Гривна раннеримского времени из Калиново (Калининградская обл. РФ): состав эмали и данные о хронологии и происхождении

Автор: К. Н. Скворцов, О. С. Румянцева, Д. А. Ханин

Журнал: Краткие сообщения Института археологии @ksia-iaran

Рубрика: Естественнонаучные методы в археологических исследованиях

Статья в выпуске: 264, 2021 года.

Бесплатный доступ

В статье рассмотрен химический состав и техника нанесения красной эмали гривны, производной от типа Хавор, происходящей из могильника Калиново самбийско-натангийской культуры (Калининградская обл.). Гривна датирована второй половиной I – второй третью II в. н. э. Установлено, что эмаль была изготовлена по «кельтскому» рецепту с высоким содержанием меди и свинца. Однако если состав в данном случае является скорее хронологическим, чем культурно-определяющим признаком, то его сочетание с техникой нанесения эмали (в прорезные углубления-насечки) заставляет искать прототипы данного украшения среди образцов кельтского эмальерного ремесла. Данные о хронологии и технологической традиции, в которой изготовлена гривна, полученные на основании стилистического анализа и состава эмали, хорошо согласуются с результатами комплекса исследований, посвященных данной находке.

Еще

Гривна, эмаль, эстии, западные балты, Калининградская область, I–II вв. н. э., рентгено-спектральный (электронно-зондовый) микроанализ, кельтская традиция.

Короткий адрес: https://sciup.org/143176926

IDR: 143176926   |   DOI: 10.25681/IARAS.0130-2620.264.422-436

Список литературы Гривна раннеримского времени из Калиново (Калининградская обл. РФ): состав эмали и данные о хронологии и происхождении

