Хизматлар бозорида нарх сиёсати
Автор: Худойназаров С.С.
Журнал: Теория и практика современной науки @modern-j
Рубрика: Основной раздел
Статья в выпуске: 6 (120), 2025 года.
Бесплатный доступ
Телекоммуникация хизматлари бозорида рақобатда кутилмаган тадбирни амалга ошириш натижасида бизнес соҳасида янги ривожлантириш йўллари кўрсатиб берилган. Истеъмолчилар ва телекоммуникацион хизмат кўрсатувчилар орасидаги муносабатларни бозор тамойиллари асосида рақамлаштиришнинг бугунги босқичида хизмат кўрсатувчиларнинг хизмат кўрсатиш стратегиясини такомиллаштириш ва шунингдек маркетинг стратегиясини ишлаб чиқишда нарх сиёсатини оптималлаштириш таклиф қилинган.
Нарх сиёсати, рақамли иқтисодиёт, телекоммуникация, маркетинг стратегияси, модернизация, телекоммуникация хизматлари, электрон пул, электрон почта маркетинги, электрон банк, электрон хизматлар, электрон тижорат
Короткий адрес: https://sciup.org/140311197
IDR: 140311197
Текст научной статьи Хизматлар бозорида нарх сиёсати
Хизматлар бозорида рақобатда кутилмаган тадбирни амалга ошириш натижасида бизнес соҳасида янги ривожланиш йўллари ортиб бормоқда. Истеъмолчилар ва телекоммуникацион хизмат кўрсатувчилар орасидаги муносабатларни бозор тамойиллари асосида рақамлаштиришнинг бугунги босқичида хизмат кўрсатувчиларнинг хизмат кўрсатиш стратегиясини такомиллаштириш, шунингдек маркетинг стратегиясини ишлаб чиқишда нарх сиёсатини оптималлаштириш мақсадга мувофиқдир.
Хизмат кўрсатиш корхоналарини ривожлантириш бўйича иқтисодий салоҳиятини ҳисобга олган ҳолда маркетинг стратегиясини шакллантириш ва уни амалда қўллаш механизмларини ишлаб чиқишга нисбатан нарх сиёсати бўйича методологик ёндошувларни ишлаб чиқиш иқтисодий ислоҳотларнинг ҳозирги босқичида ўта муҳим илмий ва амалий аҳамият касб этади.
Бозор иқтисодиётининг замонавий талаблари корхонанинг кўп сонли хом ашё ва материаллар етказиб берувчилар билан, масалан, ҳудудий жойлашувидан қатъи назар, ўз бренди шахсий савдо маркаси (ШСМ) остида маҳсулот ишлаб чиқариш учун ҳамкорлигини белгилайди. Ҳар йили учинчи шахслар томонидан тақдим этиладиган аутсорсинг ва бошқа хизматлардан фойдаланиш кенгаймоқда[1]. Буларнинг барчаси ўз товар ва хизматларингизнинг рақобатбардошлигини оширишга имкон беради (масалан агар савдо тармоғи ўз брендига эга бўлса), уларнинг нархини пасайтириш ва сифатини ошириш. Охир оқибат, муваффақиятнинг ҳал қилувчи омилларидан бири бўлган этказиб берувчиларнинг кенг доирасини танлаш қобилиятидир [2].
Тадқиқот методлари. Кўпгина харидорлар, айниқса давом этаётган иқтисодий инқироз шароитида, энг арзон товарларни қидирмоқдалар, бу эса сотувчилардан мослашувчан нарх тизимини қўллашни талаб қилади. Юқори рақобат шароитида сотувчи учун, масалан, имитация (симуляция) усулидан фойдаланган ҳолда доимий мониторинг ва баҳолашни талаб қиладиган нарх рисклари пайдо бўлиши мумкин. А.В. Лактионов, нарх рискларини олдини олиш, суғурта қилиш, камайтириш ва зарарсизлантириш мумкинлигини, бунинг учун хеджингни ўтказиш кераклигини таъкидлайди [3]. В.Н. Тканко лойқа тўпламлар хавфини ҳисоблаш формуласини модернизация қилди ва уни маркетингни ривожлантириш моделини амалга ошириш шартларига мослаштирди [4]. Л.М. Филипишина нарх хавфини бутун корхонанинг нарх сиёсати нуқтаи назаридан кўриб чиқди ва нарх хавфини минималлаштириш учун самарали нарх белгилаш усулларини таклиф қилди. Чакана савдо корхонаси даражасида нарх белгилаш жараёнини бошқариш самарадорлигини ошириш мақсадида нархлар таснифини такомиллаштирди. Янги таснифлаш хусусияти жорий этилди - "хавф даражасига кўра", унинг контекстида қуйидагилар таъкидланган[5]:
-
- хавф-хатарсиз нарх;
-
- минимал хавф даражасига эга нарх;
-
- қабул қилинган хавф даражаси билан нарх;
-
- қабул қилиб бўлмайдиган даражадаги хавф билан нарх.
