К флоре Пензенской области: Мокшанский, Пензенский и Сердобский районы (по материалам экспедиций 2023 года)

Автор: Васюков В.М., Новикова Л.А., Иванова А.В., Горбушина Т.В., Миронова А.А.

Журнал: Фиторазнообразие Восточной Европы @phytodiveuro

Статья в выпуске: 3 т.18, 2024 года.

Бесплатный доступ

В статье приведены результаты изучения флоры 9 урочищ в Мокшанском, Пензенском и Сердобском районах Пензенской области в ходе ботанических экспедиций 2023 года. Всего выявлено 564 вида сосудистых растений; к числу редких, нуждающихся в охране, отнесено 3 вида из объектов растительного мира, занесенных в Перечень Красной книги Российской Федерации (Prikaz…, 2023): Cephalaria litvinovii , Fritillariaruthenica , Iris aphylla и 40 видов, включенных в третье издание Красной книги Пензенской области (Ivanov et al., 2024): Adonanthe vernalis , Allium flavescens , Amygdalusnana , Artemisia nitrosa , Artemisiasantonica , Astragalus asper , Astragalusaustriacus , Astragalus onobrychis , Astragalusvarius , Cephalaria litvinovii , Dactylorhizaincarnata , Ephedra distachya , Fritillariaruthenica , Galatella angustissima , Galatellalinosyris , Galatella rossica , Galatellavillosa , Gentiana cruciata , Gladiolustenuis , Gypsophila volgensis , Herminium monorchis , Hippochaёte ramosissima , Iris aphylla , Iris halophila , Iris pumila , Jacobaea schwetzowii , Krascheninnikovia ceratoides , Limonium donetzicum , Otites sibirica , Parnassiapalustris , Pedicularis dasystachys , Plantago cornuti , Plantago maxima , Pseudopodospermum tauricum , Salvia nutans , Silaum silaus , Spiraea crenata , Stipa lessingiana , Stipa pennata , Valeriana tuberosa .

Еще

Сосудистые растения, пензенская область, мокшанский район, пензенский район, сердобский район, красная книга

Короткий адрес: https://sciup.org/148329168

IDR: 148329168   |   DOI: 10.24412/2072-8816-2024-18-3-17-29

Текст научной статьи К флоре Пензенской области: Мокшанский, Пензенский и Сердобский районы (по материалам экспедиций 2023 года)

В 2023 году нами проводились флористические исследования в Пензенской области.

Сборы редких видов растений хранятся в Гербарии имени Д.П. Сырейщикова (MW) Московского государственного университета имени М.В. Ломоносова.

Ниже приводится перечень исследованных урочищ Пензенской области в Мокшанском, Пензенском и Сердобском районах:

  • 1)    Пензенский р-н, восточные окр. с. Ольшанка, памятник природы «Ольшанские склоны», каменистые степи (53.0621°N, 45.0493°E) и участок в 1,5 км к северо-северо-западу от памятника природы, солонцеватый луг, степной склон (53.0928 °N, 45.0108°E), 03.VI.2023. Всего 210 видов, из них редкие: Astragalus onobrychis , Dactylorhiza incarnata , Ephedra distachya , Galatella angustissima , Gentiana cruciata , Gladiolus tenuis , Gypsophila volgensis , Herminium monorchis , Jacobaea schwetzowii , Krascheninnikovia ceratoides , Otites sibirica , Parnassia palustris , Spiraea litwinowii , Stipa pennata .

  • 2)    Пензенский р-н, 1 км восточнее с. Ленино, памятник природы «Ардымский шихан», каменистые степи, а также опушка лиственного леса в 0,5 км к юго-востоку от него (53.0388°N, 44.9169°E), 03.VI.2023. Всего 181 вид, из них редкие: Allium flavescens , Astragalus varius , Ephedra distachya , Galatella angustissima , Galatella villosa , Iris aphylla , Jacobaea schwetzowii , Krascheninnikovia ceratoides , Pseudopodospermum tauricum , Spiraea crenata , Stipa pennata .

  • 3)    Пензенский р-н, окрестности с. Андреевка, солонцеватый луг и солонец в пойме р. Колышлей (52.7222°N, 44.8318°E), а также степные склоны и пойма реки Колышлей в 2 км к северо-востоку от первого участка (52.7355°N, 44.8561°E), 04.VI.2023. Всего 232 вида, из них редкие: Artemisia nitrosa , Artemisia santonica , Astragalus austriacus , Astragalus onobrychis , Dactylorhiza incarnata , Galatella linosyris , Galatella rossica , Iris halophila , Limonium donetzicum , Pedicularis dasystachys , Silaum silaus , Spiraea litwinowii , Stipa pennata .

  • 4)    Сердобский р-н, 4 км юго-западнее с. Байка, урочище «Елшанская степь», степные склоны к реке Елшанка (52.3399°N, 44.1528°E), 06.VI.2023. Всего 271 вид, из них редкие: Adonanthe vernalis , Amygdalus nana , Astragalus austriacus , Astragalus onobrychis , Fritillaria ruthenica , Galatella angustissima , Galatella villosa , Hippochaёte ramosissima , Iris halophila , Iris pumila , Pseudopodospermum tauricum , Salvia nutans , Spiraea crenata , Spiraea litwinowii , Stipa lessingiana , Stipa pennata , Valeriana tuberosa .

  • 5)    Сердобский р-н, юго-западные окр. с. Байка, пруд, берег пруда по реке Елшанка и степные склоны (52.3554°N, 44.2026°E), 06.VI.2023. Всего 156 видов, из них редкие: Astragalus onobrychis , Galatella villosa , Iris halophila , Pseudopodospermum tauricum , Spiraea litwinowii , Stipa pennata .

  • 6)    Сердобский р-н, 1 км восточнее г. Сердобск, лиственный лес и лесная опушка (52.4649°N, 44.2776°E), 06 VI 2023. Всего 162 вида.

