Болаларда ўткир ичак инфекцияларини даволаш

Долзарблиги. Болалар орасида ичак инфекцияларининг кенг тарқалиши патогенларнинг юқори тарқалиши ва тарқалиши, атроф-муҳит омилларига чидамлилиги, овқат ҳазм қилиш тизимининг тузилиши ва фаолиятининг ёшга боғлиқ хусусиятлари, ҳимоя механизмларининг функционал номукаммаллиги, шунингдек етарли даражада емланмаган ва қатъий гигиена қобилиятлари билан боғлиқ.

Ичак токсикозининг оғир шаклларида болаларда ўпка шиши, ўткир буйрак ва ўткир юрак етишмовчилиги ривожланиши мумкин. Ўткир ичак инфекцияларидан тахминан 2 миллион ўлим ҳар йили дунёда, асосан, 5 ёшгача бўлган болалар орасида рўйхатга олинади.

Ўткир ичак инфекциялари (ЎИИ) муаммоси тиббий жамоатчилик томонидан энг ўткир ва кенг муҳокама қилинадиган сабабсиз эмас[2]. Дунёда ҳар куни 5000 дан ортиқ бола диарея касалликларидан вафот этади [1,5]. Ушбу инфекциялар касалликнинг глобал юки "аҳамияти рейтинги" да 4-ўринни эгаллайди (БЖССТ, 2010 маълумотлари)[3]. Таъкидлаш керакки, бундай жиддий рақамлар, биринчи навбатда, ривожланаётган мамлакатлардаги вазиятни тавсифлайди. Ўзбкистонда бу жуда ҳалокатли эмас, лекин ўткир юқумли диареядан ижтимоий-иқтисодий зарар, шубҳасиз, катта.

ЎИИ нинг этиологик тузилишини тавсифлаб, ушбу касаллик гуруҳининг лаборатория диагностикасининг бир қатор қийинчиликларини ҳар қандай юқумли касаллик мутахассисига эслатмаслик мумкин эмас. Узоқ муддатли ва кўплаб кузатувлар шуни кўрсатадики, ичак дисфункцияси бўлган барча болаларнинг мунтазам, "умумий" текшируви нисбатан ноинформативдир. Бундан ташқари, бу жуда қиммат. Маълум бўлишича, ЎИИ бўлган болалар нажасини бактериологик текширишнинг ижобий натижалари частотаси 1,5-5,6% орасида ўзгариб туради [1,4]. Бундай шароитда битта изоляцияни тўлиқ лаборатория идентификациялаш қиймати ўртача $952-$1200 ни ташкил этади [3,5].

Ўз тадқиқотга кўра, ички касалхонада бактериал диарея патоген микроорганизмларга изоляция частотаси ҳам паст бўлади: Salmonella спп учун. Шигелла спп учун фақат 3 -4.7% еди. 0,07-1,5%% (ОКИ клиникаси билан касалхонага болалар ортиқ 35.000 ахлат намуналари ўрганиш натижалари, маълумотлар илгари чоп эмас эди). Воецч А. ва бошқ. Салмонеллёзнинг ҳар бир ҳужжатлаштирилган иши учун тасдиқланмаган 39 га яқин ҳолат борлиги кўрсатилди [4]. Бактериологик диагностика муваффақиятсизликлар учун кўп тушунтиришлар мавжуд. Аввало, бу, албатта, ўткир болалик давридаги диареянинг замонавий тузилишида (юқорида айтиб ўтилганидек) ушбу инфекцияларнинг нисбати тез камаяди. Бактериологик диагностиканинг паст сезувчанлиги амбулатория беморларининг "ўз-ўзини даволаш" амалиётида ишлатиладиган ичак антисептиклари ва антибиотикларнинг кенг мавжудлиги билан таъминланади. Ҳеч кимга сир эмаски, тадқиқотнинг ижобий натижасини олиш кўп жиҳатдан материални намуна олиш техникасига боғлиқ. Ҳамма нарса шундай. Бундан ташқари, бугунги кунда лаборатория муҳитларининг сифат муаммолари ҳақида аввалги тушунча мавжуд. Бу фикр шу қадар яхши ташкил этилганки, у бактериал инфекцияларни ташхислаш муаммоларини муҳокама қилишда "умумий жой" га айланди. Лекин бугун бу масалада вазият анча ўзгарди.

