Андиз ва занжабилнинг антиоксидантлик хусусиятларидан халқ табобатида фойдаланиш

Автор: Мамадалиев Шерзод Иминжон ўғли, Загрутдинов Фанил Фаридович, Болтабоева Дилбар Файзирахмановна

Журнал: Re-health journal.

Статья в выпуске: 4 (24), 2024 года.

Бесплатный доступ

Мақолада андиз ва занжабил ўсимликларидан таёрланган намуналарнинг Адреналиннинг ин витро шароитида аутооксидланиш реакциясини ингибирланиши методи билан яъни адреналиннинг аутооксидланиш реакциясини ингибирлаш қобилияти ва шу билан бирга кислороднинг фаол шаклини хосил бўлишини олдини олиши усули билан ўрганилди. Ўсимликларни ушбу антиоксидантлик хосасидан фойдаланиб қандли диабет, сил, жигарни токсик моддалардан зарарланиши каби касалликларини олдини олиш ва даволашда фойдали деб хисобланди.

Андиз, занжабил, аутооксидланиш, қандли диабет, туберкулёз, адреналин, халқ табобати

Короткий адрес: https://sciup.org/14131677

IDR: 14131677

Текст научной статьи Андиз ва занжабилнинг антиоксидантлик хусусиятларидан халқ табобатида фойдаланиш

Занжабил. Zingiber officinale Roscoe, одатда занжабил номи билан танилган, Зингиберацеае оиласига тегишли ва сон-саноксиз соFлик учун фойдали булган мухим зиравор хисобланади. Занжабил ризомлари қадимдан ананавий равишда гипертония, кандли диабет, артрит, мушак OFриFи, томоq OFриFи, иситма, спазмлар, гингивит, тиш оғриғи, астма ва юқумли касалликларни даволаш учун ишлатилган [1]. Занжабилининг гипогликемик, диабетга қарши, антиоксидант, гипохолестеремик ва гиполипидемик хусусиятлари ўрганилган [2]. Занжабил таркибида гингерол моддаси мавжуд бўлиб, сичқонларда диареяга қарши таъсири ўрганилган [3]. Гингеролнинг қуйидаги хусусиятлари хам қайд этилган: ўсмага қарши, яллиғланишга қарши, замбруғларга қарши [4], антиоксидант, нейропротектив ва гастропротектив. Занжабилнинг асосий фаол моддаси 6-гингерол. Икки марта беркитилган, рандомизацияланган, платсебо-назорат остида ўтказилган тадқиқот шуни кўрсатдики, занжабил капсулалари тўрт хафта ичида репродуктив ёшдаги аёлларда жинсий функцияни ва жинсий хаёт сифатини яхшилаши мумкин [5]. Тадқиқотлар шуни кўрсатдики, занжабилдан фойдаланиш операция қилинган беморларда операциядан кейинги кўнгил айниш ва қусишни камайтиришда самарали эффект берган. Бироқ, бу натижаларни тасдиқлаш учун қўшимча касалликлари бўлган беморларда қўшимча тадқиқотлар ўтказиш керак [6].

Антимикробиал таьсир. Илгари тадқиқотчилар занжабил ва унинг таркибий қисмлари микробларнинг кўпайишини олдини олишда ёки микробларга қарши восита сифатида харакат қилишда мухим рол ўйнашини кўрсатди. Занжабил E coli, Salmonella Typhi ва Bacillus subtilis микробларга қарши фаолликка ега ва занжабилнинг этанолик экстракти Salmonella Typhi [7] га, шунингдек замбруғларга Candida albicans қарши енг кенг ингибирловчи таъсир кўрсатади. [4]