  • 7)    Мокшанский р-н, 4 км севернее с. Рамзай, памятник природы «Рамзайская дубрава», лиственный лес и лесная опушка (53.3468°N, 44.7195°E), 18.VII.2023. Всего 203 вида, из них редкие: Adenophora liliifolia* , Iris aphylla , Lilium pilosiusculum* , Potentilla alba , Stipa pennata, Veratrum nigrum* .

  • 8)    Мокшанский р-н, восточная окраина с. Размай, проектируемый (расширенный) памятник природы «Рамзайский резерват головчатки Литвинова», правый берег реки Пензятка (53.3030°N, 44.7708°E), 19.VII.2023. Всего 126 видов, из них редкие: Cephalaria litvinovii , Gladiolus tenuis* , Jacobaea schwetzowii .

  • 9)    Мокшанский р-н, 3–4 км северо-восточнее с. Рамзай, памятник природы «Степь Большой ендовы», степные склоны (53.3414°N, 44.7679°E), 19.VII.2023. Всего 151 вид, из них редкие: Adonanthe vernalis , Allium flavescens , Amygdalus nana , Astragalus asper , Dactylorchiza incarnata* , Galatella villosa , Iris aphylla* , Krascheninnikovia ceratoides , Otites sibirica , Spiraea crenata , Stipa pennata .

Список сосудистых растений, выявленных в Мокшанском, Пензенском и Сердобском районах Пензенской области

ACERACEAE

Acer negundo L.: 1, 2, 3, 7, 8

Acer platanoides L.: 2, 6, 7

Acer tataricum L.: 1, 2, 4, 6, 7

ALISMATACEAE

Alisma plantago-aquatica L.: 3, 4

Sagittaria sagittifolia L.: 5

ALLIACEAE

Allium flavescens Besser: 2, 9

Allium oleraceum L.: 7, 9

Allium rotundum L.: 4

AMARANTHACEAE

Amaranthus retroflexus L.: 3, 4, 7, 8

APIACEAE

Aegopodium podagraria L.: 2, 4, 6, 7, 8

Angelica sylvestris L.: 3

Anthriscus sylvestris (L.) Hoffm.: 6, 8

Carum carvi L.: 3

Cenolophium fischeri (Spreng.) W.D.J.

Koch: 1, 3

Chaerophyllum bulbosum L.: 4

Conium maculatum L.: 3

Eryngium planum L.: 1, 4, 5, 6, 8

Falcaria vulgaris Bernh.: 1, 2, 3, 4, 5, 7, 9

Heracleum sibiricum L.: 1, 3, 4, 6, 7, 8

Libanotis sibirica (L.) C.A. Mey.: 1, 2, 6

Ostericum palustre (Besser) Besser: 3

Pastinaca sylvestris Mill.: 2, 8

Pimpinella nigra Mill.: 1, 5, 9

Seseli annuum L.: 1, 2, 5, 7, 9

Silaum silaus Schinz et Thell.: 3

Sium sisaroideum DC.: 1, 3, 4, 5

Thyselium palustre (L.) Raf.: 3

Xanthoselinum alsaticum (L.) Schur: 2, 4, 9

ASCLEPIDACEAE

Vincetoxicum stepposum (Pobed.) Á. et D.

Lоve: 2, 7, 9

ASPARAGACEAE

Asparagus officinalis L. s. str.: 1

Asparagus polyphyllus Steven: 2, 4, 9

ASTERACEAE

Achillea collina J. Becker ex Rchb.: 1, 2, 3, 4, 5, 7, 9

Achillea millefolium L. s. str.: 1, 3, 5, 6, 8

Achillea nobilis L.: 1, 4, 5, 7, 8, 9

Anthemis subtinctoria Dobrocz.: 1, 2, 4, 6, 8

Arctium tomentosum Mill.: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8

Artemisia abrotanum L.: 3, 4, 5, 6

Artemisia absinthium L.: 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8

Artemisia austriaca Jacq.: 1, 2, 3, 4, 5, 9

Artemisia latifolia Ledeb.: 4

Artemisia marschalliana Spreng.: 1, 2, 4,

  • 6,    9

Artemisia nitrosa Weber ex Stechm.: 3

Artemisia pontica L.: 3, 4, 5

Artemisia santonica L.: 3

Artemisia vulgaris L.: 1, 3, 4, 6, 7, 8, 9

Bidens frondosa L.: 2, 4, 5, 8

Bidens tripartita L.: 3

Carduus acanthoides L.: 4, 6, 7, 8

Carduus crispus L.: 3, 4, 6, 8

Carduus hamulosus Ehrh.: 4

Carduus uncinatus M. Bieb.: 4

Carlina biebersteinii Bernh. ex Hornem.:

  • 1,    2, 6, 9

Centaurea apiculata Ledeb.: 1, 2, 4, 5, 6,

  • 7,    9

Centaurea jacea L.: 1, 3, 4

Centaurea pseudomaculosa Dobrocz.: 4

Centaurea pseudophrygia C.A. Mey.: 2, 6, 7, 9

Cichorium intybus L.: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9

Cirsium canum (L.) All.: 1, 3

Cirsium esculentum C.A. Mey.: 3

Cirsium serrulatum (M. Bieb.) Fisch.: 1, 3, 5, 8

Cirsium setosum (Willd.) M. Bieb.: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7

Cirsium vulgare (Savi) Ten.: 3, 8

Conyza canadensis (L.) Cronquist: 1, 2, 4,

  • 6,    7, 9

Crepis sibirica L.: 7

Crepis tectorum L.: 1

Cyanus segetum Hill: 1

Cyclachaena xanthiifolia (Nutt.) Fresen.: 3, 4, 6

Echinops ruthenicus M. Bieb. s. str.: 4, 5, 9

Echinops saxonovii Vasjukov: 9

Echinops sphaerocephalus L.: 1

Erigeron podolicus Besser: 2, 7, 9

Eupatorium cannabinum L.: 1

Galatella angustissima (Tausch)

Novopokr.: 1, 2, 4

Galatella crinitoides Novopokr.: 4

Galatella linosyris (L.) Rchb. f.: 3

Galatella rossica Novopokr.: 3

Galatella villosa (L.) Rchb. f.: 2, 4, 5, 9

Helianthus annuus L.: 3, 4, 6, 7, 9

Hieracium robustum Fr.: 1, 4

Hieracium umbellatum L.: 1, 2, 4, 6, 7, 9

Inula helenium L.: 1, 3, 4

Jacobaea erucifolia (L.) G. Gaertn., B.

