi.

Hayotning birinchi soatlarida oritn sharoitida sirt faol moddasini qayta kiritish 21,4% va 11,1% hollarda amalga oshirildi va yangi tugʻilgan chaqaloqda nafas olish etishmovchiligi, kislorodga qaramlikning oshishi bilan bogʻliq edi.

Erta tugʻilgan chaqaloqlarning intrauterin rivojlanishi homiladorlikning uzilishi, preeklampsi, subkompensatsiyalangan va dekompensatsiyalangan surunkali fetoplasental etishmovchilik (CFPN), turli darajadagi uteroplasental qon oqimining buzilishi (BMPK) fonida yuzaga keldi. Erta neonatal davrda oʻlim koʻpincha oʻpka rivojlanishining kanalikulyar bosqichi boʻlgan bolalarda qayd etilgan (75% ga nisbatan 44,5%), infektsiyadan – 66,3%, RDS – 38,5%. Sakkulyar rivojlanish bosqichi boʻlgan bolalarda yarmidan koʻpi 8-28-kunlarda vafot etdi (55,6% ga nisbatan 25%), 100% hollarda infektsiya sabab boʻlgan. Barcha erta tugʻilgan chaqaloqlarda neonatal davr nafas olish qiyinlishuvi sindromi, pnevmopatiya, intrauterin infektsiya va nevrologik patologiyaning rivojlanishi bilan ajralib turardi.

Birinchi guruhdagi bolalarda miyaning chuqur morfofunktsional etukligi tez-tez qayd etilgan. Hayotning birinchi kunida gaz gomeostazi va kapillyar qonning kislota-asos holatiga koʻra, barcha erta tugʻilgan chaqaloqlarda aralash va metabolik atsidoz kuzatilgan.

Beshinchi kunga kelib, nafas olish-metabolik atsidoz ustunlik qildi, bu gaz almashinuvi uchun substrat etishmovchiligi va kanalikulyar bosqichi boʻlgan bolalarda sirt faol moddalar etishmovchiligi va sakkulyar bosqichi boʻlgan bolalarda nafas olish buzilishlarining koʻpayishi tufayli nafas olish etishmovchiligining saqlanib qolishi bilan bogʻliq boʻlishi mumkin. Hayotning birinchi kunida erta tugʻilgan chaqaloqlarning gemogrammasi mutlaq Leyk va limfotsitoz bilan tavsiflangan. Hayotning birinchi soatlarida qizil qon koʻrsatkichlarida barcha erta tugʻilgan chaqaloqlarda gemoglobin va gematokritning pasayishi kuzatildi, bu nafas olish buzilishi va ahvolning yomonlashishi fonida oʻpka rivojlanishining kanalikulyar bosqichi boʻlgan yangi tugʻilgan chaqaloqlarda tez-tez qon quyilishini talab qildi (60,7% ga nisbatan 22,2%).

Hayotning 5-kunida barcha yangi tugʻilgan chaqaloqlarda trombotsitlar va limfotsitlar sonining kamayishi qayd etildi. Mutlaq leykotsitoz fonida limfotsitopeniya koʻpincha kanalikulyar bosqichi boʻlgan erta tugʻilgan chaqaloqlarda aniqlanadi (60% va 16,6% holatlar).

Xulosa. Shunday qilib, erta erta tugʻilish davrida tugʻilgan chaqaloqlarda oʻpka rivojlanishining kanalikulyar bosqichi boʻlishi mumkin, bu erda yangi tugʻilgan chaqaloqning oʻpkasida etarli gaz almashinuvini ta'minlaydigan sirt faol tizim hali ham faol emas. Shunday qilib, oʻpka rivojlanishining kanalikulyar va sakkulyar bosqichi boʻlgan erta tugʻilgan chaqaloqlar neonatal davrning oʻxshash yoʻnalishiga ega, ammo kanalikulyar bosqichda patologik jarayonlarning rivojlanishi oʻpka toʻqimalarining etukligi va mahalliy immunitet tufayli tez sodir boʻladi; sakkulyar bosqichda patogenetik oʻzgarishlarning asta-sekin oʻsishi, bu intensiv terapiya uchun shaxsiylashtirilgan yondashuvni ishlab chiqish va ekzogen sirt faol moddalarni qayta kiritish uchun yangi tugʻilgan chaqaloqlarda oʻpkaning etuklik darajasini aniqlash uchun laboratoriya diagnostik mezonlarini izlash zarurligini taqozo etadi.

ADABIYOTLAR:

• 1.    Александрович Ю.С., Пшениснов К.В. Мониторинг газообмена и оксигенации у детей в критическом состоянии // Тольяттинский медицинский консилиум. 2012. № 5-6. С. 13-20.

• 2.    Зернова Н.И., Плешкова Е.М., Туркова Л.И., Кузнецова Т.И. Анемии у недоношенных детей. Смоленский медицинский альманах. 2016. № 4. С. 143-148.

• 3.    Фурман Е.Г., Николенко А.В., Кулижников Г.В. Клинические и лабораторные предикторы неблагоприятного исхода у глубоко недоношенных детей // Доктор.Ру. 2020. Т. 19. № 10. С. 10-15.

• 4.    Clair G., Bramer L.M., Misra R., mcgraw M.D., Bhattacharya S., Kitzmiller J.A., Feng S., Danna V.G., Bandyopadhyay G., Bhotika H., Huyck H.L., Deutsch G.H., Mariani T.J., Carson J.P., Whitsett J.A., Pryhuber G.S., Adkins J.N., Ansong C. Proteomic Analysis of Human Lung Development // American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine. 2022. Vol. 205, Is. 2. P. 208-218.

• 5.    Mullassery D., Smith N.P. Lung development // Seminars in Pediatric Surgery. 2015. Vol. 24, Is. 4. P. 152-155.

• 6.    Schittny J.C. Development of the lung // Cell Tissue Res. 2017. Vol. 367, Is. 3. P. 427-444.

RHJ-2-22-2024