Занжабил кукуни қўшилмаси (3 г/кун) 2-тип диабетга чалинган беморларда 3 ой давомида қўлланилганда гликемик индекс ва антиоксидант холатини яхшиланди [8]. 2-тип диабет билан оғриган беморларда ўтказилган шунга ўхшаш тадқиқотда, оғиз орқали занжабил қўшилиши (кунига 2 г/кун) плазмадаги глюкоза ва гликозирланган гемоглобин дараясига сезиларли ўзгаришлар кузатилмаган холда инсулин дараясини пасайтириши аниқланди [9]. Занжабилнинг гидроалкоголли экстракти Стрептозоцин билан моделаштирилган диабетик каламушларда юрак структурасини анормалликларни сезиларли даражада камайтириши, қон зардобида лептин, апопротеинлар, катепсин Г ва хомосистеин даражасини яхшилаши аниқланди. Қандли диабетга чалинган сичқонларни Z. officinale нинг фаол компоненти гингерол билан 200 мг/кг дозада даволанди. Инсулин секрециясини кучайтирди, шунингдек, ГЛУТ4 транспартиёрини хужайра юзасига экспрециясини ва гликоген синтаза-1 фаоллигини ошириш орқали скелет мушакларида глюкоза қабул қилинишини осонлаштирди [10]. Қандли диабетга чалинган каламушларга занжабил экстрактини (500 мг/кг) оғиз орқали юбориш глюкозанинг периферик сўрилишини осонлаштирди, шунингдек, глюконеоген хосил бўлишини чеклаш орқали буйрак ва жигарнинг бузилган гликолитик жарёнини тузатди.

Андиз (Asteraceae) туркумига, Инулеае оиласига мансуб кўп йиллик ўт бўлиб, Осиё, Европа, Африка ва Ўрта ер денгизи худудларида учрайди, 100 дан ортиқ турларни ўз ичига олади [11]. Кўпгина андиз турлари катта қизиқиш уйғотади ва баьзи касалликларни даволаш учун ананавий тиббиётда яллиғланиш, иситма ва диабет каби касалликларни даволашда ишлатилди. Шунингдек ананавий тиббиётда андизнинг илдизлари нафас олиш касалликларини даволаш (бронхит, сил), ошқозон-ичак трактининг белгилари диарея, қорин оғриғи ёки иштаха пастлиги, қусиш, юқумли ёки паразитар касалликлар ва қон айланиш касалликлари билан боғлиқ бўлган касалликларда ишлатилади. Андиз илдизлари бундан ташқари яралар, қичишиш ва ревматик оғриқларни даволашда хам ишлатилади [12]. Хозирги вақтда андиз илдизи чойи юбориш орқали нафас олиш йўлларини юмшатиш, овқат хазм қилиш учун тоник, холеретик ва антигелминт агенти доривор ўсимлик сифатида тавсия етилади. Бу тур бактериал ва замбуруғли дерматитда ва қуруқ ва қичишиш билан ифодаланган тери касалликларида хам қўлланилади. Охирги тадқиқотлар шуни кўрсатадики, андизнинг илдизлари in vitro қўлланилганда яллиғланишга қарши, антиоксидант, антипролифератив, микробларга

қарши, антибактериал, антикандидал, пребиотик ва антгелминт таъсирлари ўрганилди. Бу таъсирларнинг асосида унинг иккиламчи метаболитлари, масалан, Сесквитерпен лактони (алантолактон ва изоалантолактон), фенол кислоталар (галлик кислота, кофеин кислотаси, синнамик кислота, кумарик кислота) ва флавоноидлар (керсетин, миритсетин, каемпферол, катехин) билан боғлиқ [13].

Тадқиқот мақсади. Бизга маълумки кўплаб касалликлар патогенезида хужайраларни эркин радикаллар таъсирида оксидланиб зарарланиши ва некрозга учраши ётади. Ўсимликларни антиоксидантлик хосасидан фойдаланиб қандли диабет, сил каби касалликларни олдини олиш ва даволашда қўллаш.

Тадқиқот усуллари. Анализ учун берилган намуналарнинг Адреналиннинг in vitro шароитида аутоксидланиш реакциясини ингибирланиши методи билан яни адреналиннинг аутооксидланиш реакциясини ингибирлаш қобилияти ва шу билан бирга кислороднинг фаол шаклини (КФШ) хосил бўлишини олдини олиши билан бахоланади, Текширилган намуналарнинг антиоксидант фаоллиги адреналиннинг аутооксидланишини ингибирлаши бўйича фоизларда (АФ%) ифодаланади.

