Полистиролбетондан фойдаланган олда таши девор теримларининг лойиа ва тавсия этилган техник ечимлари

Автор: Муминов А.Р., Кохоров А.А.

Журнал: Экономика и социум @ekonomika-socium

Рубрика: Основной раздел

Статья в выпуске: 3-2 (94), 2022 года.

Бесплатный доступ

Ушбу мақолада енгил конструкция сифатида қўлланиладиган полистиролбетондан ташқи тўсиқ деворлар барпо этиш бўйича тавсия ва таклифлар, полистиролбетоннинг физик-механик хоссалари ва ишлатилиш соҳаси ҳақида маълумотлар берилган.

Полистиролбетон, конструкцион иссиқлик, иссиқлик изоляцион полистиролбетон, кенгайтирилган полистирол гранулалари, ўртача зичлик

Короткий адрес: https://sciup.org/140293075

IDR: 140293075   |   УДК: 00-69.01

Текст научной статьи Полистиролбетондан фойдаланган олда таши девор теримларининг лойиа ва тавсия этилган техник ечимлари

Полистиролбетон блоклардан девор қуриш елимли композициялар асосида олиб борилади. Елимли чокларнинг ҳисобий қалинлиги горизантал(арматурали) чоклар учун 4(5) мм, вертикал(арматурасиз) чоклар учун 2(3) мм. Фасад деворлари, цокол қисми учун ва биринчи(яшалмайдиган) қаватлар учун полистиролбетонни қўллаш тавсия этилмайди. Деворларни фасадбоп бўшлиқли ғиштлар билан облицовка қилинганда ишчи ҳужжатларда полистиролбетон блокларни ва облицовканинг қаторлаш тартиби албатта кўрсатилган бўлиши шарт. Бунда ғиштли девор чоклари ва полистиролбетон блоклар чоклари сатҳ бўйича ўзаро мос тушиши зарур [1].

Полистиролбетон блоклардан қурилган деворнинг юқори қисми билан ораёпма ўртасида бўшлиқ(зазор) қолдириш керак бўлади. Шу йўл билан ёпма плиталар ва ташқи девор деформацияларининг ўзаро мустақиллиги таъминланади. Ушбу бўшлиқни тош асосли минералпахта(минвата) билан тўлдириш тавсия этилади. Бўшлиқнинг кўлами ёпма плитасининг рухсат этилган деформацияси миқдори орқали аниқланади(плита узунлигининг 1/200 дан 1/400 гача қисми). Бироқ 15мм дан кам бўлмаслиги ва 30 мм дан ошиб кетмаслиги керак. Полистиролбетон блокли девор юқорисини унга ёпишиб турувчи ёпма плитага маҳкамлашни ёпма плиталар олдидаги деворга ёки ёпмаларда қолдириб кетилган тешиклар орқали қоқиладиган металл қозиқлар ёрдамида амалга оширишга рухсат этилади. Қозиқлар орасидаги масофа унинг миқдорида ўлчамларини деворга шамол юки таъсир қилганда улар қоқилган зонада полистролбетоннинг эзилишига йўл қўймаслик шартидан келиб чиқиб ҳисоблаш тавсия қилинади. Қозиқ ўрнатилган майдондан полистиролбетон блок четигача бўлган масофа 100 мм дан кам бўлмаслиги зарур. Ғиштли облицовка қатламини юк кўтарувчи конструкцияларга ёки юк кўтарувчи конструкцияларга маҳкамланган метал таянч элементларига таянтириш тавсия этилади. Шу билан бирга яшаш бинолари деворлари учун зичлиги 250 кг/м3 ва қалинлиги 295 мм бўлган полистиролбетон блокларни қўллаш тавсия этилади [2].

