Функциональные свойства Toll-подобных рецепторов -регуляторов врожденного и приобретенного иммунитета

Автор: Абдуллаева Азиза Алишеровна

Журнал: Re-health journal.

Статья в выпуске: 3 (23), 2024 года.

Бесплатный доступ

В статье представлен краткий обзор данных по физиологии Toll-подобных рецепторов.

Toll-подобные рецепторы; врожденный иммунитет, приобретенный иммунитет

Короткий адрес: https://sciup.org/14130769

IDR: 14130769

Текст научной статьи Функциональные свойства Toll-подобных рецепторов -регуляторов врожденного и приобретенного иммунитета

Toll-га ухшаш рецепторларнинг (TLRs) кашф этилиши замонавий иммунологиянинг энг ёрцин сахифаларидан бири булиб, ушбу рецепторларнинг тугма ва орттирилган иммунитетни шакллантиришдаги \ал цилувчи роли туфайли уларни урганишга катта цизициш уйготди [5, 57].

TLRs-ларнинг биринчи идентификацияси уларнинг хашаротларда микробларга карши антитаналарни ишлаб чицаришни бошлайдиган Drosophila melanogasterHHHr Toll оцсили билан юцори гомологиясига асосланган [3 5]. Бугунги кунга кадар ушбу рецепторларнинг И та аъзоси одамларда ва 13 таси сичцонларда аникданган [20, 62]. TLRs-лар эволюцион тарзда сацланиб колган оке ил тузилмаларидир [4, 46, 47, 60]. TLRs-лар учун лигандлар вазифасини, энг биринчи навбатда, микроорганизмлар тузилишидаги томонидан тан олинадиган, удан ташцари, тугма ва орттирилган иммунитетларнинг шакланишини бошлайдиган куплаб патогенларнинг молекулалари - памплар (PAMPлар, патоген билан боглиц молекуляр детерминанталар (структуралар)) булиши мумкин. Детерминанталар сифатида хар хил молекуляр тузилмалар сифатида харакат цилиши мумкин: оксиллар, кандлар, гликопептидлар, ёглар, углеводлар, нуклеин кислоталар, липопептидлар ва турли гурухлардаги микроорганизмларнинг бошца тузилмалари, шунингдек, эндоген лигандлар, масалан, иссицлик зарбаси оцсиллари, карбамид ва бошцалар [7, 58].

TLRs-лар, биринчидан, иммунитет тизимининг деярли барча хужайралари томонидан, иккинчидан, куплаб органлар ва тукималарнинг хужайралари, шу жумладан асаб хужайралари томонидан экспрессияланади (ифодаланади) [4, 51]. TLRs-ларнинг умумий гурухида жойлашишига караб учта кичик гурухни ажратиш мумкин: 1) хужайра юзасида ифодаланган; 2) хужайра ичидаги; 3) хужайра юзасида ва ичида ифодаланганларгаги. Купгина TLRs-лар хужайра юзасида булиши мумкин: TLR-1, TLR-2, TLR-5, TLR-6, TLR-10; хужайра ичидаги жойлашув мисоллари орасида TLR-3, TLR-7, TLR-8, TLR-9; TLR-4, TLR-11, TLR-12 ва TL-13 хам юзаки, хам хужайра ичида ифодаланади. Хужайрадан ташцари доменларнинг хусусиятларига кура, TLR суперфамилияси иккита кичик гурухга булинади: биринчисида иммуноглобулинни уз ичига олган домен, иккинчиси эса лектинга бой домен (LRR); Биринчи гурухга ИЛ-1R, ИЛ-18R, SТ2, SIGIRR х,ам киради [21].

TLRs-ларнинг филогенетик тахлили ушбу рецепторларнинг олтита тоифасини аниклади, уларнинг хар бири укшаш лигандларга эга:

  • •    Турли липопротеинлар учуй махсус лигандларга эга булган TLR1/2/6/10;

  • •    TLR4 унинг лиганди ЛИС;

  • •    TLR3/7 ва

  • •    TLR8/9, улар учун лиганд вазифасини РНК ва ДНК лар бажаради;

  • •    TLR5 флагеллин билан узаро таъсир хилади;

  • •    TLR11 [51] учун турли охсиллар лиганд вазифасини бажаради.

Маълумки, TLR-лар нафахат иммунитет тизимининг барча хужайралари, балки турли органлар ва тизимларнинг, шу жумладан асаб тизимининг аксарият хужайралари томонидан хам ифодаланади (экспрессияланади). Эхтимол, бу холат нафахат иммун тизимининг, балки бошха органлар ва тизимларнинг физиологик гомеостазини сахлашда TLR-ларнинг кенг куламли регулятор ролларини таъминлайди. Эволюция жараёни TLR-ларнинг бу хобилиятини мустахкам урнатди ва у, айнихса, турли механизмлар иштирокида амалга ошириладиган тугма ва орттирилган иммунитетни бошхаришда аних намоён булади.

Тугма иммунитет

Биринчидан. Оддий шароитларда, TLR-лар иштирокидаги физиологик регуляция, биринчи навбатда, турли таъсирлар остида физиологик иммунологик жавоб учун зарур булган яллигланишга харши цитокинларнинг чихарилишини бошлашда намоён булади, улар орасида марказий уринлардан бирини нафахат анъанавий инфекциялар (турли бактериялар, замбуруглар), харши цитокинлар хосил хилиниши эгаллайди, шунингдек, буларнинг хаторига: ОИВ (одамнинг иммунитет танхислиги вируси), ундан ташхари, яхинда анихланган H1N1 грипп вируси [28, 49] каби вируслар келтириб чихарадиган инфекциялар хам хирадилар .