Намуналар экстрактларини тайёрлаш учун занжабил хамда андиз ўсимликларидан турли композицияда олинди: 1-намуна 1:1, 2-намуна 3:1, 3-намуна 1:3 нисбатларда олинди хамда хар бир намунадан 0,75 грдан тортиб олинди ва 50 мл сувда 10 дақиқа қайнатиш билан амалга оширилди. Олинган экстрактлар 0,45 мкм ли шпритсли филтрдан ўтказилиб, анализ учун фойдаланилди.

1-жадвал

Адреналин ва намуналарнинг ўлчанган оптик зичликлари:

Вақт,

Адреналин (Д 1 )

Назорат н C (Д 2 )

1-намуна З-A 1-1

2 )

2-намуна З-A 3-1

2 )

3-намуна З-A 1-3

2 )

0

0,051

0,037

0,177

0,252

0,09

30

0,103

0,075

0,315

0,419

0,169

60

0,157

0,11

0,42

0,517

0,233

90

0,205

0,148

0,533

0,565

0,283

120

0,251

0,184

0,675

0,581

0,321

150

0,292

0,218

0,701

0,581

0,351

180

0,326

0,25

0,714

0,57

0,374

210

0,357

0,279

0,718

0,549

0,393

240

0,384

0,304

0,719

0,516

0,41

270

0,406

0,327

0,715

0,49

0,425

300

0,427

0,346

0,705

0,469

0,439

330

0,443

0,364

0,679

0,453

0,45

360

0,458

0,379

0,65

0,44

0,462

390

0,471

0,392

0,625

0,43

0,472

420

0,482

0,404

0,607

0,42

0,483

450

0,492

0,414

0,592

0,412

0,492

480

0,502

0,422

0,58

0,406

0,502

510

0,511

0,428

0,572

0,401

0,509

540

0,52

0,433

0,563

0,396

0,513

570

0,527

0,439

0,557

0,393

0,511

600

0,534

0,442

0,552

0,393

0,506

Бунинг учун 0,2 М карбонатли (Na2CO3-NaHCO3, pH=10,65) буфердан 3 мл хамда адреналин тартратнинг 0,18 % эритмасидан 0,15 мл солиб, тез аралаштириб, қалинлиги 10 мм бўлган кюветада К7000 (YOKE, Хитой) спектрофотометрда 10 дақиқа давомида хар 30 секундда 347 нм тўлқин узунлигида оптик зичлиги Д1 аниқланди.

Текширилаётган ўсимлик экстрактидан 0,045 мл, буфер еритмадан 3 мл ва адреналин тартратнинг 0,18 % ли эритмасидан 0,15 мл олиб юқоридаги усулда аралаштирилди хамда 347 нм тўлqин узунлигида оптик зичлиги ўлчанди (Д2), Назорат сифатида 0,1 мг/мл концентрацияли витамин С эритмаси олинди.

Натижалар. Тажриба қисмида занжабил ва андиз ўсимликларининг 1:1, 3:1, 1:3 нисбатлари олинди хамда адреналиннинг in vitro шароитида аутооксидлаш методи билан намуналарнинг экстраксиялари антиоксидланиш фаоллиги аниқланди. Тадқиқот натижасида турли композицион аралашмадаги ўсимлик экстраксияларининг антиоксидант хусусияти вақт оралиғи мобайнида ўрганилди ва 1-2 жадвалда натижаларни кўриш мумкин. Олинган натижалар текширилаётган намуналарнинг прооксидант хусусияти мавжудлигини кўрсатмоқда. Шуни айтиш мумкинки, 1:3 нисбатда олинган намуна экстракти қолган намуналарга нисбатан прооксидантлик хусусияти пастроқ эканлиги аниқланди.

Adrenalin      Vita C         Z-A 1-1

Z-A 3-1        Z-A 1-3

1-расм. Адреналин ва намуналар қўшилган адреналиннинг оптик зичликлари ўсиш диаграммаси (λ=347 нм).

Текширилган намуналарнинг антиоксидант фаоллиги адреналиннинг аутооксидланишини ингибирлаши бўйича фоизларда (АФ%) ифодаланади ва қуйидаги формула билан хисобланди:

И1-Д)100

Д 1

Бу ерда, Д1-буферга қўшилган адреналин тартрат эритмасиниг оптик зичлиги, Д2-буферга қўшилган намуна экстракти ва адреналин тартратни оптик зичлиги.

