Аёллар уретра полипи морфогенез ва морфологиясининг ўзига хос жиатлари
Автор: Бобоев Р.А., Косимхожиев М.И.
Журнал: Экономика и социум @ekonomika-socium
Рубрика: Основной раздел
Статья в выпуске: 6-2 (97), 2022 года.
Бесплатный доступ
Ушбу тадқиқотда аёллар уретраси полипининг учраш даражаси, морфогенези ва морфологик ўзига хос хусусиятлари ўрганилган. Уретра полипи аёллар пешоб чиқариш найининг нисбатан кенг тарқалган хавфсиз ўсмаси ҳисобланади. Полиплар аксарият ҳолларда уретранинг ташқи чиқарув тешиги соҳасида жойлашади, клиник жиҳатдан пешоб келганда ачиш, чанчиқ беради, поллакурия, странгурия, уретроррагия ва сийдикнинг димланишига олиб келади Уретра полипларининг сабаблари кам ўрганилган ва ноаниқлигича қолмоқди. Аксарият илмий тадқиқотларда кўрсатилишича, уретранинг полиплари аксарият ҳолларда хавфсиз ўсма ҳисобланмасдан, уретра девори таркибидаги мезенхимал тўқималар ва эпителийнинг номалум сабабларга кўра ўзаро муносабати бузилишидан, эпителийнинг ўчоқли ҳолда пролиферацияланиш билан белгиланадиган гиперпластик жараён ҳисобланади.
Аёл, уретра, полип, сабаблари, морфогенези, морфологик хусусиятлари
Короткий адрес: https://sciup.org/140300473
IDR: 140300473
Текст научной статьи Аёллар уретра полипи морфогенез ва морфологиясининг ўзига хос жиатлари
Аёллар уретраси полипи, бу – пешоб йўллари шиллиқ пардасининг ўсмасимон ўсимтаси ҳисобланади, Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилати касалликлар таснифида (МКБ-10) N34.2 коди билан белгиланган. Бу жараённинг аёлларда кўп учраш даражасининг хавфли омиллари бўлиб, уретранинг анатомик жиҳатдан калта ва кенг бўлиши, инфекциянинг осан кириши, кўпинча деформацияга учраши ҳисобланади. Уретрал полиплар аслида асоси кенг ва қон томирга бой оёқчаси билан шиллиқ пардага туташган хавфсиз ўсма ҳисобланади. Унинг пайдо бўлиши шиллиқ парданинг қопловчи эпителийсидан бошланади, тез ва тўхтовсиз ўсиш билан давом этади, кўпинча янги ўчоқлар пайдо бўлиб туради. Уретра шиллиқ пардасида пайдо бўлган полиплар сийдик таъсирида тез-тез жароҳатланиб туради, шунинг учун унинг ўсиши доимий ҳолда давом этади. Клиник статистика жиҳатдан уретра полиплари барча урологик касалликларнинг 4-7% ташкил қилади. Статистик маълумотлар бўйича эркакларда уретра полипи кам учрайди, аёлларда кўп учрашлигига сабаб пешоб чиқарув найининг ўзига хос тузилишига боғлиқ.