Ташқи монолит темирбетон юк кўтарувчи деворни иссиқлик ҳимоясини кучайтириш учун яшаш биноларига мўлжалланган 250 кг/м3 зичликка ва 295 мм қалинликка эга бўлган полистиролбетон блокларни зарур ҳолатларда

қурилиш майдонида кесиш йўли билан тайёрланган девор элементларини қўллаган ҳолда териб чиқиш йўли билан бажарилади. Блоклар термал қопламали ёпма плиталарнинг консолларига таянтирилади. Пардеворларнинг юк кутариш имкониятини ошириш учун(улар учун асосий юк-шамол юкидир) қалинлиги 20 мм ли сувоқ қатлами, фасадлар учун маркаси М100 ва юқори цемент қумли қоришмадан, ички томонидан эса маркаси М50дан кам бўлмаган худди шундай қоришмадан, фасад томони руҳланган пўлат тўр билан, ички томондан эса оддий пўлат тўр билан арматуралаб амалга оширилади(сим диаметри 1-1.2 мм ва тур ячейкаси томонлари 10 мм дан катта булмаслиги керак). Бу сетка елимли горизантал чокларга учлари илмоқ қилинган(уларга сувоқ сеткаси тўқиш симлари ёрдамида боғлаб қўйилади) ∅3 мм ли ВрI сим стерженлар ёрдамида мустаҳкам анкерланган бўлиши лозим. Битта стержень ташқи(фасад) облицовкасини, иккинчиси эса деворнинг ички томони облицовкасини котириш учун хизмат килади. Хар бир жуфт стерженлар бир-биридан 60 мм масофада жойлашади ва блокнинг қалинлиги ўрта қисмида 100 мм дан чамбарчас қилиб бирлаштирилади. Стерженлар горизантал чокларда учларида илмоқлари бўлганлиги ҳисобига ва елим билан тишлашиши ҳисобига анкерланади. Шундай усул билан ташқи ва ички облисовка қатлами ўртасида эгилувчан алоқа амалга оширилади ва совуқ оқим ҳосил бўлишининг олди олинади. Стерженларнинг ишончли анкерланиши учун чоклар тўлалигича елим композицияси билан тулдирилиши шарт [3].

Яшаш бинолари деворлари облицовка қатлами(сувоқдан ёки ғиштдан) учун анкерлаш стерженларини руҳланган симлардан ясалади. Бунда деворнинг шамол юкини кабул килиш кисоб-китоби уч катламли композит конструкциянинг кисоб-китоби каби олиб борилиши лозим. Масъуллик даражаси I бўлган бинолар учун ҳисобий шамол юкини қабул қилишга ташқи деворларнинг ишончли ишлашини ошириш мақсадида фасадлар учун В.А.Кучаренко номидаги ЦНИИCК тавсиялари бўйича маркаси М100 дан кам бўлмаган юқори сифатли сувоқдан фойдаланиш заруриятини олдиндан кўра билиш, деворнинг шамол юкини қабул қилишга икки қатламли конструкция(ички арматураланган сувоқ қатламли блоклардан қурилган полистиролбетон девор) сифатидаги ^исоб-китобини бажариш ва зарур булса шу мацсадда Д300-Д350 зичликка эга, калинлиги 375 мм полистиролбетон блоклардан фойдаланиш керак бўлади. Сувоқ қатлами тўрларини маҳкамлаш учун, шунингдек, марказдан ташқари сиқилган деворларни кучайтириш учун горизонталь елим чокларни зигзагсимон пўлат тўрлар(3 мм ли симдан) билан ёки 0,5-1.2 мм диаметрли сим турлар(армосемент конструкциялар учун) билан арматуралаш ҳам мумкин. Кўндаланг арматуралашда пардозбоп бўшлиқли ғиштдан ёки арматураланган сувоқ қатламидан иборат облицовка қатламларини маҳкамлаш учун мўлжалланган пўлат боғламларни шундай жойлаштириш керакки, маҳкамлаш жойлари горизонталь бўйича 600 мм дан ортиқ бўлмаган ва вертикал бўйича 300(375) мм дан ошмаган масофада жойлашган бўлиши керак [4].

