Хронический гепатит, цирроз печени и их влияние на уровень гормонов

Автор: Дусчанова Рахатжан Юлдашовна

Журнал: Re-health journal.

Статья в выпуске: 3 (23), 2024 года.

Бесплатный доступ

В статье представлен краткий обзор литературы о влиянии хронических заболеваний печени и цирроза печени на гормональный статус организма.

Вирусный гепатит В, цирроз печени, фолликулостимулирующий гормон, тестостерон, эстрогены, пролактин

Короткий адрес: https://sciup.org/14130768

IDR: 14130768

Текст научной статьи Хронический гепатит, цирроз печени и их влияние на уровень гормонов

Кириш . Вируси гепатит В (HBV) инфекцияси бутун дунё буйлаб 400 миллиондан ортиц одамларнинг касалланишига сабабчи булувчи асосий тиббиёт муаммоси булиб, жигар циррози ва гепатоцеллюляр карцинома ривожланишига олиб келиши мумкинлиги маълум . ^ар йили бир миллиондан ортик одам HBV билан боглиц жигар касаллигидан вафот этади [21,37,38,39]. Хусусан, сунгги йилларда фертил ёшдаги аёллар уртасида х,омиладорликнинг ривожланиши [2,3,6,8,11,18,30,31], ва тугрувдан кейинги лактация даврларида она организмига ва ривожланаётган х,омилага салбий таъсир курсатувчи вирусли гепатит билан касалланиш х,олатлари купайиб бормоцда сифатида [7,8,10,12,13,16,27,31,33]. Табиийки, бу онадан чацалоцца адоптив иммунитетнинг утиши ва чацалоцнинг щи етилмаган овцат х,азм цилиш тизимининг ривожланишида намоён булади [5,9,10,15,28,29,34,35].

Ушбу тадцицот сурункали жигар касаллиги ва цирозда жинсий гормонларнинг мицдорий узгаРишлаРига таъсири ^а^ида маълумот беради. Ушбу мавзудаги илмий ишларнинг аксарияти спиртли ичимликлар билан боглиц сурункали жигар касаллиги ва цироз билан боглиц булган сурункали жигар касаллиги ва вирусли гепатит билан боглиц булган цирозга чалинган беморлар учун бир нечта шунга ухшаш тадцицотлар мавжудлиги аникданган [39].

Маълумки, сурункали алкоголли жигар касаллиги ва жигар циррози билан огриган беморларда мояклардаги тестостероннинг биосинтези ва секрециясининг пасайиши, Лейдиг х,ужайралари морфологиясининг бузилиши ва уругдон каналчаларда жинсий хужайралар йуколиши намоён буладиганилиги аницланган. Ушбу узгаришлар натижасида мояклар атрофияси ва тестостерон даражасининг пасайиши кузатилади. Феминизация эстроген биосинтезининг кучайиши туфайли юзага келади [48].

Бундан ташцари, жинсий безлар гормонларининг бузилиши бошца сурункали касалликлар, масалан, сурункали буйрак етишмовчилиги - цироздан ташцари касалликларда аницланган. Ушбу стресс, шунингдек, цисца муддатли усишдан кейин эркакларда LH

(лутеинлаштирувчи гормон) нинг узок; муддатли пасайишига ва натижада тестостерон даражасининг пасайишига олиб келиши курсатилган [22].

Жигар цирозида, гинекомастия сабабини урганишда жигарда гормонларни богловчи оксилнинг(SHGB) ортикча ишлаб чик;ари лиши ва пролактин даражасининг ошиши аникланди ва эстрогеннинг пасайишининг Лейдиг хужайралари функциясига бевосита таъсирига жигар эстроген рецепторларининг юкори даражаси ошиши кушилди. 42].

Жигар циррози ривожланган беморларда мояк атрофияси ва феминизация натижалари кузатилган. Гистологик жихатдан гемохроматоз билан огриган беморларнинг мояк тукималари ва уругдон каналчаларнинг атрофияси, сперматозоидлар ва сперматидларнинг йуколиши кузатилиши аникланди, шу билан бирга спиртли ичимликлар таъсиридаги циррози булган беморларда хам шунга ухшаш узгаришлар кузатилди [46,47].