Бу жараённинг сабаби сифатида аёлларда урогенитал соҳа эпителийсининг дисгормонал ўзгариши ва сурункали инфекцион яллиғланишли жараёнлар аҳамиятли деб тасдиқлайди [Kumar P., Mehrotra N., 2008]. Шу билан бирга, бу соҳа бўйича муҳим тадқиқотлар ўтказилмаган [Venyo A., 2001]. Уретранинг полипи ва курункулларига олиб келувчи сабаблардан энг асосийси урогенитал соҳанинг дисгормонал ҳолати бўлиб, уретра шиллиқ пардасининг қисман эктропиясига олиб келади [Bostwick D.G., Cheng L., 2008], натижада периуретрал соҳада фиброз тўқима ўсиб кўпаяди. Аксарият ҳолларда уретра полипи стромасида яллиғланиш жараёни ривожланганлиги, унга урогенитал инфекция сабаб бўлганлигини тасдиқлайди [Kumar P., Mehrotra N., 2008]. Уретра полипига олиб келувчи инфекциялардан энг кўп учрагани U.urealyticum бўлиб, у деярлик барча ҳолатларда аниқланади. Урогенитал инфекция мавжуд бўлмаса уретра полипи ривожланишига гинекологик жарроҳлик амалиётлари, предклимактерик ва климакс даври ҳамда менопауза пайти сабаб бўлиши мумкин. Аёлларнинг фертил даври ва қарилик ёшида уретрасида кенг тарқалган ўсмасимон тузилмалардан бири карункуллар ҳисобланиб, кўпинча уретра орқа деворининг хавфсиз ўсмаси сифатида қабул қилинади. Бу жараён туғма ҳолда ҳам пайдо бўлиши мумкин, шу билан бирга, у туғма ёки орттирилган бўладими, тўқима ва ҳужайравий таркиби бир хил тузилишга эга бўлади.
Хавфли омил сифатида ёши ўтганлар ва нефроурологик касалликлар асоратлари асосий ўрин эгаллайди. Уретра полипи ривожланиш механизми сифатида ҳар хил сабабларга кўра шиллиқ парда бутунлигининг бузилиши аҳамиятли ҳисобланади. Шундан ҳулоса қилиш мумкинки, соғ шиллиқ парда юзасида хеч қачон ўсимталар пайдо бўлмайди. Полип шаклланиши сабабларидан қуйидагилар фарқ қилинади: инфекция (генитал герпес, папиллома вируси, трихомоназ, хломидиоз), климакс, ҳомиладорлик, глюкокортикостероидлар, ҳомиладорликга қарши таблеткалар таъсиридаги гормонал дисбаланс, гинекологик муолажалар оқибатидаги жароҳатланишлар, қолқонсимон без патологияси, кичик таз аъзларининг сурункали яллиғланиши. Бундан ташқари бачадон, бачадон бўйни гиперпластик жараёнлари уретрада полиплар пайдо бўлишига олиб келади. Уретрада полиплар пайдо бўлишининг патогенези кўпинча шиллиқ пардасининг яллиғланиши, жароҳатланиши, трофикасининг бузилишига боғлиқ бўлиб, аксарият ҳолларда организмнинг ҳам гуморал, ҳам ҳужайравий иммунитети бузилиши ҳолатида ривожланади. Бу патогенетик жараёнлар уретра шиллиқ пардасида тўқима ва ҳужайраларнинг фаол ҳолда пролиферацияланишига, ҳужайраларнинг дифференциалланиш даражасининг пасайишига ва апоптознинг секинлашишига олиб келади. Бунга қўшимча уретра шиллиқ пардаси тўқимаси билан шиллиқ ости қават тўқима тузилмалри ўртасидаги ўзаро муносабат бузилади, ҳамда эндокрин ва нейроген бошқарилув издан чиқади. Полип таркибида фаол ҳолда бўлинадиган ва кўпаядиган ҳужайралар сони меёрдагига (5%) қараганда кескин кўпаяди ва 40% гача етади.
