Сосудистые растения памятника природы «Степные склоны по реке Рудня» (Нижегородская область)

Бесплатный доступ

В статье приводится список сосудистых растений, составленный на основе современных полевых исследований, гербарных и литературных материалов.

Памятник природы, луговая степь, сосудистые растения, красная книга

Короткий адрес: https://sciup.org/148199899

IDR: 148199899

Текст научной статьи Сосудистые растения памятника природы «Степные склоны по реке Рудня» (Нижегородская область)

В Починковском районе Нижегородской области в правобережной части бассейна р. Рудня, которая, в свою очередь, относится к бассейну Суры – правого притока Волги, расположены самые южные в регионе степные участки – Лу-кояновские степи [1]. Некоторые наиболее интересные во флористическом отношении их фрагменты взяты под охрану в 1965 г. в статусе комплексного памятника природы «Степные участки по реке Рудня» [2]. Памятник природы представляет собой несколько участков по высоким склонам к долине Рудни и находится в 6 км к югу от села Починки между селами Новоспасское и Ма-ресево [2]. Растительный покров территории – это хорошо сохранившиеся сообщества северной луговой степи. Есть небольшой участок остеп-ненной нагорной дубравы. Почвы – выщелоченные черноземы, местами имеются довольно обширные меловые обнажения с соответствующим набором растений-кальцефилов.

Инвентаризацию флоры сосудистых растений территории памятника природы «Степные участки по реке Рудня» мы проводили в 20062010 гг. Список таксонов, выявленных в результате полевых исследований и критического анализа гербарных и литературных материалов [1-3, 5], приведен ниже. Виды, включенные в Красную книгу Нижегородской области [3], выделены жирным шрифтом, виды из Красной книги России [4] помечены знаком*.

Список таксонов сосудистых растений:

Dryopteridaceae : Dryopteris filix-mas (L.) Schott

Hypolepidaceae : Pteridium aquilinum (L.) Kuhn

Equisetaceae : Equisetum arvense L., E. fluviatile L., E. hyemale L., E. pratense Ehrh., E. sylvati-cum L.

Pinaceae : Pinus sylvestris L.

Typhaceae : Typha latifolia L.

Alismataceae : Alisma plantago-aquatica L.

Butomaceae : Butomus umbellatus L.

Gramineae : Elymus caninus (L.) L., Elytrigia intermedia (Host) Nevski, E. repens (L.) Nevski, Bromopsis inermis (Leyss.) Holub, B. riparia (Rehm.) Holub, Helictotrichon desertorum (Less.) Nevski , H. pubescens (Huds.) Pilger, Koeleria cris-tata (L.) Pers., K. delavignei Czern. ex Domin, Deschampsia cespitosa (L.) Beauv., Milium effusum L., Calamagrostis epigeios (L.) Roth, Agrostis can-ina L., A. capillaris L., Phalaroides arundinacea (L.) Rausch., Phleum phleoides (L.) Karst., Ph. pratense L., Alopecurus pratensis L., Festuca prat-ensis Huds., F. valesiaca Gaud. s. l., Poa annua L., P. compressa L., P. nemoralis L., P. pratensis L. s. l., P. trivialis L., Catabrosa aquatica (L.) Beauv., Dactylis glomerata L., Melica nutans L., Stipa capillata L., * S. dasyphylla (Lindem.) Trautv., * S. pennata L., * S. pulcherrima C. Koch. S. praecapil-lata Alech., S. sareptana A. Beck. s. str., S. tirsa Stev., * S. zalesskii Wilensky, Phragmites australis (Cav.) Trin. ex Steud., Echinochloa crusgalli (L.) Beauv., Setaria pumila (Poir.) Roem. et Schult., S. viridis (L.) Beauv.

Cyperaceae : Scirpus sylvaticus L., Carex acuta L., C. hirta L., C. leporina L., C. pilosa Scop., C. praecox Schreb., C. pseudocyperus L., C. vulpina L.

Juncaceae : Juncus compressus Jacq., J. fili-formis L.