Сурункали гепатит В ва С билан огриган беморларда жигар эстроген рецепторлари позитивлиги юкори эканлиги аникланган, бу ГЦК билан касалланган беморларда энг юкори булган [47]. Алкоголли цирози булган беморларда юкори даражада эстроген хам аникланган [20]. Бундан ташкари, идиопатик гемохроматоз ва алкоголсиз жигар циррози булган беморларда гиперэстрогенизм кузатилганлиги таъкидланган.

Тадкицотнинг максади сурункали жигар касаллиги ва циррози булган беморларда баъзи гормонларни бахолаш эди.

Материаллар ва усуллар

Шахар юкумли касалликлар шифохонасига ёткизилган беморлар орасида 19 ёшдан 65 ёшгача булган эркаклар сурункали гепатит В, гепатит В дан кейин иккиламчи жигар циррози ва учинчи назорат гурухига бирламчи ташхис ёки бошка эндокринологик касаллик ёки бошка ташхис куйилмаган беморлар ташкил этилди, кушилишга тускинлик киладиган тиббий, физиологик ва ижтимоий муаммолари булмаган шахслар кушилган. Гепатит В ташувчиси, сурункали HBV билан боглик жигар циррози (болаларда А, В, С) билан огриган беморлар мос равишда 1 -гурух, 2-ГУРУХ- бунда назорат гурухи 3 -ГУРУХ сифатида белгиланган эди. Олинган маълумотлар билан бахолашда статистик тадкикот усулларидан фойдаланилди.

Биз фолликулларни стимулловчи гормон (Follicle-stimulating hormone; FSH), лутеинлаштирувчи гормон (Luteinizing hormone; LH), умумий тестостерон (Total testosterone; T. TES), эркин тестостерон (Free testosterone; F. TES), эстрадиол (Estradiol; E2), андростендион (Androstenedione; ANDR), дигидроепиандростерон (Dihydroepiandrosterone; DHEA); прогестерон (Progesterone; PPOGES), пролактин (Prolactin; PRL), жинсий гормонлар богловчи оксил (Sex hormone binding protein; SHGB) даражаларини радиоиммун ва иммуногистохимё усуллари ёрдамида урганилди.

Олинган натижалар ва мухокама.

Ушбу тадкицот натижаларига кура, беморнинг LH циймати назорат гурухига (3 - ГУРУХ) нисбатан 2-гурухда юкори эканлиги аникланди.

Сурункали гепатит В ва С, шунингдек, HBV-дан кейинги жигар циррози билан огриган беморларнинг гурухларида кон зардобидаги тестостерон даражаси жигар касаллиги белгилари булмаган беморларнинг назорат гурухига Караганда паст эди. Ушбу натижаларга кура, тестостерон даражаси паст эди, лекин юкорида кайд этилган беморлар гурухларида LH даражаси юкори эди. Бу бирламчи гипогонадизм билан огриган беморларда кузатилган гормонал узгаришларга ухшаш эди. Сурункали спиртли ичимликларни истеъмол килиш натижасида юзага келган цирозли беморларда хам шунга ухшаш натижалар кайд этилган. Маълумки, тестостерон секрецияси ва биосинтези камайган, бу Лейдиг хужайралари морфологиясида анормалликларнинг пайдо булишига сабабчи булган бу беморларнинг уруг сакловчи каналчаларда жинсий хужайраларни йукотилиши хам намоён булган.

Steenbergen W. циррози билан огриган беморларда жинсий безлар тизимининг эндокрин функциясининг бузилишини, айникса алкоголли цирозли эркак ва аёл беморларни кайд этган. Алкоголнинг бирламчи жинсий безлар етишмовчилигига таъсири этанол ёки ацеталдегиднинг жинсий безларга токсик таъсири билан боглик [36].