Тадқиқотлар асосида Л.М. Филипишина корхонанинг нарх сиёсати билан боғлиқ рискларни минималлаштиришнинг қуйидаги усулларини таклиф қилди:
-
- нарх сиёсатини ишлаб чиқишда иштирок этувчи кадрлар малакасини оширишнинг доимий тизимини ташкил этиш;
-
- самарали нарх қарорларини қабул қилиш технологиялари ва тартибларини ишлаб чиқиш;
-
- иқтисодий асосланган нарх сиёсатини ишлаб чиқишнинг ахборот тизимини шакллантириш методологияси ва тартибларини шакллантириш;
-
- савдо маржаси даражасини ва сотиш нархларини мослаштириш тизимини ишлаб чиқиш.
Н.В. Апатова томонидан кўрсатилгандек [6] интернетда янги нарх тамойиллари жорий этилди, бу виртуал тадбиркорга ҳатто инқироз даврида ҳам мослашувчан нарх сиёсатини амалга ошириш имконини беради.
Ундаги корхона фаолиятини амалга оширишда компьютер тармоғи маълум бир бозор таклиф этаётган шарт-шароитларни таққослаш асосида нарх белгилаш учун аукцион моделидан фойдаланиш имконини беради [7]. Шу муносабат билан биз янги технологияларни таклиф қилиш нуқтаи назаридан компьютер тармоғининг мулкига асосланган тамойилларни ажратиб кўрсатишимиз мумкин:
-
- фойда олиш;
-
- харажатлар, ҳажм, тарқатиш усули ва логистикага қараб
табақалаштирилган нархлаш.
Бозорда сотувчи ва харидорнинг жисмоний мавжудлиги шароитида айирбошлаш фактини (Товар - Пул) амалга ошириш учун сотувчи савдо нуқтаси ишини ташкил қилиши керак. Савдо нуқтаси товарни топиши, уни ўзи учун қимматли эканлигини аниқлаши ва нарх, сифат ёки бошқа мезонларга кўра унинг сўровларига мос келиши, шу жумладан савдо нуқтасидаги хизматдан қониқиши, танлаш ва сотиб олиши керак.
Хатарнинг охирги тури ҳам корхонанинг нарх сиёсати билан боғлиқ шунинг учун уни мустақил деб ҳисоблаш мақсадга мувофиқдир. Корхоналарнинг ахборот тизимларидан фойдаланиш жараёнида юзага келадиган хавфларни Н.Г. Георгиади [8], бошқарув қарорларини қабул қилишни ахборот билан таъминлаш масалалари С.Я. Салига [9], Г.В. Теплинский [10], турли ахборот ресурсларидан фойдаланиш ва иқтисодий ахборотни қайта ишлаш билан боғлиқ хавфларни И.А. Киселева ва С.О. [11] О.Л. Цветкова [12] хавфнинг асосий манбаи инсон омилидир деб таъкидлайди. Тизимнинг ишлаши давомида хавфлар юзага келади, биринчи навбатда:
-
- техник носозликлар;
-
-иш жадвалини бузиш;
-тизимнинг алоҳида элементларига маҳаллий аралашувлар.
Натижа ва муҳокама. Маркетинг стратегияси турли тоифадаги истеъмолчилар учун таклиф қийматини фарқлашга асосланади, бунда уларнинг товарлари ва жараёнларидан қониқиш ҳосил бўлади.Нарх сиёсатига а ташқи омиллар ҳам таъсир қилади. Масалан ахборотни қайта ишлаш ва узатишнинг техник воситаларининг бозор нархлари даражаси, ахборотлаштиришни ҳуқуқий таъминлаш шартлари, солиққа тортиш даражаси, ахборот маҳсулотлари бозоридаги инновациялар. Турли даражадаги иқтисодий тизимларни мониторинг қилиш муаммолари В.К. Галицин [15], таваккалчиликнинг асосий сабаблари ноаниқлик ва зиддият каби тизимларнинг хоссалари боʻлса, ахборот хатарларининг ташқи сабаблари эса бирламчи манбаларнинг етарлича аниқ эмаслиги ва ахборот олишнинг юқори нархлигидадир.
Бозор иқтисодиёти шароитида маркетинг функцияси товар ва хизматларга бўлган талаб ва таклифнинг самарали мутаносиблигини таъминлаш мақсадида эркин ва рақобатли айирбошлашни ташкил қилишдан иборатдир. Бу мутаносиблик ўз-ўзидан вужудга келмайди ва қуйидагиларни талаб қилади:
-
• моддий айрибошлашни ёки, бошқача қилиб айтганда, товарларнинг ишлаб чиқариш ва истеъмолчи ўртасидаги жисмоний ҳаракатни ташкил қилиш;
-
• коммуникацияларни ташкил қилиш, яъни талаб ва таклифнинг самарали мутаносиблигини таъминлаш мақсадида айирбошлашдан аввал юз берувчи айирбошлаш билан бир пайтда юз берувчи ва унга эргашувчи ахборот оқимини ташкил қилиш.