Liliaceae : Veratrum lobelianum Bernh., Gagea lutea (L.) Ker-Gawl., G. minima (L.) Ker-Gawl., Allium flavescens Bess., A. oleraceum L., A. rotundum L., Asparagus officinalis L., Polygonatum multiflorum (L.) All., Convallaria majalis L., Paris quadrifolia L.

Iridaceae : * Iris aphylla L.

Orchidaceae : Еpipactis helleborine (L.) Crantz

Salicaceae : Salix alba L., S. caprea L., S. cinerea L., S. fragilis L.

Betulaceae : Corylus avellana L., Betula pen-dula Roth, Alnus glutinosa (L.) Gaertn.

Fagaceae : Quercus robur L.

Ulmaceae : Ulmus glabra Huds.

Urticaceae : Urtica dioica L.

Cannabaceae : Humulus lupulus L.

Santalaceae : Thesium ebracteatum Hayne

Aristolochiaceae : Asarum europaeum L.

Polygonaceae : Rumex acetosa L., R. acetosella L., R. confertus Willd, Polygonum aviculare L. s. str., P. convolvulus L., P. lapathifolium L. s. l.

Chenopodiaceae : Chenopodium album L. s. l., Atriplex patula L.

Caryophyllaceae : Myosoton aquaticum (L.) Moench, Stellaria graminea L., S. holostea L., S. media (L.) Vill., Arenaria micradenia P. Smirn., Steris viscaria (L.) Rafin., Elisanthe viscosa (L.) Rupr., Melandrium album (Mill.) Garske, Coronaria flos-cuculi (L.) A. Br., Silene chlorantha (Willd.) Ehrh., S. nutans L., S. sibirica (L.) Pers., S. vulgaris (Moench) Garcke, Gypsophila altissima L., Dian-thus borbasii Vandas, D. deltoides L., Saponaria officinalis L.

Ranunculaceae : Trollius europaeus L., Aco-nitum septentrionale Koelle, Delphinium cuneatum Stev. ex DC., Consolida regalis S. F. Gray, Anemone ranunculoides L., A. sylvestris L., Clematis recta L., Ranunculus acris L, R. auricomus L. s. l., R. cassubicus L. s. l., R. polyanthemos L., R. repens L., Ficaria verna Huds., Adonis vernalis L., Thalic-trum minus L. s. l., Th. simplex L.

Papaveraceae : Chelidonium majus L.

Fumariaceae : Corydalis solida (L.) Clairv., Fumaria officinalis L.

Cruciferae : Sisymbrium loeselii L., S. officinale (L.) Scop., Barbarea vulgaris R. Br., Erysimum cheiranthoides L., Berteroa incana (L.) DC., Capsella bursa-pastoris (L.) Medik., Thlaspi ar-vense L.

Crassulaceae : Sedum acre L.

Rosaceae : Spiraea crenata L., Filipendula ulmaria (L.) Maxim., F. vulgaris Moench, Rosa ma-jalis Herrm., Rubus caesius L., R. idaeus L., Poten-tilla anserina L., P. argentea L., P. goldbachii Rupr., P. heptaphylla L., P. intermedia L., Fragaria vesca L., F. viridis (Duch.) Weston, Geum rivale L., G. urbanum L., Agrimonia eupatoria L., A. pilosa Ledeb., Alchemilla hirsuticaulis Lindb. fil., A. micans Buser, Sanguisorba officinalis L., Sorbus aucuparia L., Malus sylvestris (L.) Mill., Padus avium Mill., Cerasus fruticosa Pall.

Leguminosae: Astragalus austriacus Jacq., A. cicer L., A. danicus Retz., A. glycyphyllos L., A. sulcatus L., Oxytropis pilosa (L.) DC., Lotus corni-culatus L. s. l., Coronilla varia L., Vicia cracca L., V. pisiformis L., V. tenuifolia Roth, V. villosa Roth, Lathyrus pisiformis L., L. pratensis L., L. sylvestris L., L. tuberosus L., L. vernus (L.) Bernh., Melilotus albus (L.) Medik., M. officinalis (L.) Pall., Medicago falcata L., M. lupulina L., Trifolium alpestre L., T. aureum Poll., T. hybridum L., T. medium L., T. montanum L., T. pratense L., T. repens L., Chamaecytisus ruthenicus (Fisch. ex Wolosz.) Klasková, Genista tinctoria L.