FSH, LH ва тестостерон натижалари циррози булган беморларда идиопатик гемохроматоз ва бирламчи гонадал етишмовчиликдан ташкари бошка сабаблар билан сурункали жигар касаллигининг бошка тадкикотида олинган. Ушбу беморларда Лейдиг кужайраларида ташки гонадотропин стимуляциясига жавоб етарли эмас эди [23,24,44].

Бундан ташкари, Wang Y. J. ва бошкалар гепатит В билан боглик; жигар циррози (n = 27) ва алкоголли сироз (n = 21) билан огриган сирозли беморларда гонадал дисфунктсия ва жинсий гормонлар микдоридаги узгаришларни урганишди.

Улар тадкикотга назорат гурукини кушдилар ва ушбу назорат гуруки ва бемор гурукининг натижаларини солиштирдилар. Гурухдаги беморлар уртасида тест натижалари буйича фарк йук эди; Шу билан бирга, бемор ва назорат гуруклари уртасида FSH, LH пролактин, эстрадиол ва тестостерон даражаларида сезиларли фарклар кузатилди. Назорат турухи билан солиштирганда алкоголизм ва жигар циррозига утиш билан HBV билан касалланган иккала гурухда кам кон зардобдаги тестостерон даражасининг пасайиши, эстрадиол ва пролактин даражасининг ошиши кузатилди. Паст тестостерон ва юкори пролактин даражалари цирознинг огирлиги билан богликлиги аникланган. Цироз билан огриган беморларда FSH ва LH даражалари юкори эканлиги курсатилмаган; ташки гонадотропинларга ва зардобдаги тестостерон даражасининг ошишига карши жавоб олинган [22].

Wang Y. J. ва бошкалар HBV билан боглиц жигар циррози ва спиртли ичимликлар билан боглик жигар циррози булган беморларда тадкикот утказдилар [49]. Биз беморлар гУРУХИда бирламчи гипогонадизмга ухшаш натижаларни олдик - бу алкоголли цирроз ва идиопатик гемокроматоз билан боглик булган цирроз билан огриган беморларни урганишда олинган натижаларга ухшашлиги аникланди. Бирок, Wang Y. J. ва бошкалар томонидан утказилган тадкикот FSH ва LH аражаларининг пасайганлиги аникланган. Спиртли ичимликлар жинсий безларга тугридан-тугри токсик таъсир курсатганлиги сабабли, шунингдек, гипоталамус-гипофиз-гонадал укига таъсир килиши табиий.

Бизнинг натижаларимизга кура, 2-ГУРУХ беморлрининг кон зардобида эстрадиол даражаси назорат гурукига (3 -ГУРУХ) нисбатан юкори булгандиги кузатилган. Chopra ва бошкаларнинг таъкидлашича, сурункали алкоголизм натижасидаги эстрадиол даражаси юкорилиги натижасида феминизация белгилари кузатилиши аникланган [19,49]. Van Thiel ва бошкалар, эркак каламушларда портал кон айланишини тухтатгандан сунг, мояклар атрофияси ва тестостерон даражаси пасайганлигини кузатилганлиги хакида хабар килишган. Уларнинг таъкидлашича андрогенларнинг периферик ароматизатсияси натижасида тестостерон эстрадиолга айланиши бунга сабаб булиши мумкин [47]. Гонадал дисфунцсия сурункали спиртли ичимликларни суиистеъмол килиш ва спиртли ичимликлар билан боглик жигар циррози билан ривожланиши мумкин. Маълумки, тестостерон биосинтези ва секрецияси пасайган, Лейдиг кужайраларида морфологик аномалиялар курсатилган ва бу беморлар моякларининг уругдон каналларида жинсий кужайралар йуколиши кузатилган. Ушбу узгаришлар натижасида мояклар атрофияси кузатилганлиги ва тестостерон даражаси пасайиши аникланган. Феминизация эстроген биосинтезининг кучайиши туфайли юзага келади. Бундан ташкари, этанол тукималарнинг эстроген жинсий гормонларига сезгирлигини ошириши кам акамияти бор. Цирроз туфайли рецепторлари булмаган эстрогенни боглайдиган цитозоллик оксил даражаси кам камайиши курсатилган [48]. Бундан ташкари, F. Farnetti ва бошкалар HBV ва HСV сурункали жигар касалликлари билан боглик булган беморларда эстроген рецепторлари, эстроген рецепторлари тури ва оксидловчи ДНК зарарланиши кузатилишини урганишди, бу жигарда эстроген рецепторлари варианти учун ижобийлик юкори булишига олиб келадиган геномнинг узгаришига олиб келиши мумкинлигини курсатганлар, бунинг натижасида организмга зарар курсатувчи юкори даражадаги цитопролиферация ва кансерогенезга сабабчи булиши мумкинлиги курсатилган [20].