Иккинчи. Маълумки, яллигланиш биринчи навбатда нейтрофиллар билан бевосита боглих булиб, улар яхинда деярли барча маълум TLR-ларни ифодалаши курсатилган. Бу TLR-ларнинг нейтрофил фаоллигини тартибга солишдаги мухим ролини тушунтиради: ЛПС томонидан TLR-4 нинг фаоллашиши ИЛ-1₽, ил-8 ва УФО-а каби яллигланишга харши цитокинлар ва кимёкинларнинг ишлаб чихарилишини ва TLR-2-нинг фаоллашувига сабабчи булади - TLR-1; TLR-2, -4 ва TLR-9 нинг стимуляцияси нафас олиш портлаши ва адгезия молекулаларининг ифодаланишидаги узгаришлар билан бирга келади. Ушбу рецепторлар иштирокида нейтрофилларнинг дифференциал регуляцияси хам хайд этилган: TLR-2 хужайраларни апоптоздан химоя хилади ва TLR-4 нейтрофиллар омой холишининг мухим регулятори сифатида намоён булади [33, 64].

Учинчи. TLR-ларнинг таъсири В -лимфоцитларига нисбатан хам намоён булади, бу турли костимуляцион молекулаларнинг, хусусан, СД40 нинг ифодаланиши билан бирга келади, кейинчалик TLR-ларнинг В-лимфоцитларининг фаоллашуви, купайиши, дифференциаланиши ва омон холиши устидан назорати; бу холларда костимуляцион молекулалар TLR-2, TLR-4, TLR-9 билан синергик таъсир курсатиши мумкин. В-лимфоцитлар фаоллашувининг бу йули калцийнинг купайиши, маълум киназаларнинг фосфорланиши, эндоцитознинг кучайиши ва иммуноглобулин синтези билан бирга келади ва В-лимфоцитлар фаоллашувининг мухобил йули сифатида харалади [34].

Туртинчи. Ошхозон-ичак шиллих хаватининг таъминлаш эпителиал хужайралари томонидан ифодаланган TLR-ларнинг ичакнинг тугма иммунитетини, шу жумладан ОИВ инфекциясидан хам сахланишдаги ролини ортихча бахолаш хийин [61].

Бешинчиси. Марказий асаб тизимининг нормал фаолиятида хам TLR-ларнинг роли кам эмас, уларнинг аксарият хужайралари TLR-ларни (нейронлар, астроцитлар, глиа, мия томирлари эндотелиал хужайралари) ифодалайди. Нерв тухималарининг турли хужайраларида TLR ифодасининг бундай таркалиши уларнинг нафакат миянинг иммунологик реакцияси хусусиятларида, балки унинг гомеостазини савдашда хам фаол иштирок этишини тушунтиради [32].

Ортирилган иммунитет

Биринчидан. Иммунологик жавобнинг ушбу шаклини индукция вдлишда TLR-ларнинг иштироки биринчи босвдчларда бошланади, чунки барча антигенларни такдим этувчи хужайралар ювдри даражадаги TLR-ларни ифодалайди. Шу нуцтаи назардан, дендритик хужайралар айнивда ёрвдндир, уларнинг TLR-лари узларининг лигандлари билан узаро таъсирлашгандан сунг, содда Т-лимфоцитларни фаоллаштириш кобилиятига эга буладилар [53]. Дендритик хужайраларнинг фаоллашиши асосан TLR-2, TLR-3, TLR-4, TLR-7, TLR-9 иштирокида содир булади. Антиген тавдим этувчи хужайраларни фаоллаштиришда TLR-ларнинг самарадорлиги нафавдт яллигланишга карши цитокинларни ишлаб чивдришни кузгатиш билан, балки антигенни самарали таниб олиш жараёни учуй зарур булган турли костимулятор молекулаларнинг купайиши билан хам боглиц [4 8]. Бундан ташцари, TLR-лар дендритик хужайраларнинг камолотини ва уларнинг антигенни тавдим вдлиш функциясини назорат вдлади [52].

Иккинчи. Макрофаглар, шунингдек, TLR-лар иштирокидаги антигенни тавдимот вдлиш жараёнида фаол иштирок этадилар ва TLR-лар орцали амалга ошириладиган сигналлар куп мивдорда яллигланишга царши цитокинлар ва кимиёкинларнинг чицарилишига ёрдам беради; ИЛ-1, ИЛ-2, ИЛ-4, ИЛ-7, ИЛ-9, ТНФа, шунингдек, турли хил кимёкинлар айнивда фаол равишда ажралиб чицади [50].

Учинчи. Таниб олиш жараёни ни ифодаловчи мастоцит (семиз) хужайралари иштирокида хам амалга оширилиши мумкин. TLR-9-нинг мастоцит хужайралари томонидан тан олинишидаги роли айнивда бактериялар, замбуруглар ва ДНК вирусларининг генетик материалига нисбатан явдол намоён булади. Мастоцит хужайраларида TLR-3 ва TLR-4 нинг фаоллашиши уларнинг ИЛ-13 ва ИЛ-4 каби интерлейкинларнинг секрециясига олиб келиши мумкин [56].

