MAN CLA 16.220 avtomobilining tormozlanish xususiyatini noqulay ob-havo sharoitlarida hisoblash

Tormozlanish vaqtida avtomobilga ta’sir etuvchi kuchlar 2-rasmda ko‘rsa-tilgan. Avtomobilning sekinlashishini ta’minlaydigan kuchlar bo‘lib, g‘ildi-rak va yo‘l orasida xosil bo‘ladigan

tormoz kuchlari P va P xisoblanadi. Ular avtomobil harakatiga      qarama-qarshi yo‘nalgan bo‘ladi.

2-rasm. Tormozlanish vaqtida avtomobilga ta’sir etuvchi kuchlar

Tayanch     tekisligiga parallel tekislikka proeksiya qilingan kuchlarning summasi inersiya kuchiga teng:

S t • M a • Л = P t 1 + P t 2 + P f 1 + P f 2 + P i + P w ; (4)

bu erda: M - avtomobil massasi, kg j - avtomobilning sekinlashishi, m/s2

ST  - tormozlanish vaqtida aylanuvchi massalarni hisobga olish koeffitsienti

( S =1,03^1,05)

P va P - oldingi va orqa g‘ildiraklardagi tormoz kuchi, N

P t i = P • R Z i -;

P va P - oldingi va orqa g‘ildiraklarning g‘ildirashga qarshilik kuchi, N

P fi = f • R Z i ;

P - balandlikka chiqishga qarshilik kuchi, N

P i = м_а • g • i ;

P - havoning qarshilik kuchi, N

P w = K • F • V a ²;

Quyidagicha belgilashlar kiritamiz: P ₂ + P ₂ = P ; P_f j + P_{f 2} = P ; u holda:

S t • M a • j_c = P t + P f + P + P w ; ⁽⁵⁾

Berilgan avtomobil uchun j = f (va)ni qurishda ikki xil tormozlanish re- jimi ko‘rib chiqiladi, ya’ni avtomobil faqat tormoz tizimi yordamida tormoz-langanda hamda avtomobil tormoz tizimi va dvigatel bilan birga tormozlan-ganda avtomobilning sekinlashishi aniqlanadi.

Agar avtomobil faqat tormoz tizimi yordamida tormozlansa sekinlashish quyidagicha aniqlanadi:

.   Pt + P f + P + P w + P xx

Pt =—5^-- g , m/^s 2 ; ⁽⁶⁾

G„ • S aH bu erda: P - avtomobil nakat bilan xarakatlanganda tranmissiyadagi qarshilikni engishga sarflanadigan kuch; (etakchi g‘ildiraklarga keltirilgan), N

P„ = ( 2 + 0,025 ■ V_a ) • M_a • g - 10 - 3 ; xx                       a       a

G – avtomobil og‘irligi; N

G =M -g a      ag

8H - avtomobil nakat bilan harakatlanganda aylanuvchi masalalarni xisobga oluvchi koeffitsient: 8 = 1 + Ik , ■ g - 1 + 8.;

H  22

G a • r

Agar avtomobil tormoz tizimi va dvigatel bilan birga tormozlansa se-kinlashish quyidagicha aniqlanadi: jc

Ptd + P_T + P f + P i + P w + P xx

G -8, a    bp

■ g , m/s²;

bu erda: P – dvigatelning umumiy ishqalanish kuchi (etakchi g‘ildirakka keltirilgan), P_td = M^TD и^тр ;

r ■ П тр

MTD - dvigatelning umumiy ishqalanish momenti, H ■ м mtd = V(a1- net -b1)-g;

a1=0,0008, b1=0,15 – benzinli dvigatellar uchun a1=0,001, b1=0,2 – dizel dvigatellari uchun

• V – dvigatel litraji, l

п – dvigatel valining aylanishlar soni, ayl/min

• 8_ep - dvigatel bilan birga tormozlangandagi aylanuvchi massalarini xisobga olish

koeffitsienti; 8 = 1 + I ^м и ^тр + I ^k ■ g - 1 + ( 8 ■ и²₁ + 8 ) ; вp                   2                   1 КП     2