Mey. et Scherb.: 1, 3, 4, 8

Jacobaea grandidentata     (Ledeb.)

Vasjukov: 4

Jacobaea schwetzowii (Korsh.) Tatanov et

Vasjukov: 1, 2, 8

Jacobaea vulgaris Gaertn.: 1, 2, 3, 6, 7, 8, 9

Jurinea arachnoidea Bunge: 4

Jurinea charcoviensis Klokov: 9

Lactuca serriola L.: 1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9

Lapsana communis L.: 8

Leucanthemum ircutianum Turcz. ex DC.:

  • 1,    2, 6, 7, 9

Mulgedium tataricum (L.) DC.: 1, 3, 4, 5

Omalotheca sylvatica (L.) Sch. Bip. et

F.W. Schultz: 9

Onopordum acanthium L.: 5

Pentanema britannicum (L.) D. Gut. Larr. et al.: 1, 7

Pentanema hirtum (L.) D. Gut. Larr. et al. :

  • 4,    7, 9

Pentanema salicinum (L.) D. Gut. Larr. et al.: 1, 2, 3, 7

Phalacroloma septentrionale (Fernald et

Wiegand) Tzvelev: 9

Picris hieracioides L.: 7, 8, 9

Pilosella cymigera (Rcnb.) Arv.-Touv.: 1, 4

Pilosella echioides (Lumn.) F.W. Schultz et Sch. Bip.: 1, 2, 3, 4, 5, 7, 9

Pilosella officinarum Vaill.: 1, 2

Pilosella onegensis Norrl.: 1

Psephellus marschallianus (Spreng.) K.

Koch: 1, 2

Pseudopodospermum strictum (Hornem.)

Zaika, Sukhor. et N. Kilian: 2, 4, 5, 9

Pseudopodospermum tauricum (M. Bieb.)

Vasjukov et Saksonov: 2, 4, 5

Pyrethrum corymbosum (L.) Scop.: 2, 4, 7, 9

Scorzoneroides autumnalis (L.) Moench: 7

Scorzonera purpurea L.: 1, 2

Serratula coronata L.: 3

Serratula tinctoria L.: 2, 3, 7

Solidago virgaurea L.: 1, 6, 7

Sonchus arvensis L.: 4, 5, 7, 8

Sonchus palustris L.: 3

Tanacetum vulgare L.: 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9

Taraxacum bessarabicum (Hornem.)

Hand.-Mazz.: 3

Taraxacum officinale F.H. Wigg. s. l.: 1, 2,

  • 3,    5, 6, 7, 8, 9

Tragopogon major Jacq.: 3, 4, 5, 8

Tragopogon orientalis L.: 8, 9

Tripleurospermum inodorum (L.) Sch.

Bip.: 1, 2, 3, 5, 6, 7, 8, 9

Trommsdorffia maculata (L.) Bernh.: 2, 4, 6, 9

Tussilago farfara L.: 1, 2, 3, 4, 7, 8

Xanthium albinum (Widder) Н. Scholz et

Sukopp: 5

BERBERIDACEAE

Berberis vulgaris L.: 7

BETULACEAE

Alnus glutinosa (L.) Gaertn.: 4, 5

Betula pendula Roth: 1, 2, 4, 6, 7, 9

Corylus avellana L.: 2, 6

BORAGINACEAE

Cynoglossum officinale L.: 2, 3, 8

Echium russicum J.F. Gmel.: 4

Echium vulgare L.: 1, 6, 8

Lappula squarrosa (Retz.) Dumort. 1, 3, 4, 5

Lithospermum officinale L.: 4

Myosotis arvensis (L.) Hill: 4, 7, 9

Myosotis micrantha Pall. ex Lehm.: 1, 2

Nonea rossica Steven: 1, 2, 3, 4, 5

Pulmonaria angustifolia L.: 7

Pulmonaria mollis Wulfen ex Hornem.: 6, 7

Pulmonaria obscura Dumort.: 6

Strophiostoma sparsiflorum (Mikan ex

Pohl) Turcz.: 2, 3, 4, 5

Symphytum officinale L.: 3

BRASSICACEAE

Arabidopsis thaliana (L.) Heynh.: 4, 6

Barbarea arcuata (Opiz ex J. et C. Presl)

Rchb.: 4

Berteroa incana (L.) DC.: 1, 2, 6, 7

Brassica napus L.: 2

Bunias orientalis L.: 1, 3, 4, 6, 8

Camelina microcarpa Andrz. ex DC.: 2, 3, 4, 9

Camelina sylvestris Wallr.: 4

Capsella bursa-pastoris (L.) Medik.: 2, 3, 4, 6, 7, 9

Descurainia sophia (L.) Webb ex Prantl: 3, 4, 5

Draba nemorosa L.: 1, 2, 3, 4, 9

Erysimum cheiranthoides L.: 1, 6

Erysimum marschallianum Andrz.: 1, 4, 7, 8

Hesperis matronalis L.: 3

Lepidium densiflorum Schrad.: 1, 3, 4, 5, 6

Lepidium ruderale L.: 3, 4

Raphanus raphanistrum L.: 1, 2, 3, 4, 8

Rorippa austriaca (Grantz) Besser: 6

Sisymbrium loeselii L.: 1, 3, 4, 5, 6

Sisymbrium polymorphum (Murray) Roth:

  • 2,    4, 5, 9

Thlaspi arvense L.: 1, 3, 4, 6, 9

Turritis glabra L.: 2, 4, 6, 9

BUTOMACEAE

Butomus umbellatus L.: 3, 5

CAMPANULACEAE

Adenophora liliifolia (L.) A.DC.: 7

Campanula bononiensis L.: 2, 3, 6, 9

Campanula patula L.: 1

Campanula persicifolia L.: 2

Campanula rapunculoides L.: 1, 2, 7, 8, 9

Campanula sibirica L.: 1, 2, 4, 9

Campanula spryginii Saksonov et Tzvelev:

  • 7,    8, 9

Campanula trachelium L.: 6

Campanula wolgensis P.A. Smirn.: 3, 4

CANNABACEAE

Cannabis ruderalis Janisch.: 3, 4

Humulus lupulus L.: 1, 2, 3, 4, 5, 7

CAPRIFOLIACEAE

Lonicera tatarica L.: 3, 4, 9

Lonicera xylosteum L.: 2

CARYOPHYLLACEAE

Arenaria viscida Haller f. ex Loisel.: 4

Carpophora viscosa (L.) Tzvelev: 1, 3, 4

Cerastium holosteoides Fr.: 1, 3, 6

Coccyganthe flos-cuculi (L.) Rchb.: 3

Cucubalus baccifer L.: 1, 5

Dianthus borbasii Vandas: 1, 2, 5, 9

Dianthus campestris M. Bieb.: 9

Eremogone biebersteinii (D.F.K. Schltdl.)

Holub: 1

Eremogone micradenia (P.A. Smirn.)

Ikonn.: 2, 3, 4, 9

Gypsophila paniculata L.: 6

Malachium aquаticum (L.) Fr.: 4

Melandrium album (Mill.) Garcke: 1, 3, 4, 7, 9

Oberna behen (L.) Ikonn.: 6, 8

Otites sibirica (L.) Raf.: 1, 9

Otites wolgensis (Hornem.) Grossh.: 2, 3, 4, 5, 6

Psammophiliella muralis (L.) Ikonn.: 7

Rabelera holostea (L.) M.T. Sharples et

E.A. Tripp: 2, 6, 7

Saponaria officinalis L.: 3

Silene nutans L.: 1, 2, 7, 9

Stellaria graminea L. s. str.: 1, 2, 4, 6, 7, 9

Stellaria subulata Boeber ex D.F.K.

Schltdl.: 3, 5

Viscaria vulgaris Bernh.: 1, 2, 4, 6, 7, 9

CELASTRACEAE

Euonymus verrucosus Scop.: 2, 6, 7

CERATOPHYLLACEAE

Ceratophyllum demersum L.: 5

CHENOPODIACEAE

Atriplex oblongifolia Waldst. et Kit.: 9

Atriplex patula L.: 3, 4

Atriplex prostrata Boucher ex DС.: 4, 5

Atriplex sagittata Borkh.: 3, 4, 8

Atriplex tatarica L.: 3, 6, 8

Chenopodium album L.: 1, 2, 3, 4, 5, 7, 8

Krascheninnikovia ceratoides     (L.)

Gueldenst.: 1, 2, 9

Kaderait: 3, 4

CONVALLARIACEAE

Convallaria majalis L.: 2, 4, 6, 7

Polygonatum multiflorum (L.) All.: 6, 7

Polygonatum odoratum (Mill.) Druce: 2, 6, 7

CONVOLVULACEAE

Calystegia sepium (L.) R. Br.: 3, 8

Convolvulus arvensis L.: 1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9

CRASSULACEAE

Hylotelephium stepposum (Boriss.)

Tzvelev: 2, 7, 9

CUCURBITACEAE

Echinocystis lobata (Michx.) Torr. et A.

Gray: 3, 8

CUSCUTACEAE

Cuscuta campestris Yunck.: 5

CYPERACEAE

Bolboschoenus maritimus (L.) Pallа: 3, 5

Carex acuta L.: 1, 4, 5

Carex acutiformis Ehrh.: 3

Carex atherodes Spreng.: 5

Carex cespitosa L.: 3

Carex diluta M. Bieb.: 1, 3

Carex hirta L.: 1, 8

Carex otrubae Podp.: 3

Carex pallescens L.: 5, 6

Carex pilosa Scop.: 6

Carex praecox Schreb.: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9

Carex rhizina Blytt ex Lindblom: 2, 7

Carex rostrata Stokes: 3

Carex spicata Huds.: 2, 4, 5, 6, 8

Carex supina Willd. ex Wahlenb.: 1, 2, 4, 9

Carex vesicaria L.: 3

Eleocharis palustris (L.) R. Br.: 3, 5

Scirpus sylvaticus L.: 1, 4, 8

DIPSACACEAE

Cephalaria litvinovii Bobrov: 8

Knautia arvensis (L.) DC.: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9

DRYOPTERIDACEAE

Dryopteris carthusiana (Vill.) H.P. Fuchs:

ELAEGNACEAE

Hippophaё rhamnoides L.: 8

EPHEDRACEAE

Ephedra distachya L.: 1, 2

EQUISETACEAE

Equisetum arvense L.: 1, 2, 3, 4, 5, 8

Equisetum fluviatile L.: 5

Equisetum pratense Ehrh.: 4, 5

Equisetum sylvaticum L.: 7

Hippochaёte ramosissima (Desf.) Milde ex

Bruhin: 4

EUPHORBIACEAE

Euphorbia semivillosa (Prokh.) Krylov: 3, 7

Euphorbia subtilis (Prokh.) Prokh.: 2, 4, 5, 7

Euphorbia virgata Waldst. et Kit.: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9

FABACEAE

Amoria hybrida (L.) C. Presl: 3, 6, 7, 8

Amoria montana (L.) Sojak: 1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9

Amoria repens (L.) C. Presl: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8

Astragalus asper Jacq.: 9

Astragalus austriacus Jacq.: 3, 4

Astragalus cicer L.: 2, 4, 5, 6, 7, 8, 9

Astragalus danicus Retz.: 1, 2, 3, 4, 5

Astragalus glycyphyllos L.: 1, 2, 6, 7

Astragalus onobrychis L.: 1, 3, 4, 5

Astragalus sulcatus L.: 1

Astragalus varius S.G. Gmel.: 2

Caragana arborescens Lam.: 8

Chamaecytisus ruthenicus (Fisch. ex Woł.)