Туртинчи. Т-лимфоцитларнинг асосий популятсиялари - СД4+ ва СД8+ деярли барча маълум TLR-ларни ифодалайди. Шароитларга вдраб, турли хил антигенлар TLR-ларни фаоллаштиради ва тегишли сигналларни келтириб чикаради. бу эса бу хужайраларнинг турли функцияларини рагбатлантиришга олиб келади. Масалан, СД4+ ва СД8+ лимфоцитлар томонидан TLR3 ифодаланиши уларнинг фаоллашуви билан бирга кечади ва бу уларга иммунологик жавобнинг турли шаклларида бевосита иштирок этиш имкониятини беради [55].

Бешинчиси. TLR-ларнинг антигенга хос Т-лимфоцитларнинг костимуляторлари сифатида ишлаши, уларнинг яшашини кучайтириши ва турли эффектор молекулаларининг экспрессиясини ошириши хам иммунологик жавобнинг пайдо булишида мухим рол уйнайди. Цитотоксик Т-лимфоцитлар томонидан ифодаланган TLR-1/2 гетеродимер булиб у хужайраларнинг цитотоксик фаоллигини ошириши хавдда далиллар олинган [19].

Олтинчи. Т-лимфоцитларнинг умумий популяциясида алохида уринни gd- Т-лимфоцитлар эгаллайди, уларнинг анивдаш TLR-6 билан биргаликда харакат вдлиши мумкин, бунинг натижасида эса кимёкинлар ва цитокинлар ишлаб чивдришни купайтирилади. TLR-ларнинг роли цитотоксик таъсирни амалга оширишда, шунингдек, gd - Т лимфоцитларининг супрессор фаоллигини бошкарилиши жуда мухимдир [63].

Руйхатини давом эттириш мумкин булган ювдридаги фактлар, TLR-ларнинг фаоллашуви тугма ва орттирилган иммунитетга кенг таъсир курсатишига олиб келишини аник курсатади. Шуни таъкидлаш керакки, ушбу иммунологик жавоб шаклларига ушбу таъсирларнинг баъзи механизмлари маълум бир узига хосликка эга, бу айнивда яллигланишга нисбатан явдол намоён булади, унинг зуравонлиги физиологик жавоб ва патологияда сезиларли даражада фарвданади. Шунга кура, бу яллигланишга царши цитокинларни ишлаб чицариш интенсивлигида, нейтрофиллар, мастоцит хужайралари ва бопщаларнинг фаоллашув даражасида намоён булади.

Бачадонда орттирилган ва хомиладорлик динамикасидаги генетик жихатдан аникланган жараёнлар натижасида тугма[1-3] ва кейинги она сути бил ан авлод организмига кирадиган адоптив ва шунингдек, атроф-мухит антигенлари таъсирида [36-46, 59] шаклланадиган ортирилган иммунитетларнинг турли хил куринишларга TLR-ларнинг кусртадаиган куп хиррали таъсири шубхасиз мавжуд [8-18], TLR-ларга таъсирни терапевтик мацсадларда хуллашнинг аних истихболлари хахидаги саволни охлайди. Шу муносабат билан, янги иммуномодуляторлар - TLR-лар агонистлари ва антагонистларини хуллаш асосида янги иммунотерапевтик йуналишни ишлаб чихиш (асосан орттирилган иммунитетга таъсир хилиш билан боглих) шубхасиз узини охлайди [5, 22].

АДАБИЁТЛАР

  • 1.    Авлод, С., УСТИ, В., РИВОЖЛАНИШИНИНГ, Б., & ХОСЛИГИ, У. (2020). Искусственное вскармливание и особенности развития потомства, и становление надпочечников в раннем постнатальном онтогенезе. Проблемы биологии и медицины.

  • 2.    Зуфаров, К. А., Тухтаев, К. Р., & Хасанов, Б. Б. (2003). Количественные и ультраструктурные характеристики иммунокомпетентных клеток молочной железы в динамике беременности и лактации. Морфология, 124(4), 74-79.

  • 3.    Каримов, X. Я., Тухтаев, К. Р., & Хасанов, Б. Б. (2008). Токсический гепатит и структурно-функциональные особенности молочной железы при беременности и лактации. Морфология, 133(2), 59-60.

  • 4.    Сепиашвили Р.И. Основы физиологии иммунной системы. - М.: Медицина-Здоровье, 2003. - 227 с.

  • 5.    Сепиашвили Р.И. Физиология Toll-подобных рецепторов и их роль в регуляции иммунного ответа. Тез. докл. XX Съезда физиол. об-ва России, 4-8 июня 2007, Москва.

  • 6.    Сепиашвили Р.И., Балмасова И.П. Физиология естественных киллеров. - М.: Медициа-Здоровье, 2005. - 456 с.

  • 7.    Тухватулин А.И., Логунов Д.Ю., Щербин Д.Н. Toll-подобные рецепторы и их адаптерные молекулы. - Биохимия. - 2010. - 75(9). - С.1224-1243.

  • 8.    Хасанов, Б. Б. (2004). Влияние токсического гепатита и сальмонеллезной инфекции на гематологические показатели матери в динамике лактации. Инфекция, иммунитет и фармакология, 1, 139-140.

  • 9.    Хасанов, Б. Б. (2018). Особенности развития иммунной системы тонкой кишки в динамике раннего постнатального онтогенеза при антигенном и токсическом воздействиях. Журнал теоретической и клинической медицины, 4, 152-153.

  • 10.    Хасанов, Б. Б. (2019). Endocrine regulation of mammogenesis. Новый день в медицине, (4), 92-99.

  • 11.    Хасанов, Б. Б. (2020). Влияние хронического токсического гепатита на процессы лактации. Морфология, 157(2-3), 226-226.