Андрогенларнинг эстрогенларга периферик конверсияси ароматаза фаоллигининг юк,орилиги [19,42] ва эстроген даражасининг ошиши, ай пи кеа спиртли сурункали жигар касалликлари [45] туфайли ортиши кузатилиши аникланган. Шунингдек, циррозли беморларда адренал андростенедионнинг эстронга конверсияси кучайиши цайд этилган [40]. Ушбу маълумот ва шунга ухшаш тадкикотлар натижасида бизнинг беморлар гурух,идаги юцори эстрадиол даражалари олдинги тадцицотлар билан мос келди.

Ушбу тадцицот натижасида алкоголли циррозда аницланган жинсий безларнинг гормонал бузилишлари HBV билан боглиц жигар касалликларида хам ривожланиши аницланди.

АДАБИЁТЛАР

  • 1.    Авлод, С., УСТИ, В., РИВОЖЛАНИШИНИНГ, Б., & ХОСЛИГИ, У. (2020). Искусственное вскармливание и особенности развития потомства, и становление надпочечников в раннем постнатальном онтогенезе. Проблемы биологии и медицины.

  • 2.    Зуфаров, К. А., Тухтаев, К. Р., & Хасанов, Б. Б. (2003). Количественные и ультраструктурные характеристики иммунокомпетентных клеток молочной железы в динамике беременности и лактации. Морфология, 124(4), 74-79.

  • 3.    Хасанов, Б. Б., & Тухтаев, К. Р. (2001). Морфометрическая характеристика иммунокомпетентных клеток молочной железы при беременности и лактации. Проблемы биологии и медицины.

  • 4.    Хасанов, Б. Б. (2004). Влияние токсического гепатита и сальмонеллезной инфекции на гематологические показатели матери в динамике лактации. Инфекция, иммунитет и фармакология, 1, 139-140.

  • 5.    Хасанов, Б. Б. (2018). Особенности развития иммунной системы тонкой кишки в динамике раннего постнатального онтогенеза при антигенном и токсическом воздействиях. Журнал теоретической и клинической медицины, 4, 152-153.

  • 6.    Хасанов, Б. Б. (2019). Endocrine regulation of mammogenesis. Новый день в медицине, (4), 92-99.

  • 7.    Хасанов, Б. Б. (2020). Влияние хронического токсического гепатита на процессы лактации. Морфология, 157(2-3), 226-226.

  • 8.    Хасанов, Б. Б. (2020). Ультраструктурные аспекты иммуногенной функции молочной железы. In Университетская наука: взгляд в будущее (рр. 659-661).

  • 9.    Хасанов, Б. Б., Зокирова, Н. Б., & Тухтаев, К. Р. (2021). Влияние токсического гепатита матери на структурно -функциональные взаимоотношения иммунокомпетентных клеток молочной железы лактирующих крыс и тонкой кишки крысят в период молочного вскармливания. Педиатрия, 4, 225-229.

  • 10.    Хасанов, Б. Б., 0& Азизова, А. X. (2022). Toxic Hepatitis of the Female and the Structural and Functional Formation of the Lean Intestine of the Offspring in the Period Breastfeeding.

  • 11.    Хасанов, Б. Б. (2022). Иммуногенные свойства молочной железы и материнского молока. Re-health journal, (3), 15.

  • 12.    Хасанов, Б. Б. (2022). Морфология молочной железы при беременности и лактации. Бухара. Типография" Sadriddin Salim Buxoriy" при Бухарском государственном университете, 120.