Клиник жиҳатдан қуйидаги белгилар пайдо бўлади: пешоб чиқишининг бузилиши, пешоб йўли найининг чиқиш соҳасида оғриқ, ачиш пайдо бўлиши, гематурия, пешоб чиқиши тезлигининг пасайиши, пешоб чиқариш хохишининг тез-тез кузFалиб туриши. Уретра полиплари этиологияси, сони ва тукимасининг тузилиши бўйича бир қанча турларга бўлинади. Эркакларда одатда полиплар пешоб чиқарув найининг дистал қисмида жойлашиб, катталиги 0,5мм гача бўлади. Аёлларда полиплар уретранинг орқа деворида, кўпинча қинга тарқалган ҳолатда ва ўлчамларининг катталиги, яъни 10 ммгача бўлиши билан фарқ қилади. Полип таркибидаги тўқимаси тузилиши бўйича 2 хилда учрайди. 1) Фиброзли плип, у таркибида без ва томирлари кам бўлган зич бириктирувчи тўқимадан ташкил топади. Бу турдаги полип кўпинча якка ҳолда инфекцион ва яллиғланишли жараёнлар асосида пайдо бўлган бўлади. Бундай полипнинг усиши секин, атроф тукималарга камдан-кам х,олларда таркалади. Унинг подтипи сифатида таркиби эластик толаларга ва қон томирларга бой бўлган уретранинг карункули ҳисобланади. Уретра карункулини 1926 йили биринчи бўлиб Ферье томонидан малина катталигича бўлган қон томирларга бой, аксарият ҳолларда уретра орқа деворида жойлашадиган, ташқи кўринишидан кучли даражада гиперемияланган, унга тегилса қон оқадиган тузилма сифатида аникланган. 2) безли полип, бу - тугунчалардан иборат усимта булиб, таркибида қон томирлар ва без тўқимасига бой тузилма ҳисобланади. Гистологик текширувда серозли суюқлик билан тўлган кистасимон бўшлиқлар мавжудлиги аниқланади. Бундай без тузилмаларига бой полиплар гормонал дисбаланс ҳолатда ривожланиб, тез ўсади ва атроф тўқималарга инфильтрацияланади. Этиопатогенетик хусусиятлари бўйича уретра полиплари яллиғланишли, неопластик, гиперпластик полипларга ажратилади. Уретра полиплари сингари хавфсиз ўсмали жараёнларнинг хавф солувчи оқибати малигнизацияланиш ҳисобланади. Бошқа оқибатларидан кўпинча сурункали цистит, уретрит ва буйракнинг яллиғланиши ривожланади. Полиплар пешоб йўллари тизимининг иммунитетини тушириб, инфекцияга берилувчан ҳолатга ўтади. Баъзида полипнинг атроф тўқималарга ўсиб тарқалиши оқибатида гематурия синдроми ривожланиши мумкин.
Макроскопик жиҳатдн уретра полиплари уретранинг ташқи чиқарув тешигининг орқа лаби соҳасида ўсмасимон тузилма кўринишида, ўлчамлари 2 ммдан 1-2 смгача булиб, купинча асоси кенг оёкчадан иборат булади, юзаси силлиқ, баъзида қон қуйилишлар бўлиши мумкин. Гистологик жиҳатдан уретра шиллиқ пардаси тўқима тузилмаларидан иборат бўлади. Полипнинг юзаси одатда аралаш ҳолда айрим жойлари ясси эпителий, бошқа жойлари цилиндрик эпителий билан қопланган кўринишга эга бўлади. Қопловчи эпителийнинг кучли гиперплазияланиш хусусияти ҳисобига бурмалар, инвагинатлар пайдо килиб, Брунн уяларига айлантиради, купинча унинг уртасида бушлик пайдо булиб, атрофи призматик эпителий билан уралади, х,амда бир кисм резервдаги уротелий эпителийси куринишидаги безли метаплазия ривожланади. Юза эпителий қавати деструкцияланиб ва десквомацияланиб, эрозия ва чуқурроқ яра нуқсонларини пайдо қилади. Остидаги строма тўқимасида томирлар тулаконлиги, периваскуляр шиш ва кон куйилишлар аникланади. Томирлар дисциркуляцияси оқибатида кучли яллиғланиш инфильтрати пайдо бўлади ва унинг таркибида лимфоцитлар, плазмоцитлар кўп бўлиб, орасида нейтрофиллар ҳам учрайди. Деярлик барча ҳолларда полиплар стромасида лимфоид фолликулалар ташкил топади. Яллиғланиш инфильтрати билан бир қаторда грануляцион тўқима ўсиб кўпайганлиги ва унинг таркибида миофибробластлар пролиферацияланганлиги кузатилади. Айрим ҳолларда плазматик ҳужайралар ва фибробластларда микоплазмога ўхшаш таначалар ва колониялар аниқланади. Стромасининг чуқурроқ жойларида ўзига хос структур ўзгаришлар ривожланиб, юп^а деворли веноз томирларнинг кенгайганлиги ани^ланади.