  • 12.    Хасанов, Б. Б. (2020). Ультраструктурные аспекты иммуногенной функции молочной железы. In Университетская наука: взгляд в будущее (рр. 659-661).

  • 13.    Хасанов, Б. Б. (2022). Иммуногенные свойства молочной железы и материнского молока. Re-health journal, (3), 15.

  • 14.    Хасанов, Б. Б. (2022). Морфология молочной железы при беременности и лактации. Бухара. Типография" Sadriddin Salim Buxoriy" при Бухарском государственном университете, 120.

  • 15.    Хасанов, Б. Б. (2024). Она сути цитокин ва гормонларининг (пролактин) янги тугилган чацалокцинг иммун хужайралари функцияларига таъсири. Пробл. биол. и медиц, 2(152), 364-370

  • 16.    Хасанов, Б. Б., & Азизова, А. X. (2022). Toxic Hepatitis of the Female and the Structural and Functional Formation of the Lean Intestine of the Offspring in the Period Breastfeeding.

  • 17.    Хасанов, Б. Б., & Тухтаев, К. Р. (2001). Морфометрическая характеристика иммунокомпетентных клеток молочной железы при беременности и лактации. Проблемы биологии и медицины.

  • 18.    Хасанов, Б. Б., Зокирова, Н. Б., & Тухтаев, К. Р. (2021). Влияние токсического гепатита матери на структурно -функциональные взаимоотношения иммунокомпетентных клеток молочной железы лактирующих крыс и тонкой кишки крысят в период молочного вскармливания. Педиатрия, 4, 225-229.

  • 19.    Asprodites N.. Zheng L.. Geng D.. Velasco-Gonzalez C.. Sanchez-Perez L.. Davila E. Engagement of Toll-like receptor-2 on cytotoxic T-lymphocytes occurs in vivo and augments antitumor activity// FASEB J. - 2008. - 22(10). - Р. 3628-3637.

  • 20.    Barreiro L.B.. Ben-Ali M.. Quach H.. Laval G.. Patin E.. Pickrell J.K.. Bouchier C.. Tichit M.. Neyrolles O.. Gicquel B., Kidd J.R., Kidd K.K., Alcans A., Ragimbeau J.. Pellegrini S.. Abel L.. Casanova J.L.. Quintana-Murci L. Evolutionary dynamics of human Toll-like receptors and their different contributions to host deafen sc // PloS Genet. - 2009. - 5(7). - e1000562.

  • 21.    Barton G.M., Kagan J.C. A cee biological view of Toll-like receptor function: regulation through compartmentaliza-'tion // Nat.Rev.Immunol. - 2009. - 9(8). - P. 535-542.

  • 22.    Basith S., Manavalan B., Lee G., Kim S.G., Choi S. Toll-like receptor modulators: a patent review (2006-2010) // Exp. Opin Ther PaT. - 2011. - 21(6). - P. 927-944.

  • 23.    Burtkhanovich, K. B. (2022). Extragenital Pathology and Immunocompetent Cells Relations of Lactating Breast Gland and Offspring Jejunum. American Journal of Internal Medicine, 10(2), 2833.

  • 24.    Burtkhanovich, K. B. (2023). Features of the Functional Development of the Gastrointestinal Tract. American Journal of Pediatric Medicine and Health Sciences, 1(4), 60-68.

  • 25.    Burtkhanovich, K. B. (2023). Hystogenesis of lymph nodes of some representatives mammals. American Journal of Pediatric Medicine and Health Sciences, 1(4), 189-196.

  • 26.    Burtkhanovich, K. B. (2023). Structural and Functional Features of the Thymus Under Some Impacts. American Journal of Pediatric Medicine and Health Sciences, 1(4), 81-87.

  • 27.    Burtkhanovich, K. B. Artificial feeding, posterity development features and adrenal gland formation in early postnatal ontogenesis. Problems of biology and medicine, 119, 160-164.

  • 28.    Burtkhanovich, K. B. (2024). Modern Ideas of Morphogenesis and Mammary Glands Function in Pregnancy and Lactation DynamicsAmerican Journal of Pediatric Medicine and Health Sciences, 2(6), 102-107.

  • 29.    Burtkhanovich, K. B. (2024). The Role of the Mammary Gland in Ensuring Immune Homeostasis of the Fetus and Newborn. American Journal of Pediatric Medicine and Health Sciences, 2(6), 108-116.

  • 30.    Burtkhanovich, K. B. (2024). Modern Views about Structural and Functional Features Spleen American Journal of Pediatric Medicine and Health Sciences, 2(6), 117-123.

  • 31.    Engel A., Holt G., Lu H. The pharmacokinetics of Toll-'like receptor agonists and the impact on the immune system // Expert Rev Clin. Pharmacol. - 2011. - 4(2). - P. 275-289.

  • 32.    Hanisch U., Johnson T., Kipnis J. Toll-like receptors: roles in neuroprotection // Trends Neurosci. - 2008. - 31(4). - P: 176-182.

  • 33.    Hyang L.T., Paredes C.J., Papoutsakis E.T., Miller W.M. Gene expression analysis illuminates the tran^scriptional programs underlying the functional activ-'ity of ex vivo -expanded granulocytes // Physiol. Genomics. - 2007. - 31(1). - P.114-125.

  • 34.    Jain S., Chodisetti S, Agrewala J.CD40 signaling synergizes with TLR-2 in the BCR independent activation of resting B cells // PLoS One. - 2011. -6(6). - e20651.

  • 35.    Jeneway C., Medzhitov R. Viral interfernce with Il-1 and toll signaling // Proc. Natl. Acad. Sci. USA. - 2000. - 97(20). - p.10682-10683.