Замонавий ишлаб чиқариш технологиялари селектив озуқа воситаларининг тўғри сифатини ва бактериологнинг ишида юқори даражадаги ижобий натижани таъминлайди. Кўриниб турибдики, юқумли касалхонанинг ҳар қандай амалиёт шифокори бунга бир неча бор ишонч ҳосил қилган. Кўринишидан, мунтазам лаборатория тестлари ҳажмини оширишга эмас, балки "номаълум этиологиянинг ичак инфекциялари" деб аталадиган катта фоиз учун яна бир изоҳ топишга ҳаракат қилиш вақти келди.

Тадқиқотнинг мақсади. Болаларда ўткир ичак инфекцияларининг диагностикаси ва терапиясини оптималлаштириш, уларнинг клиник ва патогенетик хусусиятларини аниқлаш ва ичак микробиоценози ҳолатини ўрганиш.

Тадқиқот материаллари ва усуллари. Бизнинг назоратимиз остида 60 ойликдан 6 ёшгача бўлган ЎИИ бор болалар аоибда стационар даволанди. Андижон г. Ўткир диареяни комплекс даволашда фарқларни ҳисобга олган ҳолда, барча кузатилган беморлар тасодифий 3 гуруҳига бўлинган.

Тадқиқот натижалари. Лактулозанинг панкреатин (асосий б гуруҳи) билан комбинациясини олган беморларда энг аниқ клиник таъсир кузатилди. Бу гуруҳдаги беморларда диарея давомийлиги асосий гуруҳ а (4.24 5.21 кун) ва таққослаш гуруҳида (6.2 0.48 кун) (п<0.01) нисбатан сезиларли даражада кам (0.24 0.52 кун) эди. Пребиотик дори қабул қилган беморларда қорачиқнинг янада тез тўхташи ҳам кузатилган:а гуруҳида 4,4 кун, а гуруҳида эса 0,32 кун, 3,8 кун. – б гуруҳида фақат энтеросорбентларни қабул қилувчи гуруҳда 5.1 кун, 0.42 кун билан таққослаганда. Лактулоза ва панкреатиннинг юқумли токсикоз ва гижжалар белгиларини бартараф этиш муддатига таъсирини аниқламадик.

Шуни таъкидлаш керакки, лактулоза ва панкреатин яхши муҳосаба қилинади, шунингдек, аллергик реакцияларнинг салбий томони йўқ.

Терапиянинг клиник самарадорлигини ҳар томонлама баҳолашда панкреатинни лактулоза билан бирга олган беморларда даволашнинг "яхши" таъсирининг энг юқори частотаси кузатилди.

Шу билан бирга, анъанавий терапияга фақат лактулоза киритилганда, клиник самарадорликнинг 20% ўсиши қайд этилди. 3 кун охирида даволанишдан клиник таъсир йўқлиги лактулоза + панкреатин (1 беморида) олган гуруҳда камида тез-тез кузатилди. Таққослаш гуруҳида бундай болалар сони анча юқори эди-4.

Терапия фонида йўғон ичак микрофлораси ҳолатини қиёсий баҳолаш 30 беморларида – ҳар бир гуруҳда 10да ўтказилди. Ичак инфекциясининг ўткир даврида беморларнинг 100% лактобактериялар (63.3% болаларда), бифидобактериялар (80% да), нормал Escherichia коли (66.7% да), Escherichia коли даражасининг ўзгарган ензиматик фаоллик (33.3% да), гемолитик Е. коли даражасининг ошиши билан тавсифланган турли даражадаги дисбиотиc касалликлар ривожланиши аниқланди. cоли (23,3% да), оппортунистик микроорганизмлар (16,7% да), Staphylococcus aureus (36,7% да) ва ачитқи замбуруғлари (23,3% да) сонининг кўпайиши.

Дисбиотик касалликларнинг табиати даволанишни бошлашдан олдин гуруҳлар ўртасида сезиларли даражада фарқ қилмади (ягона фарқ Стимбифид + бифидумбактерин гуруҳида лактобактерин даражасининг пастлиги билан 2 марта кўп бўлган болалар эди).

ЎИИда лактулозани қўллаш микроэкологик ландшафтнинг яхшиланишига, жумладан, 50% беморларда бифидобактерияларнинг нормал даражасини, 50% да нормал Escherichia cоли даражасини тиклашга ёрдам берди. Облигат микрофлоранинг таркибидаги ижобий ўзгаришлар Е. коли нинг 30% беморларда, Staphylococcus aureus -бу гуруҳнинг барча беморларида, хамиртуруш қўзиқоринлари даражасининг пасайиши - 30% да ўзгарган энзиматик фаоллик билан бартараф этишга ёрдам берди.