  • Казакявичюс В., 1988. Оружие балских племен II–VIII веков на территории Литвы. Вильнюс: Мокслас. 160 С.
  • Новаковский В., 2008. Мазурско-надровская альтернатива – Янтарный путь в эпоху Августа и Тиберия // Калининградские архивы: материалы и исследования. Вып. 8. Калининград: Изд-во Калининградского гос. ун-та. С. 40–52.
  • Румянцева О. С., Трифонов А. А., Ханин Д. А., 2018. Химический состав стекла эмалевых вставок и бус // Брянский клад украшений с выемчатой эмалью восточноевропейского стиля (III в. н. э.) / Отв. ред. А. М. Обломский. М.: ИА РАН; Вологда: Древности Севера. С. 199–220. (Раннеславянский мир; вып. 18.)
  • Румянцева О. С., Храмченкова Р. Х., 2019. «Рецепты» провинциально-римских стеклоделов: традиционный взгляд и новые данные (по материалам бус Северной Сербии) // Балканы, Подунавье и Восточная Европа в римское время и раннем Средневековье. Материалы первой сербско-российской археологической конференции «Судьбы народов Восточной и Южной Европы: взгляд сквозь века» (20–26 мая 2014 г., Нови-Сад, Белград) / Ред. И. О. Гавритухин, С. Трифунович. Нови-Сад: Музей Воеводины, ИА РАН. С. 61–72.
  • Щукин М. Б., 1994. На рубеже эр. Опыт историко-археологической реконструкции политических событий III в. до н. э. – I в. н. э. в Восточной и Центральной Европе. СПб.: Фарн. 320 с.
  • Щукин М. Б., 2005. Готский путь. Готы, Рим и Черняховская культура. СПб.: Филолог. фак-т СПбГУ. 576 с.
  • Adler W., 2003. Der Halsring von Männern und Göttern: Schriftquellen, bildliche Darstellungen und Halsringfunde aus West-, Mittel- und Nordeuropa zwischen Hallstatt- und Völkerwanderungszeit. Bonn: Habelt. 424 S. (Saarbrücker Beiträge zur Altertumskunde; Bd. 78.)
  • Andersson K., 1995. Romartida guldsmide i Norden. III. Övriga smycken, teknisk analys och verkstadsgrupper. Uppsala: Societas Archaeologica Upsaliensis. 245 s. (Aun; 21.)
  • Banytė-Rowell R., 2019. Die Memelkultur in der Römischen Kaiserzeit. Auswertung der Archivalien aus dem Nachlass von Herbert Jankuhn / Hrsg.: C. von Carnap-Bornheim, M. Wemhoff. Mainz: Wachholtz. 499 S. (Studien zur Siedlungsgeschichte und Archäologie der Ostseegebiete; Bd. 17.)
  • Beckmann B., 1966. Studien über die Metallnadeln der römischen Kaiserzeit im freien Germanien. Eine Untersuchung ihrer Formen, Zeitstellung und Verbreitung // Saalburg Jahrbuch. Bericht des Saalburg Museums. Bd. 23. Berlin. S. 5–100.
  • Bitner-Wróblewska A., Stawiarska T., 2009. Badania technologiczne wschodnioeuropejskich zabytków zdobionych emalią // Bałtowie i ich sąsiedzi / Eds.: A. Bitner-Wróblewska, G. Iwanowska. Warszawa: Państwowe Muzeum Archeologiczne, 2009. S. 303−352. (Seminarium Bałtyjskie; 2.)
  • Brill R. H., 1970. The chemical interpretation of the texts // Oppenheim A. L., Brill R. H., Barag D., Saldern A., von. Glass and Glassmaking in Ancient Mesopotamia. New York: Corning Museum of Glass. P. 105–128.
  • Bujack G., 1889. Das Gräberfeld zu Regehnen, Kr.Fischhausen // Prussia. 14 (1887–1888). S. 121–126.
  • Challet V., 1992. Les Celtes et l’émail. Paris: Éditions du Comité des Travaux historiques et scientifiques. 197 p. (Documents préhistoriques; 3.)
  • Freestone I. C., Stapleton C. P., 2015. Composition, technology and production of coloured glasses from Roman mosaic vessels // Glass of the Roman World / Eds.: J. Bayley, I. Freestone, C. Jackson. Oxford; Philadelphia: Oxbow Books. P. 178–189.
  • Freestone I. C., Stapleton C. P., Rigby V., 2003. The Production of Red Glass and Enamel in the Late Iron Age, Roman and Byzantine Periods // Through a Glass Brightly: Studies in Byzantine and Medieval Art and Archaeology Presented to David Buckton / Ed. C. Entwistle. Oxford: Oxbow Books. P. 142–154.
  • Freestone I. C., 1987. Composition and Microstructure of Early Opaque Red Glass // Early Vitreous Materials / Eds.: M. Bimson, I. C. Freestone. London: British Museum. P. 173–191. (British Museum Occasional Papers; vol. 56.)