  • 36.    Khasanov, B. B. (2009). Structural and functional features of the mammary gland in pregnancy and lactations on the background of toxic hepatitis. Likars' ka sprava, (7-8), 94-97.

  • 37.    Khasanov, B. B. (2019). Endocrine regulation of mammogenesis. New day of medicine, (4), 92-99.

  • 38.    Khasanov, B. B. (2020). Experimental chronic toxic hepatitis and hematological features in the dynamics of mother's and the offspring lactation. European Journal of Molecular & Clinical Medicine, 7(09), 1367-1373.

  • 39.    Khasanov, B. B. (2021). Offspring jejunum structural and functional development during breastfeeding against the background of mother’s chronic toxic hepatitis. Europe's Journal of Psychology, 17(3), 330-335.

  • 40.    Khasanov, B. B. (2021). Structural and functional features of immunocompetent breast cells glands during pregnancy and lactation in chronic hepatitis. Psychology and Education, 58(2), 80388045.

  • 41.    Khasanov, B. B. (2023). The influence of toxic hepatitis of the mother structural and functional relationships of immunocompetent breast cells of lactating rats and small intestines of rats during lactation. Journal of Korean Academy of Psychiatric and Mental Health Nursing, 5(4), 26-32.

  • 42.    Khasanov, B. B., & Azimova, S. B. (2023). Extragenital pathology of the mother and morphological features of the development of the thymus in the period of early postnatal ontogenesis. European Chemical Bulletin, 12(8), 8322-8331.

  • 43.    Khasanov, B. B., Azizova, F. K., Sobirova, D. R., Otajonova, A. N., & Azizova, P. K. (2022). Toxic hepatitis of the female and the structural and functional formation of the lean intestine of of the offspring in the period breastfeeding.

  • 44.    Khasanov, B. B., Ilyasov, A. S., & Sultanova, D. B. (2023). Extragenital pathology of the mother and morphological features of the development of the spleen in the period of early postnatal ontogenesis. European Chemical Bulletin, 12(8), 8332-8341.

  • 45.    Khasanov, B. B., Tukhtaev K.R. (2021). Influence of toxic maternal hepatitis on the functional state of lactation processes and enzymes of hydrolysis of carbohydrates in the jejunum of offspring. New day in medicine, (5), V.37, 252-255.

  • 46.    Kuhlicke J., Frick J., Morote-Garsia J., Rosenberger P., Eltzschig H.K. Hypoxia inducible factor (HIF)-1 coordinates induction of Toll-like receptors TLR2 and TLR6 during hypoxia // PloS One. -2007. - 2(12). - e1364.

  • 47.    Liang F., Huang N., Wang B., Chen H.Assessment of the role of TLR-4 in shear-stress-induced IL-8 gene transcription activation in vascular endothelial cells by gene mutation and gene transfection technology // Sheng Wu Yi Xue Gong Cheng Xue Za Zhi. - 2002. - 19(4). - P. 667-672.

  • 48.    Lin Q., Li M., Fang D., Fang J., Su S.B. The essential roles of Toll-like receptor signaling pathways in ster^ile inflammatory diseases // Int. Immunopharmacol. - May 18, 2011 [Epub ahead of print].

  • 49.    Lin Y., Chen H., Sun Y., Chen F. Antiviral role of tolHike receptors and cytokines against the new 2009 H1N1 virus infection // Mol. Biol. Rep. - May 21, 2011 [Epub ahead of print].

  • 50.    Macedo L., Pinhal-Enfield G., Alshits V., Elson G., Cronstein B.N., Leibovich S.J. Wound healing is impaired in MyD88-deficient mice: a role for MyD88 in the regulation of wound healing by adenosine A2A receptors // Amer. J. Pathol. - 2007. - 171(6) . - P. 1774-1788.

  • 51.    Mishra B.B., Gundara U.M., Teale J.M. Expression and distribution of Toll-like receptors 1113 in the brain during murine neurocysticercosis // J. Neuroin_,flammation. - 2008. - 5. - P. 53.

  • 52.    Pasare C. Toll-like receptors: balancing host resistance with immune tolerance // Curr Opin Immunol. -2003. - 15(6) . - P. 677-682.

  • 53.    Pasare C., Medzhinov R. Toll-like receptors: linking innate and adaptive immunity // Microbes Infect. - 6(15): 1382-1387, 2004.

  • 54.    Roach J., Glusman G., Rowen L., Kaur A., Purcell M.K., Smith K.D., Hood L.E., Aderem A. The evolution of vertebrate Toll-like receptors // Proc Natl Acad Sci USA. - 2005. - 102(27) . - P. 9577-9582.

  • 55.    Salem M.L., Diaz-Montero C.M., El-Naggar S.A., Chen Y., Moussa O., Cole D.J. The TLR3 agonists poly (I:C) target CD8+ T cells and augments their antigen-specific responses upon their adoptive transfer into nanve recipient mice // Vaccine. - 2009. - 27(4). - P. 549-557.

  • 56.    Smrz D., Iwaki S., McVicar D.W., Metcalfe D.D., Gilfillan A.M. TLR-mediated signaling pathways cir^cumvcnt the requirement for DAP 12 in mast cells for the induction of inflammatory mediator release // Eur. J. Immunol. - 2010. - 40(12). - P. 3557-3569.

  • 57.    Takeda K. Toll-like receptor // Nihon Rinsho Meneki Gakkai Kaishi. - 2005. - 28(5). - P. 309317.