Демак, уретра полиплари тузилишининг узига хослигини бир-бири билан таққослаб ўрганиш шуни кўрсатдики, патоморфологик ўзгаришларнинг асосийси сифатида эпителийнинг гиперплазияси, гиперваскуляризация ҳолати ва стромасининг яллиғланишли ҳужайралар инфильтрати ҳисобланади. Ушбу структур бирликларнинг қайси бири устун туришига қараб, полипнинг гистологик вариантлари аниқланади ва номланади: папилламатоз, ангиоматоз ва грануломатоз турлари. Шу билан бир каторда уретра полипларининг таркибий қисмида аксарият ҳолларда қопловчи эпителийнинг гиперплазия ва десквомацияси, фаол ҳолда субэпителиал микроциркулятор томирлар реакцияси ва тарқоқ ҳолдаги яллиғланиш инфильтрати ўрин эгаллайди. Айрим ҳолларда типик фиброэпителиал полиплар аниқланиб, уларнинг стромаси фиброваскуляр тукимадан иборат булганлиги аникланади.
Хулоса
Таҳлил қилиш шуни кўрсатдики, қопловчи эпителийси ва строма тузилмалари ривожланишидаги полипогенез оқибатида кўпинча аралаш таркибли полиплар пайдо бўлади. Унинг ривожланишида инфекцион омилнинг йўқлиги стромасида кам даражадаги ва тарқоқ ҳолдаги яллиғланишли хужайралар инфильтрацияси аникланади. Бу турдаги уретра полиплари пред-ва постклимактерик даврларда ривожланганлигидан, уларни дисгормонал бузилишларга, полип стромасида ўчоқли қон айланишининг бузилишига боғлаш мумкин. Инфекциянинг қўшилганлиги полип таркибида кучли даражадаги яллиғланиш инфильтрати ривожланишига, микротомирларнинг кенгайишига ва деворининг ўтказувчанлигининг ошишига, ҳамда неоангиогенез жараёни ривожланишига олиб келади [А.И. Неймарк ва бошк.,
2015]. Полиплар ривожланиш механизмида эпителиоцитлар билан миофибробластларнинг ўзаро таъсир оқибатида эпителийнинг пролиферация ва дифференциалланиши бошқарилиши, томирлар пайдо бўлиши ва оралиқ модда пайдо бўлиши бузилади. Полип пайдо бўлишига сабабчи бўлган патологик омилнинг узоқ вақт таъсир қилиб туриши миофибробластларнинг пролиферацияланишига сабабчи бўлади, натижада апоптоз жараёни секинлашиб, шиллиқ парданинг дисрегенератор гиперплазияси юз беради.
Хозирги кунда аёллар уретраси полиплар ҳар хил формаларининг патогистологик тузилиши ва иммуногистокимёвий ўзига хос маркерларини аниқлаш, уларнинг клиник-морфологик хусусиятларини аниқлашда, келиб чиқиш механизмидаги наслий ва генетик омилларнинг аҳамиятини ўрганишда, ҳужайравий таркибининг антигенлик хусусиятларини билишда катта аҳамит касб қилади. Шу билан бирга, уретра полиплари таркибидаги паренхиматоз эпителий ҳужайраларнинг пролиферацияланиш хусусиятлари, строма-томир тузилмаларидаги бириктирувчи ва мушак тўқималар ҳужайраларининг пролиферацияланиш хусусиятлари, толали тузилмаларининг қўпол ва зич толали тузилмаларга айланиш жараёни, қолаверса оралиқ модда таркибидаги мукополисахаридларнинг полиплар пайдо бўлишидаги ўрни ўрганилмаган.