Geraniaceae : Geranium pratense L., G. san-guineum L., G. sibiricum L.

Polygalaceae : Polygala comosa Schkuhr

Euphorbiaceae : Mercurialis perennis L., Euphorbia subtilis Prokh., E. semivillosa Prokh., E. virgata Waldst. et Kit.

Celastraceae : Euonymus verrucosa Scop.

Aceraceae : Aсer platanoides L.

Rhamnaceae : Frangula alnus Mill., Rhamnus cathartica L.

Tiliaceae : Tilia cordata Mill.

Malvaceae : Malva pusilla Smith, Lavateva thuringiaca L.

Hypericaceae : Hypericum elegans Steph. ex Willd., H. maculatum Crantz, H. perforatum L.

Violaceae : Viola canina L. s. str., V. hirta L., V. mirabilis L., V. tricolor L.

Onagraceae : Lythrum salicaria L.

Umbelliferae : Chamaenerion angustifolium (L.) Scop., Epilobium hirsutum L., E. palustre L.

Umbelliferae : Eryngium planum L., Chaero-phyllum prescottii DC., Anthriscus sylvestris (L.) Hoffm., Torilis jаponica (Houtt.) DC., Falcaria vulgaris Bernh., Carum carvi L., Pimpinella saxifraga L., Aegopodium podagraria L., Angelica archangelica L., A. sylvestris L., Xanthoselinum al-saticum (L.) Schur, Pastinaca sativa L., Heracleum sibiricum L.

Primulaceae : Primula veris L., Lysimachia nummularia L., L. vulgaris L.

Gentianaceae : Gentiana cruciata L.

Asclepiadaceae : Vincetoxicum hirundinaria Medik.

Convolvulaceae : Convolvulus arvensis L.

Boraginaceae : Cynoglossum officinale L., Lappula squarrosa (Retz.) Dumort., Symphytum officinale L., Nonea pulla (L.) DC., Pulmonaria an-gustifolia L., P. obscura Dumort., Myosotis аrvensis (L.) Hill, M. caespitosa K. F. Schultz, M. sparsiflora Mikan ex Pohl, M. suaveolens Waldst. et Kit., Onosma simplicissima L., Echium vulgare L.

Labiatae : Ajuga genevensis L., Scutellaria galericulata L., Nepeta pannonica L., Glechoma hederacea L., Dracocephalum ruyschiana L., D. thymiflorum L., Prunella vulgaris L., Phlomis tube-rosa L., Lamium maculatum (L.) L., Leonurus villo-sus Desf. ex Spreng., Stachys annua (L.) L., S. pal-ustris L., S. recta L., S. sylvatica L., Betonica officinalis L., Salvia nutans L., S. stepposa Schost., Clinopodium vulgare L., Acinos arvensis (Lam.) Dandy, Origanum vulgare L., Thymus marschal-lianus Willd., Lycopus europaeus L., L. exaltatus L. fil., Mentha arvensis L. s. l.

Solanaceae : Solanum dulcamara L.

Scrophulariaceae : Verbascum lychnitis L., V. orientale Bieb., V. nigrum L., V. phoeniceum L., V. thapsus L., Linaria vulgaris Mill., Scrophularia nodosa L., Veronica chamaedrys L., V. longifolia L.,

  • V. prostrata L., V. spicata L., V. teucrium L., Melampyrum cristatum L., M. nemorosum L., Odontites vulgaris Moench, Pedicularis kaufmannii Pinzger

Orobanchaceae : Orobanche elatior Sutt.

Plantaginaceae : Plantago lanceolata L., P. major L., P. media L.

Rubiaceae : Galium boreale L., G. mollugo L., G. rivale (Sibth. et Smith) Griseb., G. triandrum Hyl., G. uliginosum L., G. verum L.