  • 58.    Trinchieri G, Sher A. Cooperation of Toll-like receptor signals in innate immune defence // Nat Rev Immunol. - 2007. - 7(3). - P.179-190.

  • 59.    Tukhtaev, K. R., Khasanov, B. B., & FKh, A. (2003). Structural and functional interrelations of immunocompetent cells in the mammary gland of lactating rats and in the small intestine of newborn rats during suckling period. Morfologiia (Saint Petersburg, Russia), 124(6), 70-72.

  • 60.    Wan Y., Xiao H., Affolter J., Kim T.W., Bulek K., Chaudhuri S., Carlson D., Hamilton T., Mazumder B., Stark G.R., Thomas J., Li X. Interleukin-1 receptor- associated kinase 2 is critical for lipopolysaccharide- mediated post-transcriptional control // J. Biol. Chem. - 2009. - 284(16). - P. 10367-10375.

  • 61.    Wang Y, Lechner T. Induction of innate immunity in control of mucosal transmission of HIV // Curr. Opin. HIV AIDS. - Jul 2, 2011 [Epub ahead of print].

  • 62.    Wei T., Gong J., Rtissle S.C., Jamitzky F., Heckl W.M., Stark R.W. A leucine-rich repeat assembly approach for homology modeling of the human TLR5-10 and mouse TLR11-13 ectodomains // J. Mol. Model. - 2011. - 17(1). - P. 27-36.

  • 63.    Wesch D., Peters C., Oberg H.H., Pietschmann K., Kabelitz D. Modulation of гд T cell responses by TLR ligands // Cell Mol Life Sci. - 2011. - 68(14). - P. 2357-2370.

  • 64.    Yoshimura A, Ohishi HM, Aki D, Hanada T. Regulation of TLR signaling and inflammation by SOCS family proteins // J. Leukoc. Biol. - 2004. - 5(3). -P. 422-427.

RHJ-3-2024

Список литературы Функциональные свойства Toll-подобных рецепторов -регуляторов врожденного и приобретенного иммунитета