Klask.: 2, 4, 5, 7, 9

Coronilla varia L.: 1, 3, 4, 5, 6, 7

Galega orientalis Lam.: 6, 7, 8, 9

Genista tinctoria L.: 1, 5, 7, 9

Lathyrus pisiformis L.: 2, 6, 7, 9

Lathyrus platyphyllus Retz.: 2

Lathyrus pratensis L.: 6, 7, 9

Lathyrus tuberosus L.: 1, 3, 4, 8

Lathyrus vernus (L.) Bernh.: 2, 6, 7

Lotus zhegulensis Klokov: 3, 4, 5, 6

Medicago lupulina L.: 4, 6, 7, 8

Medicago romanica Prodan: 1, 2, 3, 4, 5, 6

  • 8,    9

Medicago sativa L.: 1, 2, 4

Medicago varia Martyn: 6

Melilotus albus Medik.: 8

Melilotus dentatus (Waldst. et Kit.) Pers.: 3

Melilotus officinalis (L.) Lam.: 3, 4, 6, 8

Onobrychis tanaitica Spreng.: 4, 5

Ononis arvensis L.: 1, 3

Oxytropis pilosa (L.) DC.: 2, 4, 8

Trifolium alpestre L.: 1, 3, 4, 7, 9

Trifolium arvense L.: 6, 7, 8, 9

Trifolium medium L.: 5, 7, 8

Trifolium pratense L.: 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8

Trifolium sativum (Scherb.) Boenn.: 7

Vicia angustifolia L.: 2, 6, 7, 8

Vicia cassubica L.: 2, 7

Vicia cracca L.: 1, 2, 3, 5, 6 8, 9

Vicia hirsuta (L.) Gray: 1

Vicia sepium L.: 3, 4, 5, 6, 7

Vicia sylvatica L.: 6

Vicia tenuifolia Roth: 1, 2, 3, 4, 7, 9

Vicia tetrasperma (L.) Schreb.: 1, 2, 3, 4

Vicia villosa Roth: 1, 7, 8, 9

FAGACEAE

Quercus robur L.: 1, 2, 6, 7, 9

GENTIANACEAE

Gentiana cruciata L.: 1

GERANIACEAE

Geranium pratense L.: 3, 4, 6, 8

Geranium sanguineum L.: 2, 7, 9

Geranium sylvaticum L.: 6, 7

GROSSULARIACEAE

Grossularia reclinata (L.) Mill.: 7

Ribes nigrum L.: 1, 3, 4

HALORAGACEAE

Myriophyllum spicatum L.: 5

Myriophyllum verticillatum L.: 5

HYDROCHARITACEAE

Elodea canadensis Michx.: 5

Hydrocharis morsus-ranae L.: 3, 5

HYPERICACEAE

Hypericum elegans Stephan ex Willd.: 9

Hypericum perforatum L.: 1, 2, 4, 5, 6, 7, 9

IRIDACEAE

Gladiolus tenuis M. Bieb.: 1, 8

Iris aphylla L.: 2, 7, 9

Iris halophila Pall.: 3, 4, 5

Iris pumila L.: 4

JUNCACEAE

Juncus atratus Krock.: 4

Juncus bufonius L.: 3, 4, 8

Juncus compressus L.: 3, 4, 5

Juncus gerardi Loisel.: 3

Juncus inflexus L.: 4

Luzula pallidula Kirschner: 2

LAMIACEAE

Ajuga genevensis L.: 1, 2, 3, 4, 7

Betonica officinalis L.: 2, 4, 6, 7, 9

Chaiturus marrubiastrum (L.) Ehrh. ex

Rchb.: 8

Clinopodium vulgare L.: 6, 7

Dracocephalum thymiflorum L.: 6, 9

Galeopsis bifida Boenn.: 1, 4, 6, 7, 8

Galeopsis ladanum L.: 7

Glechoma hederacea L.: 1, 3, 4, 6, 7

Lamium paczoskianum Vorosch.: 3

Leonurus villosus Desf. ex d'Urv.: 2, 3, 4, 5, 7, 8

Lycopus europaeus L.: 1, 3, 4, 5

Lycopus exaltatus L. f.: 4, 5

Nepeta pannonica L.: 7, 9

Origanum vulgare L.: 7

Phlomoides tuberosa (L.) Moench: 1, 2, 3, 4, 5, 7, 9

Prunella vulgaris L.: 4, 6, 9

Salvia nutans L.: 4

Salvia stepposa Shost.: 2, 3, 4, 5, 9

Salvia tesquicola Klokov et Pobed.: 1, 5

Stachys palustris L.: 4, 5, 8

Stachys recta L.: 2, 4, 9

Thymus marschallianus Willd.: 1, 2, 3, 4, 5

LEMNACEAE

Lemna minor L.: 3, 5

Spirodela polyrhiza (L.) Schleid.: 5

Staurogeton trisulcus (L.) Schur: 5

LILIACEAE

Fritillaria ruthenica Wikstr.: 4

Lilium pilosiusculum (Freyn) Miscz.: 7

LIMONIACEAE

Limonium donetzicum Klokov: 3

LYTHRACEAE

Lythrum salicaria L.: 3, 4

MALVACEAE

Lavatera thuringiaca L.: 1, 2, 4, 7, 8, 9

Malva pusilla Sm.: 3, 7

MELANTHIACEAE

Veratrum lobelianum Bernh.: 3, 4

Veratrum nigrum L.: 7

NAJADACEAE

Caulinia minor (All.) Coss. et Germ.: 5

NYMPHAEACEAE

Nuphar lutea (L.) Sm.: 3, 5

OLEACEAE