Адабиётлар:
"Экономика и социум" №6(97) 2022
Список литературы Аёллар уретра полипи морфогенез ва морфологиясининг ўзига хос жиатлари
- Бараболя Л.Н Эпидемиологические и клинико-диагностические особенности генитального уреаплазмоза. - Дисс. канд. мед. наук.- 2002.- 45 с.
- Горохов A.B., Кутин A.A. Полипэктомия уретры - эффективный метод лечения рецидивирующего цистита у женщин // Стационар о замещающие технологии // Амбулаторная хирургия. - 2006. - № 3. - С. 64 - 65.
- Кисина В., Прилепская В., Соколовский Е. и др. Роль микоплазм в урогенитальной патологии // Врач. - 2007. - № 2. - С. 2-7.
- Липатова Е.В., Витвицкая Ю.Г. Особенности клинического течения урогенитальных инфекций у женщин на современном этапе // Вестник последипломного медицинского образования. - 2009. — № 1. — С. 15-16.
- Мешков В.В. Клинико-микробиологическая характеристика воспалительного процесса нижних мочевых путей, ассоциированного с U. urealyticum у женщин. - Автореф. дисс... канд. мед. наук. - М., 2004. - 24 с.
- Неймарк А.И., Бакарев М.А., Лушникова Е.Л., Пичигина А.К., Яковлев А.В. КЛИНИКО-МОРФОЛОГИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ ПОЛИПОВ УРЕТРЫ У ЖЕНЩИН НА ФОНЕ УРОГЕНИТАЛЬНОЙ ИНФЕКЦИИ // Фундаментальные исследования. - 2015. - № 1-6. - С. 1194-1198;
- Теплов С.А., Назарова Л.С., Елисеева И.П. Уретриты, циститы, кольпиты, вульвовагиниты. - М.: КРОН-Пресс, 2000. - 254 с.
- Aguilar D., Skrabanek L. Beyond tissue Info: functional prediction using tissue expression profile similarity searches // Nucleic Acids Res. - 2008. - Vol. 36, N 11.-P. 3728-3737.
- Aita G.A., Begliomini H., Mattos D. Fibroepithelial polyp of the urethra Int. Braz. J. Urol.-2005.-Vol. 31.-P. 155-156.
- Allam A.B., Alvarez S., Brown M.B., Reyes L. Ureaplasmaparvum infection alters filamin A dynamics in host cells // BMC Infect Dis. - 2011. - Vol. 20. -P. 101. doi: 10.1186/1471-2334-11-101.
- Demircan M., Ceran C., Karaman A., Uguralp S., Mizrak B. Urethral polyps in children: a review of the literature and report of two cases // Int. J. Urol. -2006.-Vol. 13.-P. 841-843.
- Ekiel A.M., Friedek DA, Romanik M.K. et al. Occurrence of Ureaplasmaparvum and Ureaplasmaurealyticum in women with cervical dysplasia in Katowice//Med. Sei.-2009.-Vol. 24(6).-P. 1177-1181.
- Hansel D.E., McKenney J.K., Stephenson A.J., Chang S.S. (Eds). The Urinary Tract: A Comprehensive Guide to Patient Diagnosis and Management. -Springer; 2012.-354 p.
- Wiseman O.J., Fowler C.J., Landon D.N. The role of the human bladder lamina propriamyofibroblast // BJU Int. - 2003. - Vol. 91. - P. 89-93.
- World Health Organization (WHO). Global prevalence and incidence of selected curable sexually transmitted diseases. Overview and Estimates. -Geneva: WHO, 2001.
- Yakasai I.A., Aji S.A., Muhammed Y.A., Abubakar I.S. Unusual presentation of urethral caruncle in a 2 year old child: A case report // Asian J. Nat. Appl. Sci. - 2012 - Vol. 1, № 4. - P. 22 - 26.