  • Gaerte W., 1936. Altes Gräberfeld zum größten Teil zerstört // Königsberger Tageblatt. № 176 (Freitag, 26 Juni.)
  • Glass Making in the Greco-Roman World: Results of the ARCHGLASS Project / Ed. P. Degryse. Leuven: Leuven University Press, 2014. 189 p. (Studies in Archaeological Sciences; 4.)
  • Hackman A., 1905. Die ältere Eisenzeit in Finnland, vol.1: Die Funde aus den fünf ersten Jahrhunderten n. Chr. Helsingfors. S. 376.
  • Henderson J., 1991a. Chemical and Structural Analysis of Roman Enamels from Britain // Archaeometry ‘90 / Eds.: E. Pernichka, G. A. Wagner. Basel: Birkhauser Verlag. P. 285–294.
  • Henderson J., 1991b. Technological Characteristics of Roman Enamels // Jewellery Studies. № 5. P. 65–76.
  • Jankuhn H., 1933. Zur Besiedlung des Samlandes in der älteren römischen Kaiserzeit // Prussia. 30, 1. S. 202–226.
  • Lau N., 2014. Die Pferdegeschirre. Germanische Zaumzeuge und Sattelgeschirre als Zeugnisse kriegerischer Reiterei im mittel und nordeuropäischen Barbaricum. Das Thorsberger Moor. Band 1. Schleswig: Verein zur Förderung des Archäologischen Landesmuseums e. V., Schloss Gottorf. 484 S.
  • Michelbertas M., 1986. Senasis geležies amžius Lietuvoje (I–IV a.). Vilnius: Mokslas. 270 p.
  • Moora H., 1938. Das Eisenzeit in Lettland bis etwa 500 n. Chr. Tartu: Õpetatud Eesti Selts. Nenna M.-D., Gratuze B., 2009. Étude diachronique des compositions de verres employés dans les vases mosaïqués antiques: résultats préliminaires // Annales du 17e Congrès de l’Association Internationale pour l’Histoire du Verre, Anvers, 2006 / Ed. K. Janssens. Brussels: University Press Antwerp. P. 199–205.
  • Nylén E., 1962. Skatteren från Havors fornborg. Proxima Thule. Sverige och Europa under forntid medeltid. Hyllningsskrift till H. M. Konungen den November. Stockholm: Norstedt. 235 s.
  • Nylén E., 1968. Die älteste Goldschmiedekunst der Nordischen Eisenzeit und ihr Ursprung // Jahrbuch des Römisch-Germanischen Zentralmuseums Mainz. 15. P. 75–94.
  • Nylén E., Lund Hansen U., Manneke P., 2005. The Havor hoard. The gold – the bronzes – the fort. Stockholm: Kungliga Vitterhets Historie och Antikvitets Akademien. 160 s.
  • Okulicz J., 1973. Pradzieje ziem pruskich od późnego paleolitu o VII w. n. e. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. 588 s.
  • Reinecke P., 1896. Die skythischen Alterthümer im mittleren Europa // Zeitschrift für Ethnologie. 28. S. 7–39.
  • Rumyantseva O., Trifonov A., Khanin D., 2019. Tracing the origins of Eastern European enamelling: Chemical composition of glass and enamels from the Bryansk hoard (south-western Russia) // Archaeometry. Vol. 61. Iss. 3. P. 663–682.
  • Rzeszotarska-Nowakiewicz A., 2010. Neckrings with trumpet-shaped terminals (mit Trompetenenden) – some remarks on traces of contacts in the Baltic basin during the Early Roman Period // Worlds apart? Contacts across the Baltic Sea in the Iron Age. København: Det Kongelige Nordiske Oldskriftselskab; Warszawa: Państwowe muzeum archeologiczne. P. 315–336. (Nordiske fortidsminder. Serie C; 7.)
  • Salo U., 1968. Die Frührömische Zeit in Finnland. Helsinki: Vammalan Kirjapaino Oy. 250 s. (Suomen muinaismuistoyhdistyksen aikakauskirja Finska Fornminnesföreningens Tidskrift; 67.)
  • Sayre E. V., Smith R. W., 1961. Compositional categories of ancient glass // Science. Vol. 133. Iss. 3467. P. 1824–1826.
  • Schibille N., Degryse P., Corremans M., Specht C. G., 2012. Chemical Characterisation of Glass Mosaic Tesserae from Sixth-Century Sagalassos (South-West Turkey): Chronology and Production Techniques // Journal of Archaeological Science. Vol. 39. Iss. 5. P. 1480–1492.
  • Wilbers-Rost S., 1990. Pferdgeschirr der römishen Kaiserzeit in der Germania libera. Zur Entstehung, Entwicklung und Ausbreitung des «Zaumzeugs mit Zügelketten» (Veröffentlichungen der urgeschichtlichen Sammlungen des Landesmuseums zu Hannover 44). Oldenburg. 229 S.
Еще
Статья научная