The use of elements of new pedagogical technology in the educational process as a factor in increasing the effectiveness of training

Dùnyadaǵı rawajlanǵan màmleketler erisip atirǵan jetiskenliklerge, màmlekette bilimlendiriw sisteması durıs jolǵa qoyılǵanı, bilimlendiriw sistemasında aldıǹǵı pedagogikalıq texnologiyanıǹ tuwrı jolǵa qoyilǵanı sebepshi bolıp esaplanadı.     Màmleketimizdiǹ ǵàrezsizlikke eriskennen soǹ, màmleket siyasatınıǹ bas baǵdarına aylandı. »Bilimlendiriw hHhaqqındaǵi» Nızam tiykarında «Kadrlar tayarlaw milliy baǵdarlaması» nıǹ qabıl etiliwi bilimlendiriw sistemasın tùpten ozgertiwdiǹ àhmiyetli hujjeti bolıp tabıladı. Baǵdarlamanıǹ negizinde teoriyalıq-metodologiyalıq koncepciya jatadı.Sonıǹ ushın onı ùyreniw hàm àmelge asırıw bılayınsha process emes. »Milliy baǵdarlama» ȯzine tàn jaǹasha jantasıw, jaǹasha metodikanı hàm kàsip sheberligin talap etedi. «Kadrlar tayarlaw milliy baǵdarlaması» bul jaǹa pedagogikalıq texnologiyaniǹ ȯzi. Bul boyınsha dȯretiwshi muǵàllim pedagogikalıq texnologiyanı ajırata alıwı kerek.

Tàlim-tàrbiya processinde tàrbiyashı hàm muǵàllimlerimiz pedagogikaliq texnologiyalar boyınsha izleniwlerge kirisken desek boladi. Durısı »Pedagogikalıq texnika» hàm «Pedagogikalıq texnologiya» tusinikleri paydalanıwǵa aldına kirip kelgen sonıǹ ishinde jàdidshiliktiǹ ozinende pedagogikalıq texnologiyanı kȯriwimizge boladı.Bıraq ideologiyalıq dùzim onıǹ tarqalıwına jol qoymadı. Bùgingi tàrbiyashı hàm oqıtıwshılarımızdıǹ arasında elege shekem ekileniwler bar.Bunıǹ sebebi, bir ǵana izleniwsheǹlik hàm dȯretiwshiliktiǹ jetispewshiligi.

Bùgingi kùnniǹ oqıwshısı erkin, ȯz betinshe, watan sùyiwshi, bilimli etip kàmalǵa eristiriw biz pedagoglarǵa baylanıslı.Durıs jolǵa qoyılǵan tàlim-tàrbiya mazmunı oqıwǵa aǹlı mùnàsibetti, insaniy kàmalattı, jeke adamnıǹ àdep ikramlılıq rawajanıwınıǹ faktorı bolıp esaplanadı.

Baslawısh klasslardıǹ sabaq processinde jaǹasha usıllardı qollanıw, aldıǹǵı pedagogikalıq texnologiyalardan paydalanıw oqiwshılardıǹ oqıwǵà bolǵan qızıǵıwshılıǵın jànede arttiradı. Sabaqqa durıs metoddı taǹlaw menen temaǵa dȯretiwshilik penen jantasıw àlbette ȯziniǹ nàtiyjesin beredi. Biziǹ maqsetimiz ȯziniǹ pikirine iye bilimli oqıwshını kàmalǵa keltiriw.Sonıǹ ushın sabaqtaǵı metod hàm usıllardı jaǹalawımız kerek.Olar jàrdeminde oqıwshılar ȯziniǹ pikirlerin erkin, ȯz betinshe tàriplew, ȯzine bolǵan isenimdi arttırıw imkaniyatlarına iye boladı.

Aldınǵı pedagogikalıq texnologiyalardan biri «Aqılıy hhhùjim» metodı bolıp esaplanadı. Sabaq processinde bul metoddan maqsetli paydalanıw dȯretiwshi, standart emes oylawdı rawajlandırıw kepili bolıp esaplanadı.»Aqılıy hùjim» di shȯlkemlestiriw biraz Apiwayı bolıp onnan tàlim mazmunın ozgertiw processinde paydalanıw mùmkin.Dàslep oqıwshılar toparlarǵa bȯlinedi hàm olar aldına bir mashqala yamasa sawal qoyıladı.Onıǹ juwabı tuwralı topar qatnasıwshıları ȯziniǹ pikirlerin bildiredi. Aytılǵan barlıq pikirler jazıw taxtasına belgilep barıladı, bul jerde «sen nadurıs ayttıǹ», «bul qàte» degen pikirler oqıtıwshı tarepinen aytılmaydı. Toplanǵan pikirlerdiǹ durıs yamasa nadurıs ekenligin oqıwshı sabaq dawamında berilgen sabaqlıqtaǵı temadan bilip aladı. «Aqılıy hùjim» metodınıǹ wazıypası qıyın jaǵdaylardan qutılıw sharaların tabıwǵa hàm keǹ tùrde pikirlewge, oylawǵa imkan beredi.Eǹ tiykarǵisi sabaq processinde dȯretiwshilik boladi.