Fraxinus lanceolata Borkh.: 3, 4, 6

ONAGRACEAE

Chamaenerion angustifolium (L.) Scop.: 1, 6, 9

Epilobium hirsutum L.: 1, 4, 5, 8

Epilobium montanum L.: 3

Epilobium palustre L.: 1, 3, 4

Oenothera biennis L.: 1, 2

ORCHIDACEAE

Dactylorhiza incarnata (L.) Soó: 1, 3, 9

Epipactis helleborine (L.) Crantz: 6, 7

Herminium monorchis (L.) R. Br.: 1

PAPAVERACEAE

Chelidonium majus L.: 1, 7, 8

PARNASSIACEAE

Parnassia palustris L.: 1

PINACEAE

Pinus sylvestris L.: 1, 2, 4, 6, 7, 8

PLANTAGINACEAE

Plantago cornuti Gouan: 3

Plantago major L.: 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9

Plantago maxima Jacq.: 3

Plantago media L.: 1, 8

Plantago stepposa Kuprian.: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 9

Plantago uliginosa F.W. Schmidt: 4

POACEAE

Agrostis capillaris L.: 1, 6, 7, 9

Agrostis gigantea Roth: 3, 4, 5, 8

Agrostis stolonifera L.: 3, 4, 5, 8

Agrostis syreistschikowii P.A. Smirn.: 2, 4, 6

Alopecurus aequalis Sobol.: 4

Alopecurus arundinaceus Poir.: 3, 4, 5

Alopecurus geniculatus L.: 4

Alopecurus pratensis L.: 4

Apera spica-venti (L.) P. Beauv.: 3, 7, 9

Arrhenatherum elatius (L.) J. et C. Presl: 3, 6

Avena fatua L.: 7

Brachypodium pinnatum (L.) P. Beauv.: 2, 7

Bromopsis inermis (Leyss.) Holub s. str.:

  • 1,    2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9

Bromopsis riparia (Rehmann) Holub: 1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9

Bromus japonicus Houtt.: 4, 5, 6, 7

Bromus squarrosus L.: 2, 3, 4, 5, 9

Calamagrostis arundinacea (L.) Roth: 2, 7

Calamagrostis epigejos (L.) Roth: 1, 2, 3, 4, 7, 8, 9

Dactylis glomerata L.: 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9

Deschampsia cespitosa (L.) P. Beauv.: 4

Echinochloa crus-galli (L.) P. Beauv.: 4, 7, 8

Elytrigia repens (L.) Nevski: 1, 3, 6, 7, 8

Elytrigia trichophora (Link) Nevski: 1, 3, 4, 5

Eremopyrum triticeum (Gaertn.) Nevski: 3

Festuca rubra L.: 1, 2, 3, 4, 5, 6

Festuca rupicola Heuff.: 1, 2, 3, 4, 5, 9

Festuca valesiaca Schleich. ex Gaudin s. str.: 1, 2, 3, 5, 8, 9

Glyceria arundinacea Kunth: 5

Helictochloa schelliana (Hack.) Tzvelev et

Prob.: 2

Koeleria delavignei Czern. ex Domin: 2, 6

Koeleria pyramidata (Lam.) P. Beauv.: 1, 2, 3, 4, 5

Melica nutans L.: 2, 6, 7

Milium effusum L.: 6

Phalaroides arundinacea (L.) Rausch.: 8

Phleum phleoides (L.) H. Karst: 1, 4 9

Phleum pratense L.: 6, 7

Phragmites altissimus (Benth.) Mabille: 2

Phragmites nigricans (Mérat) E.S.

Marshall et Shoolbred: 2, 3, 4, 5, 8

Poa angustifolia L.: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9

Poa compressa L.: 3, 4, 6

Poa crispa Thuill.: 1, 4, 5

Poa nemoralis L.: 2, 6

Poa palustris L.: 3, 5

Poa pratensis L.: 3

Poa trivialis L.: 7

Puccinellia distans (Jacq.) Parl.: 3, 8

Puccinellia tenuissima Litv. ex V.I. Krecz.: 3

Schedonorus arundinaceus   (Schreb.)

Dumort.: 3, 8

Schedonorus giganteus (L.) Holub: 7

Schedonorus pratensis (Huds.) P. Beauv.:

  • 3,    4, 5, 6, 7, 8

Setaria pumila (Poir.) Roem. et Schult.: 7, 9

Setaria viridis (L.) P. Beauv.: 7

Stipa capillata L.: 1, 2, 3, 4, 5, 9

Stipa lessingiana Trin. et Rupr.: 4

Stipa pennata L.: 1, 2, 3, 4, 5, 7, 9

Triticum aestivum L.: 2, 4, 7, 9

POLEMONIACEAE

Polemonium caeruleum L.: 3, 4

POLYGALACEAE

Polygala comosa Schkuhr: 1, 4 9

POLYGONACEAE

Acetosa thyrsiflora (Fingerh.) Á. Löve: 2, 7, 9

Acetosella vulgaris (W.D.J. Koch) Fourr.:

  • 1,    2, 6

Bistorta officinalis Delarbre: 3, 4

Fallopia convolvulus (L.) Á. Löve: 4, 6, 7

Koenigia alpina (All.) T.M. Schust. et

Reveal: 7, 9

Persicaria maculosa Gray: 8

Polygonum aviculare L.: 1, 2, 3, 6, 7, 8

Polygonum neglectum Besser: 4, 7

Polygonum novoascanicum Klokov: 4

Rumex confertus Willd.: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9

Rumex crispus L.: 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9

Rumex stenophyllus Ledeb.: 8

POTAMOGETONACEAE

Potamogeton crispus L.: 5

Potamogeton friesii Rupr.: 5

Potamogeton lucens L.: 3

Stuckenia pectinata (L.) Börner: 5

PRIMULACEAE

Androsace elongata L.: 1, 4

Androsace maxima L.: 4

Androsace septentrionalis L.: 2, 5

Lysimachia nummularia L.: 6

Lysimachia vulgaris L.: 1, 3, 4, 5, 7, 8

RANUNCULACEAE

Adonanthe vernalis (L.) Spach: 4, 9

Anemonoides ranunculoides (L.) Holub: 6

Consolida regalis Gray: 3, 4, 7, 9

Myosurus minimus L.: 3

Ranunculus acris L.: 1, 3, 4

Ranunculus auricomus L. s. l.: 3, 6

Ranunculus polyanthemos L.: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8

Ranunculus repens L.: 3, 4, 5, 8

Ranunculus sceleratus L.: 4

Thalictrum flavum L.: 1, 3, 9

Thalictrum flexuosum Bernth. ex Rchb.: 1, 2, 4, 9

Thalictrum minus L.: 7

Trollius europaeus L.: 7

RHAMNACEAE

Frangula alnus Mill.: 3

Rhamnus cathartica L.: 2, 3, 4, 7

ROSACEAE

Agrimonia asiatica Juz.: 1, 2, 3, 4, 5, 7, 8

Amygdalus nana L.: 4 9

Argentina anserina (L.) Rydb.: 1, 3, 4, 5

Cerasus fruticosa Pall.: 9

Cerasus vulgaris L.: 2, 3, 7

Crataegus fallacina Klokov: 7

Filipendula denudata (J. et C. Presl.)

Fritsch: 1, 4

Filipendula stepposa Juz.: 7

Filipendula ulmaria (L.) Maxim.: 3, 4, 6

Filipendula vulgaris Moench: 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9

Fragaria moschata (Duchesne) Weston: 1, 3, 4, 5, 6, 7, 9

Fragaria vesca L.: 1, 6, 7

Fragaria viridis Weston: 1, 2, 3, 4, 5, 8, 9

Geum aleppicum Jacq.: 7, 8

Geum rivale L.: 3

Geum urbanum L.: 3, 4, 6, 7

Malus domestica (Suckow) Borkh.: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8

Malus praecox (Pall.) Borkh.: 4, 7

Padus avium Mill.: 3, 4, 6, 7, 8

Padus virginiana (L.) Mill.: 8

Potentilla alba L. 7

Potentilla argentea L.: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9

Potentilla glaucescens Willd. ex D.F.K.

Schltdl.: 1, 2

Potentilla goldbachii (Rupr.) Rupr.: 7

Potentilla humifusa Willd.: 4 9

Potentilla impolita Wahlenb.: 1, 2, 3, 4, 7, 9

Potentilla intermedia L.: 6

Prunus stepposa Kotov: 4, 6, 7, 9

Rosa canina L.: 1

Rosa cinnamomea L.: 4, 7

Rosa corymbifera Borkh.: 4

Rosa glabrifolia C.A. Mey. ex. Rupr.: 1, 9

Rosa rugosa Thunb.: 1

Rosa subcanina (Christ) Vuk.: 3

Rubus caesius L.: 4, 7

Rubus idaeus L.: 6, 7, 9

Rubus saxatilis L.: 2, 7

Sanguisorba officinalis L.: 3, 4, 7

Sorbus aucuparia L.: 1, 2, 4, 6, 7

Spiraea crenata L.: 2, 4, 9

Spiraea litwinowii Dobrocz.: 1, 3, 4, 5

RUBIACEAE

Asperula tinctoria L.: 1, 2, 7

Galium album Mill.: 3

Galium aparine L.: 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8

Galium boreale L.: 3, 4, 7

Galium mollugo L.: 1, 6, 7, 8

Galium odoratum (L.) Scop.: 6

Galium palustre L.: 1, 5

Galium rivale L.: 4, 7, 8

Galium ruthenicum Willd.: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9

Galium tomentellum Klokov: 1, 2, 4, 5

SALICACEAE

Populus berolinensis K. Koch: 6

Populus laurifolia Ledeb.: 6

Populus nigra L.: 1, 4

Populus suaveolens Fisch.: 4

Populus tremula L.: 1, 2, 4, 6, 7

Salix alba L.: 1, 3, 4, 5, 7, 8, 9

Salix caprea L.: 1, 5, 7

Salix cinerea L.: 1, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9

Salix euxina I.V. Belyaeva: 3, 8

Salix pentandra L.: 1

Salix triandra L.: 3, 5, 8

Salix viminalis L.: 1, 3, 4, 5, 8

SAMBUCACEAE

Sambucus racemosa L.: 1, 4, 7, 8

SANTALACEAE

Thesium ramosum Hayne: 1, 6

SCROPHULARIACEAE

Euphrasia pectinata Ten.: 9

Linaria vulgaris Mill.: 1, 5, 6, 7, 9

Melampyrum argyrocomum (Fisch. ex

Ledeb.) Koso-Pol.: 2, 6

Melampyrum cristatum L.: 7

Odontites vulgaris Moench: 1, 9

Pedicularis dasystachys Schrenk: 3

Pedicularis kaufmannii Pinzger: 1, 4 9

Pseudolysimachion spicatum (L.) Opiz s. str.: 1, 2, 4, 5, 7, 9

Pseudolysimachion spurium (L.)

