"Слово душеполезное" преподобного Никодима Святогорца: текстологическо-богословский анализ

Автор: Петров Василий Анатольевич

Журнал: Христианское чтение @christian-reading

Статья в выпуске: 5 (76), 2017 года.

Бесплатный доступ

Работа посвящена изучению «Слова душеполезного» - заключительной части одного из произведений преподобного Никодима Святогорца (1749-1809) под названием «Руководство к исповеди» (Ἐξομολογητάριον). В статье показан источник «Слова», отношение св. Никодима и его современников к западным литературным заимствованиям, проведен текстологический и богословский анализ данного произведения, а также подведены итоги исследования. Работа ориентирована на широкий круг читателей, интересующихся творчеством прп. Нико- дима, а также его эпохой и богословскими тенденциями в греческой церковной литературе XVIII в

Святой никодим святогорец, греческое богословие, "руковод- ство к исповеди", покаяние, исповедь, сокрушение во грехах, католическое вли- яние, д. п. пинамонти, иезуиты

Короткий адрес: https://sciup.org/140223463

IDR: 140223463

Список литературы "Слово душеполезное" преподобного Никодима Святогорца: текстологическо-богословский анализ

Η ΠΑΛΑΙ ΔΙΑΘΗΚΗ κατὰ τοὺς ἐβδομήκοντα. Ἔκδοσις Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆςἘκκλησίας τῆς Ἑλλάδος. Ἀθῆναι, б. г.
ΠΑΝΤΑ ΤΑ ΚΑΤ’ ΕΞΟΧΗΝ ΚΑΛΟΥΜΕΝΑ ΒΙΒΛΙΑ ΘΕΙΑΣ ΔΗΛΑΔΗ ΓΡΑΦΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣΤΕ ΚΑΙ ΝΕΑΣ. SACRAE SCRIPTURAE VETERIS NOVAE OMNIA. VENETIIS, 1518.
Η ΠΑΛΑΙ ΔΙΑΘΗΚΗ κατὰ τοὺς ἐβδομήκοντα ID EST VETUS TESTAMENTUM SECUNDUMSEPTUAGINTA SENIORUM INTERPRETATIONEM. LONDINI, MDCCCXXI (1821).
Η ΠΑΛΑΙ ΔΙΑΘΗΚΗ κατὰ τοὺς ἐβδομήκοντα. VETUS TESTAMENTUM GRAECUM JUXTASEPTUAGINTA INTERPRETES. PARISIIS, MDCCCXL (1840).
Ἐξομολογητάριον 1794 -ΒΙΒΛΙΟΝ ΨΥΧΩΦΕΛΕΣΤΑΤΟΝ ΔΙΗΡΗΜΕΝΟΝ ΕΙΣ ΤΡΙΑ ΜΕΡΗ,ΩΝ ΤΟ ΜΕΝ ΠΡΩΤΟΝ ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΝ ΣΥΝΤΟΜΟΝ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΗΝ ΠΡΟΣ ΤΟΝΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΝ, ΠΩΣ ΝΑ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗ ΜΕ ΚΑΡΠΟΝ. ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟΝ. ΤΟΥΣ ΚΑΝΟΝΑΣΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΝΗΣΤΕΥΤΟΥ ΑΚΡΙΒΩΣ ΕΞΗΓΗΜΕΝΟΥΣ, ΜΕΤΑ ΚΑΙ ΤΙΝΩΝΑΛΛΩΝ ΑΝΑΓΚΑΙΩΝ. ΤΟ ΔΕ ΤΡΙΤΟΝ. ΣΥΜΒΟΥΛΗΝ ΓΛΑΦΥΡΑΝ ΚΑΙ ΣΥΝΤΟΜΟΝ ΠΡΟΣ ΤΟΝΜΕΤΑΝΟΟΥΝΤΑ, ΠΩΣ ΝΑ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΤΑΙ ΚΑΘΩΣ ΠΡΕΠΕΙ. ΕΚ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΩΝΣΥΝΕΡΑΣΘΕΝ, ΚΑΙ ΕΙΣ ΑΡΙΣΤΗΝ ΤΑΞΙΝ ΤΑΧΘΕΝ ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΟΣΙΟΛΟΓΙΩΤΑΤΟΥ ΕΝΜΟΝΑΧΟΙΣ ΚΥΡΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΚΑΙ ΝΥΝ ΠΡΩΤΟΝ ΤΥΠΟΙΣ ΕΚΔΟΘΕΝ, ΕΙΣ ΚΟΙΝΗΝΤΩΝ ΑΝΑΓΙΝΩΣΚΟΝΤΩΝ ΩΦΕΛΕΙΑΝ. ᾳψчδ΄. ΕΝΕΤΙΗΣΙ, 1794. Παρὰ Νικολάῳ Γλυκεῖ τῷ ἐξἸωαννίνων. Con Licenza de’ Superiori.
Ἐξομολογητάριον 1804 - ΒΙΒΛΙΟΝ ΨΥΧΩΦΕΛΕΣΤΑΤΟΝ ΔΙΗΡΗΜΕΝΟΝ ΕΙΣ ΤΡΙΑ ΜΕΡΗ.ΠΕΡΙΕΧΟΝ Διδασκαλίαν σύντομον πρὸς τὸν Πνευματικόν, πῶς νὰ ἐξομολογῇ μὲ καρπόν. ΤοὺςΚανόνας τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Νηστευτοῦ ἀκριβῶς ἐξηγημένους. Συμβουλὴν γλαφυρὰνπρὸς τὸν Μετανοούντα πῶς νὰ ἐξομολογῆται καθῶς πρέπει, καὶ Λόγον ψυχωφελέστατον περὶΜετανοίας. Συνερασθὲν μὲν ἐκ διαφόρων Διδασκάλων, καὶ εἰς ἀρίστην τάξιν ταχθὲν παρὰ τοῦἐν μοναχοῖς ἐλαχίστου ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ. ΚΑΙ ΤΥΠΟΙΣ ΕΚΔΟΘΕΝ ΠΡΟΤΕΡΟΝ. Ἤδη δὲ ἀυξηθέν,καὶ τύποις δευτέροις ἐκδοθὲν διὰ φιλοτίμου δαπάνης ΤΟΥ ΠΑΝΙΕΡΟΤΑΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΚΥΡΙΟΥ ΙΕΡΟΘΕΟΥ. Εἰς κοινὴν ἁπάντων τῶν Ὀρθοδόξων ὠφέλειαν.ΕΝΕΤΙΗΣΙ. 1804. Παρὰ Νικολάῳ Γλυκεῖ τῷ ἐξ Ἰωαννίνων. Con regia approvazione.
Ἐξομολογητάριον 1818 -ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΤΑΡΙΟΝ ΗΤΟΙ ΒΙΒΛΙΟΝ ΨΥΧΩΦΕΛΕΣΤΑΤΟΝΠΕΡΙΕΧΟΝ Διδασκαλίαν σύντομον πρὸς τὸν Πνευματικόν, πῶς νὰ ἐξομολογῇ μὲ καρπόν. ΤοὺςΚανόνας τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Νηστευτοῦ ἀκριβῶς ἐξηγημένους. Συμβουλὴν γλαφυρὰνπρὸς τὸν Μετανοούντα πῶς νὰ ἐξομολογῆται καθῶς πρέπει, καὶ Λόγον ψυχωφελέστατον περὶΜετανοίας. Συνερασθὲν μὲν ἐκ διαφόρων Διδασκάλων, καὶ εἰς ἀρίστην τάξιν ταχθὲν ΠΑΡΑ ΤΟΥΕΝ ΤΩ ΑΓΙΩ ΟΡΕΙ ΑΣΚΗΣΑΝΤΟΣ ΑΟΙΔΙΜΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ. ΗΔΗ ΤΡΙΤΟΝ ΕΚΔΟΘΕΝΔΑΠΑΝῌ ΤΟΥ ΤΥΠΟΓΡΑΦΟΥ. ΕΝΕΤΙΗΣΙ. ΠΑΡΑ ΝΙΚΟΛΑῼ ΓΛΥΚΕΙ Τῼ ΕΞ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ. 1818.
Γυμνάσματα πνευματικά 1800 -ΕΙΣ ΔΟΞΑΝ ΠΑΤΡΟΣ, ΥΙΟΥ ΚΑΙ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣΤΟΥ ΕΝΟΣ ΘΕΟΥ ΓΥΜΝΑΣΜΑΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΔΙΑΜΟΙΡΑΣΜΕΝΑ ΕΙΣ ΜΕΛΕΤΑΣ,ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ Ἅπερ προσθήκαις ὅτι πλείσταις, καὶ ἀφαιρέσεσι, καὶ ἀλλοιώσεσικαλλωπισθέντα τε καὶ μετ’ ἐπιμελείας διορθωθέντα, καὶ σημειώμασι διαφόροις καταγλαϊσθένταπαρὰ τοῦ Ὁσιολογιωτάτου ἐν Μοναχοῖς Κυρίου ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ. ΝΥΝ ΠΡΩΤΟΝ Τύποις ἐξεδόθησανδιὰ φιλοτίμου δαπάνης, καὶ σπουδαίας ἐπιστασίας τοῦ τιμιωτάτου, και χριστιανικωτάτουΚΥΡΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΡΥΤΖΙΩΤΟΥ ΤΟΥ ΕΚ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ. Εἰς κοινὴν ἁπάντων τῶνὈρθοδόξων Χριστιανῶν ὠφέλειαν και σωτηρίαν. ΕΝΕΤΙΗΣΙ, 1800. ᾳώ. ΠΑΡΑ ΝΙΚΟΛΑΩ ΓΛΥΚΕΙΤΩ ΕΞ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ. CON LICENZA DE’ SUPERIORI
ΟΜΟΛΟΓΙΑ ΠΙΣΤΕΩΣ ΗΤΟΙ ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΔΙΚΑΙΟΤΑΤΗ Κατὰ τῶν, ὅσοι ἀμαθῶς καὶκακοβούλως ἐτόλμησαν παρεξηγεῖν καὶ διαβάλλειν Παραδόσεις τινὰς τῆς Ἁγίας Ἐκκλησίαςκαὶ ἄλλα τινὰ τῶν περὶ Πίστεως ὑγιῆ καὶ ὀρθόδοξα φρονήματα τοῦ ἀοιδίμου Διδασκάλου ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ ΝΥΝ ΠΡΩΤΩΝ ΤΥΠΟΙΣ ΕΚΔΟΘΕΙΣΑ Διὰ συνδρομῆς καὶδαπάνης ΤΟΥ ΠΑΝΟΣΙΟΛΟΓΙΩΤΑΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΠΟΡΙΩΤΟΥ Εἰς κοινὴν ὠφέλειαν τοῦΧριστιανικοῦ Πληρώματος. ΕΝ ΒΕΝΕΤΙΑ ΠΑΡΑ ΠΑΝΩ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ ΤΩ ΕΞ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ. 1819.
ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΤΑΡΙΟΝ ΗΤΟΙ ΒΙΒΛΙΟΝ ΨΥΧΟΦΕΛΕΣΤΑΤΟΝ ΠΕΡΙΕΧΟΝ Διδασκαλίανσύντομον πρὸς τὸν Πνευματικὸν πῶς νὰ ἐξομολογῆ μὲ βοηθὸν τοὺς Κανόνας τοῦ ἉγίουἸωάννου τοῦ Νηστευτοῦ ἀκριβῶς ἐξηγημένους, συμβουλὴν γλαφυρὰν πρὸς τὸν μετανοοῦνταπῶς νὰ ἐξομολογῆται καθῶς πρέπει, καὶ λόγον ψυχωφελῆ περὶ μετανοίας. Συνερρανισθὲνμὲν ἐκ διαφόρων Διδασκάλων καὶ εἰς ἀρίστην τάξιν ταχθέν. ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΕΝ ΤΩ ΑΓΙΩ ΟΡΕΙΑΣΚΗΣΑΝΤΟΣ ΑΟΙΔΗΜΟΥ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ. Ή ΕΚΔΟΣΙΣ, ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ, ΑΘΗΝΑΙ 2008.Произведения G. P. Pinamonti
LA VIA DEL CIELO APPIANATA CON ESPORRE GL’ IMPEDIMENTI CHE VISI ATTRAVERSANO E LA MANIERA DI SUPERARLI OPERA TRATTA DAL LIBRO DEGLIESERCIZI SPIRITUALI E DISPOSTA IN DIECI LEZIONI DAL. P. GIO. PIETRO PINAMONTIDELLA COMPAGNIA GESU. MONZA, TIPOGRAFIA CORBETTA, 1836.
Opere del Padre Giovanni Pietro Pinamonti della Compagnia di Gesù. In Parma, MDCCVI(1706).
Esercizj spirituali di S. Ignazio. Bologna, 1698.
La religiosa in solitudine. Bologna, 1695.
La via del Cielo appianata. Firenze, 1700.Иные источники, исследования