  • 13.    Хасанов, Б. Б. (2024). Она сути цитокин ва гормонларининг (пролактин) янги тугилган чацалокцинг иммун хужайралари функцияларига таъсири. Пробл. биол. и медиц, 2(152), 364-370.

  • 14.    Burtkhanovich, K. B. (2022). Extragenital Pathology and Immunocompetent Cells Relations of Lactating Breast Gland and Offspring Jejunum. American Journal of Internal Medicine, 10(2), 2833.

  • 15.    Burtkhanovich, K. B. (2023). Features of the Functional Development of the Gastrointestinal Tract. American Journal of Pediatric Medicine and Health Sciences, 1(4), 60-68.

  • 16.    Burtkhanovich, K. B. (2023). Hystogenesis of lymph nodes of some representatives mammals. American Journal of Pediatric Medicine and Health Sciences, 1(4), 189-196.

  • 17.    Burtkhanovich, K. B. (2023). Structural and Functional Features of the Thymus Under Some Impacts. American Journal of Pediatric Medicine and Health Sciences, 1(4), 81-87.

  • 18.    Burtkhanovich, К. В. Artificial feeding, posterity development features and adrenal gland formation in early postnatal ontogenesis. Problems of biology and medicine, 119, 160-164.

  • 19.    Chopra IJ, Tulchinsky D, Greenway FL. Estrogenandrogen imbalance in hepatic cirrhosis. Studies in 13 male patients. Ann Intern Med. 1973;79(2):198-203.

  • 20.    Farinati F, Cardin R, Bortolami M, Grottola A, Manno M, Colantoni A, Villa E. Estrogens receptors and oxidative damage in the liver. Mol Cell Endocrinol. 2002;193(1-2):85-88.

  • 21.    Fattovich G, Bortolotti F, Donato F. Natural history of chronic hepatitis B: special emphasis on disease progression and prognostic factors. J Hepatol. 2008;48(2):335-352.

  • 22.    Ferrini M, Wang C, Swerdloff RS, Sinha Hikim AP, Rajfer J, Gonzalez-Cadavid NF. Aging-related increased expression of inducible nitric oxide synthase and cytotoxicity markers in rat hypothalamic regions associated with male reproductive function. Neuroendocrinology. 2001;74(1):1-11.

  • 23.    Geisthovel W, Perschke B, von zur Muhlen A, Klein H. [Plasma testosterone, free testosterone fraction LH and FSH in males during the early stage of acute myocardial infarction (author’s transl)]. Z Kardiol. 1979;68(11):776-783.

  • 24.    Geisthovel W. Hypothalamic-pituitary function (LH, FSH and prolactin) in males with chronic liver diseases. Z Gastroenterol. 1979;17(7):422-438.

  • 25.    Khasanov, B. (2021). Maternal toxic hepatitis. structural and functional.

  • 26.    Khasanov, B. B. (2009). Structural and functional features of the mammary gland in pregnancy and lactations on the background of toxic hepatitis. Likars' ka sprava, (7-8), 94-97.

  • 27.    Khasanov, В. B. (2019). Endocrine regulation of mammogenesis. New day of medicine, (4), 92-99.

  • 28.    Khasanov, B. B. (2020). Experimental chronic toxic hepatitis and hematological features in the dynamics of mother's and the offspring lactation. European Journal of Molecular & Clinical Medicine, 7(09), 1367-1373.

  • 29.    Khasanov, B. B. (2021). Offspring jejunum structural and functional development during breastfeeding against the background of mother’s chronic toxic hepatitis. Europe's Journal of Psychology, 17(3), 330-335.

  • 30.    Khasanov, B. B. (2021). Structural and functional features of immunocompetent breast cells glands during pregnancy and lactation in chronic hepatitis. Psychology and Education, 58(2), 80388045.

  • 31.    Khasanov, B. B. (2023). The influence of toxic hepatitis of the mother structural and functional relationships of immunocompetent breast cells of lactating rats and small intestines of rats during lactation. Journal of Korean Academy of Psychiatric and Mental Health Nursing, 5(4), 26-32.