  • Авлод, С., УСТИ, В., РИВОЖЛАНИШИНИНГ, Б., & ХОСЛИГИ, У. (2020). Искусственное вскармливание и особенности развития потомства, и становление надпочечников в раннем постнатальном онтогенезе. Проблемы биологии и медицины.
  • Зуфаров, К. А., Тухтаев, К. Р., & Хасанов, Б. Б. (2003). Количественные и ультраструктурные характеристики иммунокомпетентных клеток молочной железы в динамике беременности и лактации. Морфология, 124(4), 74-79.
  • Каримов, X. Я., Тухтаев, К. Р., & Хасанов, Б. Б. (2008). Токсический гепатит и структурно-функциональные особенности молочной железы при беременности и лактации. Морфология, 133(2), 59-60.
  • Сепиашвили Р.И. Основы физиологии иммунной системы. - М.: Медицина-Здоровье, 2003. - 227 с.
  • Сепиашвили Р.И. Физиология То11-подобных рецепторов и их роль в регуляции иммунного ответа. Тез. докл. XX Съезда физиол. об-ва России, 4-8 июня 2007, Москва.
  • Сепиашвили Р.И., Балмасова И.П. Физиология естественных киллеров. - М.: Медициа-Здоровье, 2005. - 456 с.
  • Тухватулин А.И., Логунов Д.Ю., Щербин Д.Н. То11-подобиые рецепторы и их адапторные молекулы. - Биохимия. - 2010. - 75(9). - С. 1224-1243.
  • Хасанов, Б. Б. (2004). Влияние токсического гепатита и сальмонеллезной инфекции на гематологические показатели матери в динамике лактации. Инфекция, иммунитет и фармакология, 1,139-140.
  • Хасанов, Б. Б. (2018). Особенности развития иммунной системы тонкой кишки в динамике раннего постнатального онтогенеза при антигенном и токсическом воздействиях. Журнал теоретической и клинической медицины, 4, 152-153.
  • Хасанов, Б. Б. (2019). Endocrine régulation of mammogenesis. Новый день в медицине, (4), 92-99.
  • Хасанов, Б. Б. (2020). Влияние хронического токсического гепатита на процессы лактации. Морфология, 157(2-3), 226-226.
  • Хасанов, Б. Б. (2020). Ультраструктурные аспекты иммуногенной функции молочной железы. In Университетская наука: взгляд в будущее (pp. 659-661).
  • Хасанов, Б. Б. (2022). Иммуногенные свойства молочной железы и материнского молока. Re-health journal, (3), 15.
  • Хасанов, Б. Б. (2022). Морфология молочной железы при беременности и лактации. Бухара. Типография" Sadriddin Salim Buxoriy" при Бухарском государственном университете, 120.
  • Хасанов, Б. Б. (2024). Она сути цитокин ва гормонларининг (пролактин) янги тугилган чакалокнинг иммун хужайралари функцияларига таъсири. Пробл. биол. и медиц, 2(152), 364370
  • Хасанов, Б. Б., & Азизова, А. X. (2022). Toxic Hepatitis of the Female and the Structural and Functional Formation of the Lean Intestine of the Offspring in the Period Breastfeeding.
  • Хасанов, Б. Б., & Тухтаев, К. Р. (2001). Морфометрическая характеристика иммунокомпетентных клеток молочной железы при беременности и лактации. Проблемы биологии и медицины.
  • Хасанов, Б. Б., Зокирова, Н. Б., & Тухтаев, К. Р. (2021). Влияние токсического гепатита матери на структурно-функциональные взаимоотношения иммунокомпетентных клеток молочной железы лактирующих крыс и тонкой кишки крысят в период молочного вскармливания. Педиатрия, 4, 225-229.
  • Asprodites N.. Zheng L.. Geng D.. Velasco-Gonzalez C.. Sanchez-Perez L.. Davila E. Engagement of Toll-like receptor-2 on cytotoxic T-lymphocytes occurs in vivo and augments antitumor activity// FASEB J. - 2008. - 22(10). - P. 3628-3637.
  • Barreiro L.B.. Ben-Ali M.. Quach H.. Laval G.. Patin E.. Pickrell J.K.. Bouchier C.. Tichit M.. Neyrolles O.. Gicquel B., Kidd J.R., Kidd K.K., Alcans A., Ragimbeau J.. Pellegrini S.. Abel L.. Casanova J.L.. Quintana-Murci L. Evolutionary dynamics of human Toll-like receptors and their different contributions to host de-fense II PloS Genet. - 2009. - 5(7). - e1000562.
  • Barton G.M., Kagan J.C. A cee biological view of Toll-like receptor function: regulation through compartmentaliza-tion // Nat.Rev.Immunol. - 2009. - 9(8). - P. 535-542.
  • Basith S., Manavalan В., Lee G., Kim S.G., Choi S. Toll-like receptor modulators: a patent review (2006-2010) // Exp. Opin Ther PaT. - 2011. - 21(6). - P. 927-944.
  • Burtkhanovich, K. B. (2022). Extragenital Pathology and Immunocompetent Cells Relations of Lactating Breast Gland and Offspring Jejunum. American Journal of Internal Medicine, 10(2), 2833.
  • Burtkhanovich, K. B. (2023). Features of the Functional Development of the Gastrointestinal Tract. American Journal of Pediatric Medicine and Health Sciences, 1(4), 60-68.
  • Burtkhanovich, K. B. (2023). Hystogenesis of lymph nodes of some representatives mammals. American Journal of Pediatric Medicine and Health Sciences, 1(4), 189-196.
  • Burtkhanovich, K. B. (2023). Structural and Functional Features of the Thymus Under Some Impacts. American Journal of Pediatric Medicine and Health Sciences, 1(4), 81-87.
  • Burtkhanovich, K. B. Artificial feeding, posterity development features and adrenal gland formation in early postnatal ontogenesis. Problems of biology and medicine, 119, 160-164.
  • Burtkhanovich, K. B. (2024). Modern Ideas of Morphogenesis and Mammary Glands Function in Pregnancy and Lactation DynamicsAmerican Journal of Pediatric Medicine and Health Sciences, 2(6), 102-107.
  • Burtkhanovich, K. B. (2024). The Role of the Mammary Gland in Ensuring Immune Homeostasis of the Fetus and Newborn. American Journal of Pediatric Medicine and Health Sciences, 2(6), 108-116.
  • Burtkhanovich, K. B. (2024). Modern Views about Structural and Functional Features Spleen American Journal of Pediatric Medicine and Health Sciences, 2(6), 117-123.
  • Engel A., Holt G., Lu H. The pharmacokinetics of Toll-like receptor agonists and the impact on the immune system // Expert Rev Clin. Pharmacol. - 2011. - 4(2). - P. 275-289.
  • Hanisch U., Johnson T., Kipnis J. Toll-like receptors: roles in neuroprotection // Trends Neurosci. - 2008. - 31(4). - P: 176-182.
  • Hyang L.T., Paredes C.J., Papoutsakis E.T., Miller W.M. Gene expression analysis illuminates the transcriptional programs underlying the functional activity of ex vivo-expanded granulocytes // Physiol. Genomics. - 2007. - 31(1). - P. 114-125.
  • Jain S., Chodisetti S, Agrewala J.CD40 signaling synergizes with TLR-2 in the BCR independent activation of resting B cells // PLoS One. - 2011. -6(6). - e20651.