Игнатий Лойола, св. Духовные упражнения. Духовный дневник. М.: Институт фило-софии, теологии и истории святого Фомы, 2006.
Лега В. П. История западной философии. М.: Изд-во ПСТГУ, 2014. Ч. 1.
Фома Аквинский. Сумма теологии. Киев: Ника-Центр. 2014.
Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ Συγγράμματα. Τόμος Ε΄. Θεσσαλονίκη, 1992.
Εὐλόγιος (Κουριλᾶς), ἐπίσκοπος Κορυτσᾶς. Κατάλογος Ἁγιορειτικῶν Χειρογράφων//Θεολογία.1938. ΙΣΤ΄.
Θεόκλητος Διονυσιάτης, μοναχός. ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ Ο ΑΓΙΟΡΕΙΤΗΣ. Ο ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΤΑΕΡΓΑ ΤΟΥ (1749-1809). ΑΘΗΝΑΙ, 1959.
Λάμπρος Σπυρίδων. Κατάλογος τῶν ἐν ταῖς βιβλιοθήκαις τοῦ Ἁγίου Ὄρους ἑλληνικῶνκωδίκων. Τόμος πρώτος. Ἐν Κανταβρηγίᾳ τῆς Ἀγγλίας, 1895. (Второй том вышел там же в 1900году.)
Παπουλίδης Κωνσταντίνος. Ἡ συγγένεια τοῦ βιβλίου «ΓΥΜΝΑΣΜΑΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ»τοῦ Ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου μὲ τὸ «EXERCICIOS SPIRITUALES» τοῦ Ἁγίου Ἰγνατίου deLoyola//ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ. Τεῦχος 11. 1971. Σ. 167-173.
Ποτάπιος Καυσοκαλυβίτης, μοναχός. Ο μοναχός Ιάκωβος Νεασκητιώητς και το υμνογιολογικόέργο για τη Θεοτόκο και τους Αγιορείτες Οσιομάρτυρες. Διδακτορική διατριβή. Θεσσαλονίκη,2012.
Ρωμανίδης Ἰωάννης, πρωτοπρεσβύτερος. Τὸ Προπατορικὸν ἁμάρτημα. Θεσσαλονίκη, 2000.
Στουπάκης Νικόλαος Μιχ. Γεώργιος Κορέσσιος (1570 ci. -1659/60). Η ζωή, το έργο του καιοι πνευματικοί αγώνες της εποχής του. Διδακτορική διατριβή. Αθήνα, 1992.
Τσακίρης Βασίλειος Οἱ μεταφράσεις τῶν ἔργων Πνευματικὸς Διδασκόμενος καὶ ΜετανοῶνΔιδασκόμενος τοῦ Paolo Segneri ἀπὸ τὸν Ἐμμανουὴλ Ρωμανίτη καὶ ἡ ἐπίδρασή τους στὸἘξομολογητάριον τοῦ Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου. Εἰσαγωγικὴ μελέτη//PAOLO SEGNERI ὉΜετανοῶν Διδασκόμενος Μία μετάφραση τοῦ Ἐμμανουὴλ Ρωμανίτου. Ἔκδοσις Θεσβίτης, Θήρα,2005.
Φραγκίσκος Εμμανουήλ «Ἀόρατος Πόλεμος (1796), Γυμνάσματα Πνευματικὰ (1800). Ἡπατρότητα τῶν μεταφράσεων τοῦ Νικοδήμου Ἁγιορείτη» // Ὁ Ἐρανιστὴς. 1993. Citerio Elia. NICODEMO AGIORITA // CORPUS CRISTIANORUM, LA THEOLOGIEBYZANTINE ET SA TRADITION. II. (XIII-XIX). TURNHOUT, BREPOLS PUBLISHERS, 2002.
Citerio Italo. L’orientamento ascetico-spirituale di Nicedemo Aghiorita. Alessandria, 1987.
PATROLOGIAE CURSUS COMPLETUS SERIES GRAECA. PARIS, 1857-1866. Т. 1-161

Еще

Статья научная