  • 32.    Khasanov, B. B. Morphology of the mammary gland during pregnancy and lactation. Bukhara. Printing house “Sadriddin Salim Buxoriy” at the Bukhara State University-2022.

  • 33.    Khasanov, В. B., & Azimova, S. B. (2023). Extragenital pathology of the mother and morphological features of the development of the thymus in the period of early postnatal ontogenesis. European Chemical Bulletin, 12(8), 8322-8331.

  • 34.    Khasanov, B. B., Azizova, F. K., Sobirova, D. R., Otajonova, A. N., & Azizova, P. K. (2022). Toxic hepatitis of the female and the structural and functional formation of the lean intestine of of the offspring in the period breastfeeding.

  • 35.    Khasanov, B. B., Ilyasov, A. S., & Sultanova, D. B. (2023). Extragenital pathology of the mother and morphological features of the development of the spleen in the period of early postnatal ontogenesis. European Chemical Bulletin, 12(8), 8332-8341.

  • 36.    Kley HK, Niederau C, Stremmel W, Lax R, Strohmeyer G, Kruskemper HL. Conversion of androgens to estrogens in idiopathic hemochromatosis: comparison with alcoholic liver cirrhosis. J Clin Endocrinol Metab. 1985;61(1):1-6.

  • 37.    Lee WM. Hepatitis B virus infection. N Engl J Med. 1997;337(24):1733-1745.

  • 38.    Leemans W, Janssen HL, de Man R. Future prospectives for the management of chronic hepatitis B. World J Gastroenterol. 2007;13(18):2554-2567.

  • 39.    Lok AS, McMahon BJ. Chronic hepatitis B. Hepatology. 2007;45(2):507-539.

  • 40.    Nguyen HV, Mollison LC, Taylor TW, Chubb SA, Yeap BB. Chronic hepatitis C infection and sex hormone levels: effect of disease severity and recombinant interferon-alpha therapy. Intern Med J. 2006;36(6):362-366.

  • 41.    Santucci L, Graham TJ, Van Thiel DH. Inhibition of testosterone production by rat Leydig cells with ethanol and acetaldehyde: prevention of ethanol toxicity with 4-methylpyrazole. Alcohol Clin Exp Res. 1983;7(2):135-139.

  • 42.    Terasaki T, Nowlin DM, Pardridge WM. Differential binding of testosterone and estradiol to isoforms of sex hormone-binding globulin: selective alteration of estradiol binding in cirrhosis. J Clin Endocrinol Metab. 1988;67(4):639-643.

  • 43.    Tukhtaev, K. R., Khasanov, B. B., & FKh, A. (2003). Structural and functional interrelations of immunocompetent cells in the mammary gland of lactating rats and in the small intestine of newborn rats during suckling period. Morfologiia (Saint Petersburg, Russia), 124(6), 70-72.

  • 44.    Van Steenbergen W. [Alcohol, liver cirrhosis and disorders in sex hormone metabolism]. Acta Clin Belg. 1993;48(4):269-283.

  • 45.    Van Thiel DH, Gavaler J, Lester R. Ethanol inhibition of vitamin A metabolism in the testes: possible mechanism for sterility in alcoholics. Science. 1974;186(4167):941-942.

  • 46.    Van Thiel DH, Lester R, Sherins RJ. Hypogonadism in alcoholic liver disease: evidence for a double defect. Gastroenterology. 1974;67(6):1188-1199.

  • 47.    Van Thiel DH, Lester R. Editorial: Sex and alcohol. N Engl J Med. 1974;291(5):251-253.

  • 48.    Vermeulen A. Andropause. Maturitas. 2000;34(1):5-15.

  • 49.    Wang YJ, Wu JC, Lee SD, Tsai YT, Lo KJ. Gonadal dysfunction and changes in sex hormones in postnecrotic cirrhotic men: a matched study with alcoholic cirrhotic men. Hepatogastroenterology. 1991;38(6):531-534.

RHJ-3-2024