Rauschert: 9

Pseudolysimachion viscosulum (Klokov)

Soják: 4

Scrophularia nodosa L.: 3, 4, 5, 6, 7, 8

Verbascum lychnitis L.: 1, 2, 4, 5, 6

Verbascum marschallianum Ivanina et

Tzvelev: 1, 3, 4, 9

Verbascum nigrum L.: 7, 9

Verbascum phoeniceum L.: 5

Veronica chamaedrys L.: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7

Veronica prostrata L.: 1, 3, 5, 8

Veronica serpyllifolia L.: 4

Veronica teucrium L.: 2, 4, 5, 6, 7, 9

Veronica verna L.: 1, 2, 4, 5

SOLANACEAE

Hyoscyamus niger L.: 3

Solanum dulcamara L.: 3, 5

SPARGANIACEAE

Sparganium emersum Rehmann: 4

TILIACEAE

Tilia cordata Mill.: 2, 6

TYPHACAEAE

Typha latifolia L.: 3, 4, 5, 8

Typha linnaei Mavrodiev et Kapitonova: 3, 4, 5

ULMACEAE

Ulmus minor Mill.: 4

Ulmus pumila L.: 1, 4, 6

Ulmus scabra Mill.: 6

URTICACEAE

Urtica dioica L.: 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9

VALERIANACEAE

Valeriana tuberosa L.: 4

Valeriana wolgensis Kaskw.: 3

VIBURNACEAE

Viburnum opulus L.: 1, 2, 7

VIOLACEAE

Viola ambigua Waldst. et Kit.: 1

Viola arvensis Murray: 1, 3, 4, 6, 9

Viola collina Besser: 7

Viola hirta L.: 4, 6, 7, 9

Viola mirabilis L.: 6, 7

Viola nemoralis Kütz.: 7

VITACEAE

Partenocissus inserta (A. Kern.) Fritsch: 8

В результате исследований флоры различных урочищ Мокшанского, Пензенского и Сердобского районов выявлено 564 вида сосудистых растений, дополняющих сведения по их распространению в Пензенской области (Sprygin, 1998; Solanov, 2001; Silaeva, 2006; Vasjukov, Saksonov, 2020). К числу редких, нуждающихся в охране, отнесено 3 вида из объектов растительного мира, занесенных в Перечень Красной книги Российской Федерации (Prikaz…, 2023): Cephalaria litvinovii , Fritillaria ruthenica , Iris aphylla и 40 видов, включенных в третье издание Красной книги Пензенской области (Ivanov et al., 2024): Adonanthe vernalis , Allium flavescens , Amygdalus nana , Artemisia nitrosa , Artemisia santonica , Astragalus asper , Astragalus austriacus , Astragalus onobrychis , Astragalus varius , Cephalaria litvinovii , Dactylorhiza incarnata , Ephedra distachya , Fritillaria ruthenica , Galatella angustissima , Galatella linosyris , Galatella rossica , Galatella villosa , Gentiana cruciata , Gladiolus tenuis , Gypsophila volgensis , Herminium monorchis , Hippochaёte ramosissima , Iris aphylla , Iris halophila , Iris pumila , Jacobaea schwetzowii , Krascheninnikovia ceratoides , Limonium donetzicum , Otites sibirica , Parnassia palustris , Pedicularis dasystachys , Plantago cornuti , Plantago maxima , Pseudopodospermum tauricum , Salvia nutans , Silaum silaus , Spiraea crenata , Stipa lessingiana , Stipa pennata , Valeriana tuberosa .

Авторы благодарят за помощь в исследованиях С.Н. Артёмову, Э.Р. Ахметову, В.А. Галкину, Н.В. Ерёмину, А.С. Косоротова, В.К. Макуева, Д.В. Поликанина, О.А. Полумордвинова, И.М. Савенко, Е.В. Суханову, Е.А. Сухолозову, С.А. Шитова, Е.Ю. Яковлева (Пенза), за консультации А.И. Иванова (Пенза), Т.Б. Силаеву (Саранск) и Е.В. Письмаркину (Екатеринбург).

Исследования выполнены в рамках государственного задания Института экологии Волжского бассейна РАН «Структура, динамика и устойчивое развитие экосистем Волжского бассейна», регистрационный номер 1021060107217-0-1.6.19.

Список литературы К флоре Пензенской области: Мокшанский, Пензенский и Сердобский районы (по материалам экспедиций 2023 года)

  • IPNI: International Plant Name Index. 2024. http://ipni.org (Дата обращения: 10.03.2024).
  • [Ivanov et al.] Иванов А.И., Васюков В.М., Горбушина Т.В., Новикова Л.А. 2024. Третье издание Красной книги Пензенской области: I. Сосудистые растения. - Фиторазнообразие Восточной Европы. 18(1): 93-132. DOI: 10.24412/2072-8816-2024-18-1-93-132 EDN: NRZHEF
  • [Prikaz…] Приказ Минприроды РФ от 23.05.2023 N 320 "Об утверждении перечня объектов растительного мира, занесенных в Красную книгу Российской Федерации" (Зарегистрировано в Минюсте РФ 21.07.2023 N 74362).
  • [Silaeva] Силаева Т.Б. 2006. Флора бассейна реки Суры (современное состояние, антропогенная трансформация и проблемы охраны): дисс. … докт. биол. наук. М. 907 с. EDN: NOLCQD
  • [Solanov] Солянов А.А. 2001. Флора Пензенской области. Пенза. 310 с.
  • [Sprygin] Спрыгин И.И. 1998. Из области Пензенской лесостепи. Ч. 3. Степи песчаные, каменисто-песчаные, солонцеватые, на южных и меловых склонах / сост. Л.А. Новикова. Пенза. 140 с.
  • [Vasjukov, Saksonov] Васюков В.М., Саксонов С.В. 2020. Конспект флоры Пензенской области. Тольятти. 211 с. EDN: YDCQEK
Статья научная