1-расм. Сувоқ-безак қатламли ташқи юк кўтаришга мулжалланмаган деворнинг вертикал кесими.

2-расм. Ғиштли, фасад облицовкали юк кўтаришга мўлжалланмаган деворнинг вертикал кесими.

Ўрта ва юқори қаватли бинолар учун фасад томонидан ғишт билан ёки арматураланган сувоқ билан облицовка қилинмаган полистиролбетон блокларни деворларида қўллашга йўл қўйилмайди. Ички томондан эса арматураланган сувоқ билан ёки қалинлиги 20 мм дан кам бўлмаган икки қават гипсотолали(ГВЛ) листлар билан облицовка қилинмаган полистиролбетон блокларни деворларда ишлатиш мумкин эмас. Дераза ва эшик блокларини откосларидаги сувоқ қатламининг қалинлиги 30 мм дан кам бўлмаслиги, откос четларида эса 20 мм дан кам бўлмаслиги ва албатта сувоқ қатлами пўлат симтурлар билан арматураланган булиши шарт. Зарур булса х,исоб-китобларга мутаносиб равишда полистиролбетон блоклардан қурилган девор, унинг шамол юкига ишлашини таъминлаш учун пўлат фахверка воситасида кучайтирилиши мумкин. Фахверка устунлари бинонинг ичидан ўрнатилади. Пўлат фахверка устунлари шамол юкини кабул килишга х,исоб-китоб килинганда, коидага кура деворининг иштирокини ҳисобга олмасдан(мустаҳкамлик ва қаттиқлик шартлари бўйича) олиб борилади. Уларнинг эгилиши узунлигининг 1/500 қисмидан ортиқ бўлмаслиги тавсия қилинади. Ташқи полистиролбетон деворларни юк кўтарувчи бино конструкцияларига маҳкамлаш нуқталаридаги боғламларнинг ва таянч қисмларининг антикаррозиён ҳимояси ҚМҚ нинг «Қурилиш конструкцияларни каррозиядан асраш» бўлимига мос тарзда амалга оширилади. Бу холатда ХВ-784 протектор грунтини (рух, билан копланган) камёб бўлмаган ва арзонроқ материалларга(масалан Германиянинг «Стилпейнт» полиуретан грунтига) алмаштиришга рухсат этилади. Барча ҳолларда ҳам таянч қисмлари мустаҳкамлик бўйича класси В15 дан кам булмаган 20 мм дан юкори калинликдаги цемент-кумли коришма катлами билан х,имоя килинган булиши шарт [5].

Ўрта ва юқори қаватли бинолар учун фасад ва ички қисми сувоқ қилинган тўлиқ полистиролбетон блоклардан қурилган юк кўтаришга мўлжалланмаган ташқи деворларни полистиролбетон блокларни ёпмаларга ёки фасад ригелларига қисман таянган ҳолда лойиҳалаш тавсия қилинади. Бундай юқори қават девори қуйи қатор блокларининг консол эгилиши блок кенглиги B нинг 1/3 қисмидан ортмаслиги шарт. Блоклар ҳолатининг монтаж қилиш пайтидаги турғунлиги учун(блоклар қуйи қатори остига вақтинчалик маҳкамлаш подкос ўрнатишдан ташқари) ёпма плита қирғоқдаги иссиқсақловчи плиталар қўйиладиган жойга ёғоч подкладкалар каби вақтинчалик таянчлар қўйиш тавсия қилинади. Бинонинг юк кўтарувчи конструкцияларига девор лойиҳавий тарзда маҳкамлангандан сўнг вақтинчалик қотирмалар бузиб ташланади. Бир хил баландликдаги ва ёки ҳар хил баландликдаги перемычкалар ён ва остки томонидан майда ячейкали пўлат тўрлар ўрнатилиб сувалади. Бунда остки сувоқ қатлам қалинлиги 30 мм бўлади. Ёпма ёки ригел фасад қисмининг ташқи KирFOFи Д150-Д200 зичликдаги полистиролбетондан тайёрланган тихма(пона)лар билан ёки ташқаридан шундай тиқилма билан ва ёнмайдиган самарали иссиклик сакловчи катлам билан копланади [6].