Панкреатин ва лактулозани биргаликда ишлатиш билан янада катта таъсирга эришилди: 70% беморларда бифидобактерияларнинг етишмаслиги бартараф этилди, 50% да Е. коли даражасини нормаллаштириш, оппортунистик бактерияларни (Клебсиелла, Cитробаcтер) ва Ст. aureus тўлиқ йўқ қилинди.

Фақат анъанавий даволаш қабул беморларнинг гуруҳда йўғон микрофлора таркиби камида ижобий ўзгаришлар кузатилди: болалар 60% лакто ва бифидобактериялар бир етишмаслиги бор эди, нормал Escherichia коли даражаси ўзгармади, ачитқи замбуруғлар ва Ст. aureus шу частота билан аниқланди.

Дисбиотик бузилишларнинг тузилишини уларнинг зўравонлигига қараб таҳлил қилганда ("беморларни бошқариш протоколи" саноат стандартига мувофиқ.

Дисбиознинг II ва III даражалари устунлик қилди. Лактулоза терапияси фонида OBBнинг дастлабки кунларидан бошлаб нормофлоранинг тикланиши 20% беморларда ва панкреатин билан биргаликда – 50% да қайд ‘тилди.

Даволаш тугаганидан кейин лактулозани қабул қилганлар орасида III синф дисбиёзли беморлар аниқланмаган. Шу билан бирга, Бифидумбактеринни ЎИИ учун монотерапия шаклида қўллашда микроэкологик касалликларнинг зўравонлиги ўзгармади: 20% болаларда III даражали дисбиёз, II даража – 60% да эубиозни тиклаш ҳоллари қайд этилмади.

Хулоса. Шундай қилиб, патогенларнинг кенг тарқалиши ва хилма-хиллиги, шунингдек ташхис қўйишда дуч келадиган қийинчиликларни ҳисобга олган ҳолда, болаликда ЎИИ муаммоси ўз аҳамиятини йўқотмайди. Ушбу касаллик гуруҳини даволаш тактикаси мураккаб ва босқичма-босқич табиатга эга бўлиши ва регидратация ва диетотерапия, этиотроп ва патогенетик даволанишни ўз ичига олиши керак. Сўнгги йилларда Пробиотик микроорганизмларнинг индивидуал штаммлари ва уларни ўз ичига олган дори-дармонларнинг самарадорлиги ҳақида ишончли маълумотлар олинган, улардан дастлабки терапияда фойдаланиш касалликнинг асосий белгилари зўравонлигини сезиларли даражада камайтиради, шунингдек ошқозон-ичак тракти микрофлорасининг ҳолатига ижобий таъсир кўрсатади.

АДАБИЁТЛАР:

• 1.    Анохин В.А. Ацетонемический синдром при острых кишечных инфекциях у детей / В.А. Анохин, С.В. Ха-лиуллина, И.А. Гутор // Детские инфекции. - 2012. - Т. 11, № 1. - С. 612.

• 2.    Никулина Е.В. Состояние поджелудочной железы при острых кишечных инфекциях (по данным УЗИ) / Е.В. Никулина, М.И. Пыков, В.П. Тимина // Актуальные вопросы инфекционной патологии у детей: материалы I конгресса педиатров-инфекционистов России. - М., 2002 - С. 136-137.

• 3.    Пампура А.М. Классификация и клинические проявления пищевой аллергии [Электронный ресурс] / А.М. Пампура, А.И. Хавкин // РМЖ. - 2003. - №20. - Режим доступа: http://www. rmj.ru/articles_769.htm.

• 4.    Хаертынов Х.С. Клинико-эпидемио-логические особенности кишечных инфекций, протекающих с синдромом гемоколита, у детей / Х.С. Хаертынов, Д.Р. Семенова, К.В. Сушников // Казан. мед. журн. - 2013. - Т. 94, № 2. -С. 208-211.

• 5.    Халиуллина С.В. Острые инфекционные диареи и дефицит цинка в организме ребенка / С.В. Халиуллина, В.А. Анохин, В.С. Валиев // Вопр. детской диетологии. - 2014. - № 1. - С. 14-22.