Caprifoliaceae : Viburnum opulus L., Lo-nicera xylosteum L.

Dipsacaceae : Knautia arvensis (L.) Coult.

Cucurbitaceae : Echinocystis lobata (Michx.) Torr. et. Gray

Campanulaceae : Campanula bononiensis L., C. patula L., C. persicifolia L., C. rapunculoides L., C. sibirica L., C. trachelium L., C. wolgensis P. Smirn.

Compositae : Bidens tripartita L., Senecio in-tegrifolius (L.) Clairv., S. jacobaea L., S. schvet-zovii Korsh., Tussilаgo farfara L., Inula britannica L., I. hirta L., I. salicina L., Helichrysum arenar-ium (L.) Moench, Anthemis tinctoria L., Achillea millefolium L. s.l., A. nobilis L., Tanacetum vulgare L., Pyrethrum corymbosum (L.) Willd., Matricaria perforata Merat, Leucanthemum vulgare Lam., Artemisia absinthium L., A. armeniaca Lam., A. aus-triaca Jacq., A. campestris L., A. latifolia Ledeb., A. pontica L., A. sericea Web. ex Stechm., Solidago virgaurea L., Aster amellus L. s.l., Galatella lino-syris (L.) Reichenb. fil., Erigeron acris L. s. l., Echinops ritro L., E. sphaerocephalus L., Carlina biebersteinii Bernh. ex Hornem., Carduus acan-thoides L., C. crispus L., Cirsium arvense (L.) Scop. s. l., C. vulgare (Savi) Ten., Serratula lycopifolia (Vill.) A. Kerner, S. tinctoria L., Centaurea jacea L., C. ruthenica Lam., C. scabiosa L., Cichorium intybus L., Lapsana communis L., Trommsdorffia maculata (L.) Bernh., Leontodon autumnalis L., L. his-pidus L., Picris hieracioides L., Scorzonera purpurea

L., Tragopogon dubius Scop., T. orientalis L., T. pratensis L., Taraxacum officinale Wigg. s. l., Lac-tuca tatarica (L.) C.A. Mey., Crepis pannonica (Jacq.) C. Koch, C. tectorum L., Hieracium umbella-tum L. s.l., H. virosum Pall., Pilosella echioides (Lumn.) F. Schultz et Sch. Bip. s.l., P. officinarum F. Schultz et Sch. Bip. s.l.

Выводы: во флоре памятника природы «Степные участки по реке Рудня» зарегистрировано 370 видов сосудистых растений из 60 cе-мейств. 40 видов включено в Красную книгу Нижегородской области [3], 5 видов – в Красную книгу России [4]. Нам не удалось обнаружить указанные здесь ранее Clematis recta , Salvia nutans , Artemisia sericea и Helictotrichon desertorum [1, 2]. Зарегистрированы считавшиеся исчезнувшими из флоры области Allium flavescens , Oro-banche elatior , Artemisia pontica и Crepis pan-nonica . Они вместе с Salvia nutans рекомендованы для включения в новое издание региональной Красной книги [5].

Список литературы Сосудистые растения памятника природы «Степные склоны по реке Рудня» (Нижегородская область)

  • Алехин, В.В. Растительность степного Заалатырья/В.В. Алехин, Д.С. Аверкиев//Производительные силы Нижегородской губернии. -Н.Новгород, 1927. Вып. 6. С. 15-23.
  • Бакка, С.В. Особо охраняемые природные территории Нижегородской области: аннотированный перечень/С.В. Бакка, Н.Ю. Киселева. -Н.Новгород, 2009. 560 с.
  • Красная книга Нижегородской области. Том 2. Сосудистые растения, водоросли, лишайники, грибы. -Н.Новгород, 2005. 328 с.
  • Красная книга Российской Федерации (растения и грибы). -М.: Товарищество науч. изд. КМК, 2008. 855 с.
  • Силаева, Т.Б. Флора бассейна реки Суры (современное состояние, антропогенная трансформация и вопросы охраны): Дис… докт. биол. наук. -М., 2006. 907 с.
Статья научная