Фасад ва ички томони сувоқ қилинган тўлиқ полистиролбетон блоклардан иборат балкон лоджияли юк кўтаришга мўлжалланмаган ташқи деворларни лойиҳа қилишда ёпмаларнинг иссиқлик сақлаши ва блокларнинг ёпмаларга(фасад ригеллари) ва балкон плиталарига таянишини олдиндан кўзда тутиш лозим. Балкон плиталари ёки ёпма плитанинг консол қисми ёпма плиталарнинг асосий қисмидан темирбетон шпонкалар билан ажратилган, қалинлиги 175 мм дан кам бўлмаган самарали ёнмайдиган иссиқлик изоляцион тиқинлар билан ажратилган бўлиши лозим. Шпонкалар маълум масофада (масалан 1200 мм) бир-биридан узокликда жойлашган булади. Девор фасад томони пардозбоп бўшлиқли ғиштдан ва ички томони арматураланган сувоқ билан облицовка қилинган тўлиқ полистиролбетон блоклардан иборат, юк кўтаришга мўлжалланмаган ташқи деворларни полистиролбетон девор блокларини ва Fиштли облицовкани ёпмага ёки фасад ригелига таянган х,олда лойиҳа қилиш лозим. Шу мақсадда фасад ригелининг ёки ёпманинг икки қисми ўзаро шпонкалар билан бириктирилган бўлади. Бунда шпонкалар оралиғи 1200 мм га тенг бўлади. Биноларнинг конкрет лойиҳаларида иссиқтиқинлар орасидаги шпонкалар калинлиги ва узаро масофаси мустах,камлик ва иссиклик-техник ^исоб-китоблар оркали аникланади. Облицовка гишти ёпма консол қисмига бутун таянч юзаси билан жойлашади. Ғиштни ўз қалинлигининг 1/3 қисмидан кўп бўлмаган(яъни 40 мм) узунликда таянч юзадан чиқариб уриш ҳам мумкин. Бундай ҳолатда ғиштли облицовка ва ёпма қирғоги остидаги бўшлиқ қирқилган бўшлиқли ғиштдан ёпма плита қиррасига 35 мм қалинликда ёпиштириш орқали тўлдирилади. Шунингдек, пардозбоп бўшлиқли ғиштнинг ёпма плита қирғоғида жойлашган маҳкамлаш деталларига пайвандланган пўлат бурчакликларга х,ам таянтириш мумкин [7].