2-жадвал

Антиоксидант фаолликлари аниқланган ўсимликларни сувли экстракларини вақт давомида КФШ ни ингибирланиши.

Текширилаётган экстракт

AФ, %

Назорат (Витамин C)

1-намуна

З-A 1-1 (Д 2 )

2-намуна

З-A 3-1 (Д 2 )

3-намуна

З-A 1-3 (Д 2 )

1-минут

29,9

-167,5

-229,3

-48,4

3-минут

23,3

-119,0

-74,8

-14,7

5-минут

19,0

-65,1

-9,8

-2,8

10-минут

17,2

-3,4

26,4

5,2

Ўртача

23,4%

-88,8

-71,9

-15,2

Хулоса. Хулоса ўрнида шуни айтиш мумкинки, 1:3 нисбатда олинган намуна экстракти қолган намуналарга нисбатан прооксидантлик хусусияти пастроқ эканлиги аниқланди. Таржриба шуни кўрсатдики, занжабил ва андиз ўсимликларининг 1:3 нисбатдаги аралашмасида антиоксидантлик хусусияти юқорилигидан фойдаланган холатда туберкулёз ва қандли диабетни коморбид холатида профилактикаси, даволаш хусусиятларини ўрганиб чиқиш ва ножўя таъсирлардан ҳоли, иқтисодий жиҳатдан таннархи арзон, маҳаллий дори воситаси ишлаб чиқиш мумкин.

АДАБИЁТЛАР

  • 1.     Raghavendra Haniadk a 1, Elroy Saldanha, Venkatesh Sunita, Princy L Palatty et al. A review of the gastroprotective effects of ginger (Zingiber officinale Roscoe). Food and function. 2013 845-855

  • 2.    Bindu Jacob1, Narendhirakannan R.T. Role of medicinal plants in the management of diabetes mellitus: a review. 3 Biotech (2019) 9:4

  • 3.    JAW-CHYUN CHEN, LI-JIAU HUANG, SHIH-LU WU et al. Ginger and Its Bioactive Component Inhibit Enterotoxigenic Escherichia coli Heat-Labile Enterotoxin-Induced Diarrhea in Mice. Agracultural and food chemistry. 2007, 55, 8390–8397

  • 4.    C. Ficker, M. L. Smith,1 K. Akpagana, M. Gbeassor et al. Bioassay-guided Isolation and Identification of Antifungal Compounds from Ginger. PHYTOTHERAPY RESEARCH. 17, 897–902 (2003)

  • 5.    Z. Afshar, S. Shahali, H. Rastad. Effects of oral ginger capsule on sexual function and sexual quality of life in women: A double-blinded, randomized, placebo-controlled trial. Sexologies. 2022, Pages 387-393

  • 6.     Siavash Beiranvand , Mojtaba Alvani , Mohamad Masud Sorori The Effect of Ginger on Postoperative Nausea and Vomiting Among Patients Undergoing Upper and Lower Limb Surgery: A Randomized Controlled Trial. "J Perianesth Nurs" 2022 Jun;37(3):365-368.

  • 7.    Nelson C. Azu, Reginald A., Antimicrobial Properties Of Extracts Of Allium cepa (Onions) And Zingiber officinale (Ginger) On Escherichia coli, Salmonella typhi And Bacillus subtilis. The Internet Journal of Tropical Medicine 2006

  • 8.    Farzad Shidfar, Asadollah Rajab, Tayebeh Rahideh et al. The effect of ginger (Zingiber officinale) on glycemic markers in patients with type 2 diabetes. J Complement Integr Med. 2015; 12(2): 165–170

  • 9.    Sepide Mahluji, Vahide Ebrahimzade Attari1, Majid Mobasseri et al. Effects of ginger (Zingiber officinale) on plasma glucose level, HbA1c and insulin sensitivity in type 2 diabetic patients. J Food Sci Nutr, 2013; 64(6): 682–686.

  • 10.    Yun-Wei Kuo , Jeng-Shane Lin, Yu-Chi Li et al. MicroR408 regulates defense response upon wounding in sweet potato. J Exp Bot. 2019 Jan 15; 70(2): 469–483.