Хулоса. Шундай қилиб, стратегик маркетингнинг роли корхонани манфаатли иқтисодий имкониятларга йўналтириш, яъни унинг "ноу-хау" ва ресурсларига мос келадиган, унинг ўсиш ва рентабеллик салоҳиятини таъминловчи имкониятларга йўналтиришдан иборат. Стратегик маркетинг жараёни ўрта ва узоқ муддатли истиқболларга эгадир. Унинг вазифаси корхона миссиясини аниқлаш, мақсадларни белгилаш, ўсиш стратегиясини ишлаб чиқиш ва товар портфелининг мувозанатланган тузилмасини таъминлашдан иборатдир.
Маркетингнинг жамиятдаги роли сотувчилар билан харидорлар ўртасида айирбошлаш ва коммуникацияни ташкил қилишдан иборат. Мазкур таърифда айирбошлаш жараёнининг мақсадидан қатъий назар маркетингнинг вазифа ва функцияларига алоҳида эътибор берилади. Бундай ифодаланган таъриф тижорат фаолиятига ҳам, нотижорат фаолиятига ҳам тўғри келиши мумкин.
Фойдаланилган адабиётлар
-
1 .Wieland, A. The influence of relational competencies on supply chain resilience: a relational view / A. Wieland, C.M. Wallenburg // International Journal of Physical Distribution & Logistics Management. – 2013. – Vol. 43, No. 4, – pp. 300320.
-
2 .Oliver, R.K. Supply-chain management: logistics catches up with strategy / R.K. Oliver, M.D. Webber // In Christopher, M. Logistics: The Strategic Issues. – London: Chapman Hall. – 1982. – pp. 63–75
-
3 .Лактіонов, А.В. Основні аспекти прогнозування ціни за допомогою регресійного аналізу / А.В. Лактіонов // 56-а науково-технічна конференція ХДТУБА. – Х.: РВВ ХДТУБА, 2001. – С. 24-27.
-
4 .Тканко, В.М. Маркетингове управління діяльністю промислових підприємств : автореф. дис... канд. екон. наук.: 08.06.01/ Віктор Миколайович Тканко. – Київ, 2006. – 20 с.
-
5 .Філіпішина, Л.М. Обґрунтування оцінки ефективності цінової політики підприємств торгівлі / Л.М. Філіпішина // Вісник економічної науки України. – 2009. ‒ С. 285-291.
-
6 .Апатова, Н.В. Модели ценообразования в интернет / Н.В. Апатова, А.К. Бондаренко // Культура народов Причерноморья. – 2014. – № 278, т.1. – С. 8791.
-
7 Mukhitdinov Khudoyar Suyunovich Axmedova Barno Abdiyevna.Econometric modeling and forecasting of educational services to the population of the region. To Secure Your Paper As Per UGC Guidelines We Are Providing A Electronic Bar Code. Volume 10, Issue 01, Pages: 241-251. ISSN 2456 – 5083. 2021/1
-
8 .Георгиади, Н.Г. Мониторинг интегрированной системы управления инновационным развитием машиностроительного предприятия: монография /Н.Г. Георгиади. – К : ООО «Папирус», 2010. – с. 162.
-
9 .Салига, С.Я. Інформаційне забезпечення управлінських рішень на підприємствах: монографія / С.Я. Салига, В.В. Фатюха. – Запоріжжя: ГУ ЗІДМУ, 2007. – 152 с.
-
10 .Теплінський, Г.В. Корпоративна власність у контексті здійснення управління корпораціями / Г.В. Теплінський // Формування ринкових відносин в Україні. ‒ 2013. ‒ № 3. ‒ С. 162-167.
-
11 .Киселева, И.А. Информационные риски: методы оценки и анализа / И.А. Киселева, С.О. Искаджян // ИТпортал. – 2017. – № 2 (14). – С.10.
-
12 .Цветкова, О.Л. Методика моделирования процессов анализа рисков информационной безопасности / О.Л. Цветкова, Е.А. Богданов // Инновационная наука. – 2017. – № 4-3. – С. 131-135.
-
13 .Портер М. Международная конкуренція : монографія / М. Портер. –
М.: Международные отношения, 1993. – 896 с.
-
14 .Яблочников, Е.И., Реинжиниринг бизнес-процессов проектирования и производства / Е.И. Яблочников, В.И. Молочник, Ю.Н. Фомина – СПб: СПб ГУИТМО, 2008. – 152 с.
-
15 .Галіцин, В. К. Концептуальні засади моніторингу / В. К. Галіцин, О. П. Суслов, Н. К. Самченко // Бізнес Інформ. – 2013. – № 9. – С. 330-335.
"Теория и практика современной науки"
№6(120) 2025