Ички юк кўтарувчи темирбетон деворлар ташқи полистиролбетон деворлар билан уланиш жойларида бу деворлар ичига сувоқ қатламини ҳисобга олганда 40 мм дан ортиқ бўлмаган тарзда киритилади. Бунда ташқи девор иссиқлик физик ҳарактеристикалари ёмонлашмайди. Ойна туйнуги устидаги облицовка қатлами орадеворлардаги ғишт деворга ўрнатиладиган пўлат бурчакликларга таянади. Ғиштли облицовка полистиролбетон блокларга девор блокларидан ва облицовка ғиштидан иборат деворларнинг бир хил сатхдаги горизантал чокларига пўлат анкерлар ёрдамида қотирилади. ∅3mm ли Вр I симдан иборат анкерлар ўртасидаги масофа горизантал бўйича 600 мм дан кам бўлмаслиги ва вертикал бўйича 300-400 мм дан ошмаслиги керак. Шунда улар девор блоклари ўртасидаги ҳар бир горизонталь елимли чокларга мос тушади. Фасад томони пардозбоп бўшлиқли ғиштдан чоклари зийнатланган (расшивка) облицовкали ва ички томони арматурали сувоқ қилинган тўлиқ полистиролбетон блоклардан иборат ташқи деворларни лойиҳалашда балкон плиталари ёпма плиталари ёки фасад ригелининг давоми сифатида бажарилади. Балкон пилиталари фасад ригелидан ёки ёпма плиталаридан қалинлиги 175 мм дан кам бўлмаган самарали ёнмас иссиқсақлагичдан иборат иссиқтиқма(термовкладиш) билан ажратилган бўлади. Шпонкалар бир-биридан 1200 мм масофада жойлашади. Балкон эшиги жойлашган жойда порог ўрнатилади. Бунинг учун икки қатор майда ячейкали пўлат симлар билан арматураланган, зичлик бўйича класси B20 дан кам бўлмаган майдатошли бетондан қалинлиги 20 мм ли армоцемент қатлами билан облицовка қилинган полистролбетон девор блоки(ёки унинг қисми)дан фойдаланиш тавсия этилади. Армоцемент билан қилинган облицовка балкон(лоджия)дан фойдаланилганда порогни қаттиқ зарбалардан асраш учун хизмат қилади [8].

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ.

  • 1.    Муминов А.Р., Кохоров А.А. ИНФОРМАЦИЯ О ФИЗИКОМЕХАНИЧЕСКИХ СВОЙСТВАХ ПОЛИСТИРОЛБЕТОНА [Электронный ресурс] // Матрица научного познания, 2022. №2-2 2022 – С.95-100.

  • 2.    А.Хамидов, М.Мухторалиева, А.Муминов КАСБИЙ ТАЪЛИМ ЎҚИТУВЧИЛАРИНИ ТАЙЁРЛАШНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ МУАММОЛАРИ Международная научная и научно-техническая конференция на тему «Инновации в строительстве, конструкционная и сейсмическая безопасность зданий и сооружений» Наманган 11-13 ноябрь, 2021-C.711-713

    3. Мўминов    А.Р.,

    ЭНЕРГОЭФФЕКТИВНЫХ


  • 4.    Бузруков, Закирё Саттиходжаевич. "ВЫБОР РАСЧЕТНОЙ СХЕМЫ

  • 5.    Мирбабаева Д.Х., Муминов А.Р. “Биноларда энергия истеъмолини меъёрлаш бўйича халқаро тажриба”. “Қурилишда инновацион технологиялар” Республика илмий-техник анжуман натижалари бўйича илмий ишлар тўплами. Тошкент 2019-йил. С.123-125 б.

  • 6.    Ёқубов А.А., Нуриддинов А.О., Ҳамидов А.А. КДж-3 комплекс кимёвий қўшимча қўшилган полистиролбетоннинг физик-механик хоссалари. ФарПИ илмий-техника журнали Т.24 №5 2020-йил. С. 163-166 б.

  • 7.    ГОСТ Р 51263-2012 «Полистролбетон. Технические условия» (действует с 01.07.2013).

  • 8.    Аксенов С.Е., Щелованова А.С., Домашникова Н.П. Экспериментальные исследования свойств полистиролбетона различного состава // Сборник статей Достижения, проблемы и перспективные

    направления развития теории и практики строительного материаловедения. Материалы десятых чтений РААСН / Казань - Пенза, 2006. C. 95-98.

  • 9.    Buzrukov Z., Yakubjanov I., Umataliev M. Features of the joint work of structures and pile foundations on loess foundations //E3S Web of Conferences. – EDP Sciences, 2021. – Т. 264. – С. 02048.

  • 10.    Buzrukov Z., Yakubjanov I., Umataliev M. Features of the joint work of structures and pile foundations on loess foundations //E3S Web of Conferences. – EDP Sciences, 2021. – Т. 264. – С. 02048.