  • 11.    Zhenze Zhao,* Yetsa Tuakli-Wosornu,* Thomas A. Lagace. Molecular Characterization of Loss-of-Function Mutations in PCSK9 and Identification of a Compound Heterozygote. The American Journal of Human Genetics Volume 79 September 2006. 514-522.

  • 12.    V. Buza, L. Cătana , S.M. Andrei et al. In vitro anthelmintic activity assessment of six medicinal plant aqueous extracts against donkey strongyles. Journal of Helminthology. 2020.

  • 13.     Victoria Buza, Mihaela Niculae, Daniela Hanganu. Biological Activities and Chemical Profile of Gentiana asclepiadea and Inula helenium Ethanolic Extracts. Molecules. 2022 Jun; 27(11): 3560.

RHJ-4-2024

Список литературы Андиз ва занжабилнинг антиоксидантлик хусусиятларидан халқ табобатида фойдаланиш

  • Raghavendra Haniadka 1, Elroy Saldanha, Venkatesh Sunita, Princy L Palatty et al. A review of the gastroprotective effects of ginger (Zingiber officinale Roscoe). Food and function. 2013 845-855
  • Bindu Jacob1, Narendhirakannan R.T. Role of medicinal plants in the management of diabetes mellitus: a review. 3 Biotech (2019) 9:4
  • JAW-CHYUN CHEN, LI-JIAU HUANG, SHIH-LU WU et al. Ginger and Its Bioactive Component Inhibit Enterotoxigenic Escherichia coli Heat-Labile Enterotoxin-Induced Diarrhea in Mice. Agracultural and food chemistry. 2007, 55, 8390–8397
  • C. Ficker, M. L. Smith,1 K. Akpagana, M. Gbeassor et al. Bioassay-guided Isolation and Identification of Antifungal Compounds from Ginger. PHYTOTHERAPY RESEARCH. 17, 897–902 (2003)
  • Z. Afshar, S. Shahali, H. Rastad. Effects of oral ginger capsule on sexual function and sexual quality of life in women: A double-blinded, randomized, placebo-controlled trial. Sexologies. 2022, Pages 387-393
  • Siavash Beiranvand , Mojtaba Alvani , Mohamad Masud Sorori The Effect of Ginger on Postoperative Nausea and Vomiting Among Patients Undergoing Upper and Lower Limb Surgery: A Randomized Controlled Trial. "J Perianesth Nurs" 2022 Jun;37(3):365-368.
  • Nelson C. Azu, Reginald A., Antimicrobial Properties Of Extracts Of Allium cepa (Onions) And Zingiber officinale (Ginger) On Escherichia coli, Salmonella typhi And Bacillus subtilis. The Internet Journal of Tropical Medicine 2006
  • Farzad Shidfar, Asadollah Rajab, Tayebeh Rahideh et al. The effect of ginger (Zingiber officinale) on glycemic markers in patients with type 2 diabetes. J Complement Integr Med. 2015; 12(2): 165–170
  • Sepide Mahluji, Vahide Ebrahimzade Attari1, Majid Mobasseri et al. Effects of ginger (Zingiber officinale) on plasma glucose level, HbA1c and insulin sensitivity in type 2 diabetic patients. J Food Sci Nutr, 2013; 64(6): 682–686.
  • Yun-Wei Kuo , Jeng-Shane Lin, Yu-Chi Li et al. MicroR408 regulates defense response upon wounding in sweet potato. J Exp Bot. 2019 Jan 15; 70(2): 469–483.
  • Zhenze Zhao,* Yetsa Tuakli-Wosornu,* Thomas A. Lagace. Molecular Characterization of Loss-of-Function Mutations in PCSK9 and Identification of a Compound Heterozygote. The American Journal of Human Genetics Volume 79 September 2006. 514-522.
  • V. Buza, L. Cătana , S.M. Andrei et al. In vitro anthelmintic activity assessment of six medicinal plant aqueous extracts against donkey strongyles. Journal of Helminthology. 2020.
  • Victoria Buza, Mihaela Niculae, Daniela Hanganu. Biological Activities and Chemical Profile of Gentiana asclepiadea and Inula helenium Ethanolic Extracts. Molecules. 2022 Jun; 27(11): 3560.
Еще