Ga •r

• 8 , = 48 ■ g - 0,04-0,06;     8 2 = -I 4 ■ g - 0,03.. .0,05;

^G a • r                                   ^Ga ■ r

nuqtasining abssissa o‘qidagi proeksiyasi avtomobilning tormoz tizi-mi va dvigatel bilan birga tormozlanishi maqsadga muvofiq bo‘lgan minimal tezlikni ko‘rsatadi.

Tormozlanish vaqti deb, avtomobil barqaror sekinlashish bilan to‘xtayot-ganda sarf etilgan vaqtga aytiladi. Uning qiymati yuqorida keltirilgan for-mula yordamida aniqlanadi, ya’ni:

V a         V a ⋅ k э

^T 3,6 ⋅ j c    3,6 ⋅ g ⋅ ϕ ^{,   ;}

Tormozlanish yo‘li deb, tormozlanish vaqtida bosib o‘tilgan yo‘lga ayti-ladi. U quyidagicha aniqlanadi:

m ;

S T

a     aэ

26 ⋅ j_c   26 ⋅ g ⋅ ϕ ,

Berilgan avtomobil uchun t va S ning ν ga bog‘liqlik grafigini qurishda ikki xil tormozlanish rejimi hisoblanadi:

• 1)    g‘ildiraklar blokirovkalanish arafasida tormozlanganda ( φ=0,7 );

• 2)    blokirovkalangan g‘ildiraklar bilan tormozlanganda ( φ b =0,8 φ ).

  
  
  

t T va S ning ν ga bog‘liqlik grafigi chiziladi:

MAN    CLA     16.220

avtomobilining        tormozlanish xususiyarini hisoblash ishlari olib borildi bunga kora:

K_a = 50 km/soat tezlik bilan harakatlanayotganda ф=0.7 bo’lganda j_s = 5.28 va to’htash vaqti t_t = 4.32 s

Foydalanilgan adabiyotlar:

• 1.    S.M.Qodirov, M.O. Qodirxonov - Dvigatel va avtomobillar nazariyasi. Toshkent “O‘qituvchi” 1981-286 s.

• 2.    Khusanjonov, A. S. O., & Nosirjonov, S. I. O. (2021). Theoretical foundations of the acceleration slip regulation system. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal , 11 (9), 618-623.

• 3.    Мелиев, Х. О., & Қобулов, М. (2021). СУЩНОСТЬ И НЕКОТОРЫЕ ОСОБЕННОСТИ ОБРАБОТКИ ДЕТАЛЕЙ ПОВЕРХНОСТНО ПЛАСТИЧЕСКИМ ДЕФОРМИРОВАНИЕМ. Academic research in educational sciences, 2(3).

• 4.    Qobulov, M., Jaloldinov, G., & Masodiqov, Q. (2021). EXISTING SYSTEMS OF EXPLOITATION OF MOTOR VEHICLES. Экономика и социум, (4-1), 303-308.

• 5.    Xusanjonov, A., Qobulov, M., & Abdubannopov, A. (2021). AVTOTRANSPORT VOSITALARIDAGI SHOVQIN SO'NDIRUVCHI MOSLAMALARDA ISHLATILGAN KONSTRUKSIYALAR TAHLILI. Academic research in educational sciences, 2(3).

• 6.    Xusanjonov, A., Qobulov, M., & Ismadiyorov, A. (2021). AVTOMOBIL SHOVQINIGA SABAB BO'LUVCHI MANBALARNI TADQIQ ETISH. Academic research in educational sciences, 2(3).

• 7.    Qobulov, M. A. O., & Abdurakhimov, A. A. (2021). Analysis of acceleration slip regulation system used in modern cars. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 11(9), 526-531.

"Экономика и социум" №11(90) 2021