  • Jeneway C., Medzhitov R. Viral interfernce with Il-1 and toll signaling // Proc. Natl. Acad. Sci. USA. - 2000. - 97(20). - P.10682-10683.
  • Khasanov, B. B. (2009). Structural and functional features of the mammary gland in pregnancy and lactations on the background of toxic hepatitis. Likars' ka sprava, (7-8), 94-97.
  • Khasanov, B. B. (2019). Endocrine regulation of mammogenesis. New day of medicine, (4), 92-99.
  • Khasanov, B. B. (2020). Experimental chronic toxic hepatitis and hematological features in the dynamics of mother's and the offspring lactation. European Journal of Molecular & Clinical Medicine, 7(09), 1367-1373.
  • Khasanov, B. B. (2021). Offspring jejunum structural and functional development during breastfeeding against the background of mother's chronic toxic hepatitis. Europe's Journal of Psychology, 17(3), 330-335.
  • Khasanov, B. B. (2021). Structural and functional features of immunocompetent breast cells glands during pregnancy and lactation in chronic hepatitis. Psychology and Education, 58(2), 80388045.
  • Khasanov, B. B. (2023). The influence of toxic hepatitis of the mother structural and functional relationships of immunocompetent breast cells of lactating rats and small intestines of rats during lactation. Journal of Korean Academy of Psychiatric and Mental Health Nursing, 5(4), 26-32.
  • Khasanov, B. B., & Azimova, S. B. (2023). Extragenital pathology of the mother and morphological features of the development of the thymus in the period of early postnatal ontogenesis. European Chemical Bulletin, 12(8), 8322-8331.
  • Khasanov, B. B., Azizova, F. K., Sobirova, D. R., Otajonova, A. N., & Azizova, P. K. (2022). Toxic hepatitis of the female and the structural and functional formation of the lean intestine of of the offspring in the period breastfeeding.
  • Khasanov, B. B., Ilyasov, A. S., & Sultanova, D. B. (2023). Extragenital pathology of the mother and morphological features of the development of the spleen in the period of early postnatal ontogenesis. European Chemical Bulletin, 12(8), 8332-8341.
  • Khasanov, B. B., Tukhtaev K.R. (2021). Influence of toxic maternal hepatitis on the functional state of lactation processes and enzymes of hydrolysis of carbohydrates in the jejunum of offspring. New day in medicine, (5), V.37, 252-255.
  • Kuhlicke J., Frick J., Morote-Garsia J., Rosenberger P., Eltzschig H.K. Hypoxia inducible factor (HIF)-1 coordinates induction of Toll-like receptors TLR2 and TLR6 during hypoxia // PloS One. -2007. - 2(12). - e1364.
  • Liang F., Huang N., Wang B., Chen H.Assessment of the role of TLR-4 in shear-stress-induced IL-8 gene transcription activation in vascular endothelial cells by gene mutation and gene transfection technology // Sheng Wu Yi Xue Gong Cheng Xue Za Zhi. - 2002. - 19(4). - P. 667-672.
  • Lin Q., Li M., Fang D., Fang J., Su S.B. The essential roles of Toll-like receptor signaling pathways in ster-ile inflammatory diseases II Int. Immunopharmacol. - May 18, 2011 [Epub ahead of print].
  • Lin Y., Chen H., Sun Y., Chen F. Antiviral role of toll-"like receptors and cytokines against the new 2009 H1N1 virus infection // Mol. Biol. Rep. - May 21, 2011 [Epub ahead of print].
  • Macedo L., Pinhal-Enfield G., Alshits V., Elson G., Cronstein B.N., Leibovich S.J. Wound healing is impaired in MyD88-deficient mice: a role for MyD88 in the regulation of wound healing by adenosine A2A receptors // Amer. J. Pathol. - 2007. - 171(6) . - P. 1774-1788.
  • Mishra B.B., Gundara U.M., Teale J.M. Expression and distribution of Toll-like receptors 1113 in the brain during murine neurocysticercosis // J. Neuroin^flMimation. - 2008. - 5. - P. 53.
  • Pasare C. Toll-like receptors: balancing host resistance with immune tolerance // Curr Opin Immunol. -2003. - 15(6) . - P. 677-682.
  • Pasare C., Medzhinov R. Toll-like receptors: linking innate and adaptive immunity // Microbes Infect. - 6(15): 1382-1387, 2004.
  • Roach J., Glusman G., Rowen L., Kaur A., Purcell M.K., Smith K.D., Hood L.E., Aderem A. The evolu-tion of vertebrate Toll-like receptors // Proc Natl Acad Sci USA. - 2005. - 102(27) . - P. 9577-9582.
  • Salem M.L., Diaz-Montero C.M., El-Naggar S.A., Chen Y., Moussa O., Cole D.J. The TLR3 agonists poly (I:C) target CD8+ T cells and augments their antigen-specific responses upon their adoptive transfer into nanve recipient mice // Vaccine. - 2009. - 27(4). - P. 549-557.
  • Smrz D., Iwaki S., McVicar D.W., Metcalfe D.D., Gilfillan A.M. TLR-mediated signaling pathways circumvent the requirement for DAP 12 in mast cells for the induction of inflammatory mediator release // Eur. J. Immunol. - 2010. - 40(12). - P. 3557-3569.
  • Takeda K. Toll-like receptor // Nihon Rinsho Meneki Gakkai Kaishi. - 2005. - 28(5). - P. 309317.
  • Trinchieri G, Sher A. Cooperation of Toll-like receptor signals in innate immune defence // Nat Rev Immunol. - 2007. - 7(3). - P.179-190.
  • Tukhtaev, K. R., Khasanov, B. B., & FKh, A. (2003). Structural and functional interrelations of immunocompetent cells in the mammary gland of lactating rats and in the small intestine of newborn rats during suckling period. Morfologiia (Saint Petersburg, Russia), 124(6), 70-72.
  • Wan Y., Xiao H., Affolter J., Kim T.W., Bulek K., Chaudhuri S., Carlson D., Hamilton T., Mazumder B., Stark G.R., Thomas J., Li X. Interleukin-1 receptor- associated kinase 2 is critical for lipopolysaccharide- mediated post-transcriptional control // J. Biol. Chem. - 2009. - 284(16). - P. 10367-10375.
  • Wang Y, Lechner T. Induction of innate immunity in control of mucosal transmission of HIV // Curr. Opin. HIV AIDS. - Jul 2, 2011 [Epub ahead of print].
  • Wei T., Gong J., Rtissle S.C., Jamitzky F., Heckl W.M., Stark R.W. A leucine-rich repeat assembly approach for homology modeling of the human TLR5-10 and mouse TLR11-13 ectodomains // J. Mol. Model. - 2011. - 17(1). - P. 27-36.
  • Wesch D., Peters C., Oberg H.H., Pietschmann K., Kabelitz D. Modulation of ra T cell responses by TLR ligands // Cell Mol Life Sci. - 2011. - 68(14). - P. 2357-2370.
  • Yoshimura A, Ohishi HM, Aki D, Hanada T. Regulation of TLR signaling and inflammation by SOCS family proteins // J. Leukoc. Biol. - 2004. - 5(3). -P. 422-427.
Еще