Pedagogikalıq texnologiya ȯziniǹ pedagogika hàm basqa pànler jetiskenlikleri menen baylanıslı jeke teoriyaǵa iye. Bilimlendiriwde àhmiyetli orın tutatuǵın baslawısh tàlimniǹ tiykarǵı wazıypaları oqıwshılardıǹ jaqsı sawat alıwın tàmiyinlew, dàslepki bilimlerdi iyelew boyınsha mùtajliklerin qandırıw boladı. Baslawısh klass oqıwshılardıǹ bilim iyelewlerin aktivlestiretuǵın àhmiyetli faktorlardan biri modulli oqıtıw texnologiyası bolıp tabıladı. Modulli tàlimniǹ tiykarǵı mànisi oqıwshılar modul baǵdarlaması ùstinde ȯz betinshe islep ilim alıwda belgilengen maqsette erisedi. Muǵàllim modul baǵdarlamaların dùziwde hàm onnan oqıw processinde paydalanıwda tȯmendegilerge itibar beriwi kerek:

• 1.    Oqıw materiyalların taǹlaw.Oqıwshılarǵa ȯz betinshe ȯzlestiriw ushın usınıs etiletuǵın oqıw materiyalın tanıw hàm olar orınlay alatuǵın bolıwı kerek.

• 2.    Waqıttı tejew. Oqıwshılar oqıw materialın baǵdarlamalarda belgilengen waqıt shegarasında iyelep alıwı ushın kerek.

• 3.    Oqıwshılarda ȯz betinshe hàm dȯretiwshilik penen islew kȯnlikpelerin payda etiw.Muǵàllim oqıwshılardı modul baǵdarlamalar menen islespesten aldın olarda sabaqlıq hàm basqada derekler menen islesiw kȯnlikpesin anıqlaw kerek.

• 4.    Oqıwshılardıǹ bilimin qadaǵalaw.Oqıtıwshı modul baǵdarlamaları qollanılatuǵın sabaqları ushın ȯtken temalar boyınsha test sorawların tayarlaydı.Dàslepki kùndelikli qadaǵalaw ȯtkeredi.

Bunda oqitıwshı sabaqta ùyreniliwi kerek bolǵan oqıw materialların eki bȯlekke ajıratadı. Birinshi bȯlegi oqıtıwshı basshılıǵında oqıwshılar dȯretiwshilik hàm ȯz betinshe ȯzlestiredi, ekinshi bȯlegin ȯz betinshe orınlaydı.

Sonıǹ menen birge, jaǹa tema boyınsha test sorawların tayarlaydı hàm oqıwshılar bilimlerin anıqlaydı.

Modul baǵdarlamaları mazmunı hàm mànisine qaray oqıwshılardıǹ individual islewge eki oqıwshı birgelikte islewge mȯlsherlengen modul bolıwı kerek.

Kishkene toparlar ushın dùzilgen modul baǵdarlamalarınan paydalanıwda eki tùrli jantasıw mumkin:

Jarıs usılı

Oqıtıwshı oqıwshılardı teǹ sanlı toparlarǵa ajıratadı. Hàr bir topardaǵı oqıwshılar ȯz xizmetlerin joldaslarinıǹ pikirin esapqa alǵan halda bahalaydı.

Kishkene màslahatshıler usılı.

Oqıtıwshı klass oqıwshıların 5-6 teǹ sanlı kishkene toparlarǵa ajıratadı. Hàr bir toparǵa kishkene màslàhat beriwshiler tayarlaydı.Tapsırmalar negizinde soraw-juwap ȯtkeriledi.

Modulli sabaqtı tomendegishe ȯtkeriw usınıs etiledi:

• 1.    Shȯlkemlestiriw

• 2.

• 3.    Otken temalar boyınsha oqıwshılar bilimin test sorawları jàrdeminde anıqlaw hàm bahalaw.

• 4.    Otken temanı juwmaqlaw.

• 5.    Jaǹa temaniǹ bayanı.

• A)    Jaǹa tema boyınsha dùzilgen modul baǵdarlamasın tarqatıw hàm oqıwshılar modulin didaktikalıq maqseti menen tanıstırıw.

• B)    Oqıwshılardi jeke hàm kishkene toparlar tàrtibinde modul baǵdarlamadaǵı tapsırmalardı orınlawǵa baǵdarlaw.

• V)    Hàr bir oqıw xızmeti elementi juwmaǵında soraw-juwap yamasa disput ȯtkeriw.

• 5.    Jaǹa tema boyınsha test sorawlarI jàrdeminde oqıwshılar bilimin anıqlaw.

• A)    Ȱz-ȯzin qadaǵalaw.

• B)    Ȱz-ara qadaǵalaw

• V)    Oqıtıwshınıǹ qadaǵalawı

• 6.    Sabaqtı ulıwma juwmaqlaw.

Joqarıdaǵı pikirlerden kȯrinip turǵanınday bilim processinde modul baǵdarlamalardan paydalanıw oqıwshılardıǹ bilim alıwın aktivlestiredi hàm oqıtıw natiyjeliligin joqarı dàrejede bȯlıwın tàminleydi.

Ayırım oqıtıwshılar ȯz jumıs xizmetinde aldıǹǵı pedagogikalıq texnologiya elementi sıpatında tek ǵana testlerden paydalanılmaqta. Temaǵa baylanıslı testlerdi ȯzleri dùzedi. Bıraq test sorawların durıs dùziw ushın test haqqında teoriyalıq bilimge iye bolıwı kerek.

Adebiyatlar:

• 1.    Ziyemuhammedov B, Abdullaev SH, “Ilgor pedagogik texnologiya: Nazariya va amaliyot” Toshkent 2001 yil.

• 2.    Yuldashev J.G. “ Pedagogik innovatsiyalarni hayotga tatbiq etishning tashkiliy asoslari ” – “ Xalq tàlimi ” jurnalı , 6-son, 1999 yil.

• 3.    Yuldashev J.G. “ Yangi pedagogik texnologiya: yunalishlari, muammolari, echimlari ”-“ Xalq tàlimi ” jurnali, 4-son, 1999 yil.

• 4.    Ochilov M. “ Yangi pedagogik texnologiyalar ” Qarshi, “ Nasaf ”   2000 yil.