Ёкубов   А.А.   «ПОЛИСТИРОЛБЕТОН-

ТЕПЛОИЗОЛЯЦИОННЫЙ   МАТЕРИАЛ»

[Электронный ресурс] // «ОБРАЗОВАНИЕ И НАУКА В XXI ВЕКЕ». Выпуск

№8 (ноябрь, 2020) – С.795-800.

СИСТЕМЫ «ПЛОСКАЯ РАМА-РОСТВЕРК-ГРУППА СВАЙ» ПРИ

ДИНАМИЧЕСКОЙ НАГРУЗКЕ." Universum: технические науки 12-1 (81) (2020).

"Экономика и социум" №3(94) 2022

Список литературы Полистиролбетондан фойдаланган олда таши девор теримларининг лойиа ва тавсия этилган техник ечимлари

  • Муминов А.Р., Кохоров А.А. ИНФОРМАЦИЯ О ФИЗИКО-МЕХАНИЧЕСКИХ СВОЙСТВАХ ПОЛИСТИРОЛБЕТОНА [Электронный ресурс] // Матрица научного познания, 2022. №2-2 2022 - С.95-100.
  • А.Хамидов, М.Мухторалиева, А.Муминов КАСБИЙ ТАЪЛИМ ЎҚИТУВЧИЛАРИНИ ТАЙЁРЛАШНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ МУАММОЛАРИ Международная научная и научно-техническая конференция на тему "Инновации в строительстве, конструкционная и сейсмическая безопасность зданий и сооружений" Наманган 11-13 ноябрь, 2021-C.711-713.
  • Мўминов А.Р., Ёкубов А.А. "ПОЛИСТИРОЛБЕТОН-ЭНЕРГОЭФФЕКТИВНЫХ ТЕПЛОИЗОЛЯЦИОННЫЙ МАТЕРИАЛ" [Электронный ресурс] // "ОБРАЗОВАНИЕ И НАУКА В XXI ВЕКЕ". Выпуск №8 (ноябрь, 2020) - С.795-800.
  • Бузруков, Закирё Саттиходжаевич. "ВЫБОР РАСЧЕТНОЙ СХЕМЫ СИСТЕМЫ "ПЛОСКАЯ РАМА-РОСТВЕРК-ГРУППА СВАЙ" ПРИ ДИНАМИЧЕСКОЙ НАГРУЗКЕ". Universum: технические науки 12-1 (81) (2020).
  • Мирбабаева Д.Х., Муминов А.Р. "Биноларда энергия истеъмолини меъёрлаш бўйича халқаро тажриба". "Қурилишда инновацион технологиялар" Республика илмий-техник анжуман натижалари бўйича илмий ишлар тўплами. Тошкент 2019-йил. С.123-125 б.
  • Ёқубов А.А., Нуриддинов А.О., Ҳамидов А.А. КДж-3 комплекс кимёвий қўшимча қўшилган полистиролбетоннинг физик-механик хоссалари. ФарПИ илмий-техника журнали Т.24 №5 2020-йил. С. 163-166 б.
  • ГОСТ Р 51263-2012 "Полистролбетон. Технические условия" (действует с 01.07.2013).
  • Аксенов С.Е., Щелованова А.С., Домашникова Н.П. Экспериментальные исследования свойств полистиролбетона различного состава // Сборник статей Достижения, проблемы и перспективные направления развития теории и практики строительного материаловедения. Материалы десятых чтений РААСН / Казань - Пенза, 2006. C. 95-98.
  • Buzrukov Z., Yakubjanov I., Umataliev M. Features of the joint work of structures and pile foundations on loess foundations //E3S Web of Conferences. - EDP Sciences, 2021. - Т. 264. - С. 02048.
  • EDN: PFQQUK
  • Buzrukov Z., Yakubjanov I., Umataliev M. Features of the joint work of structures and pile foundations on loess foundations //E3S Web of Conferences. - EDP Sciences, 2021. - Т. 264. - С. 02048.
  • EDN: PFQQUK
Еще