Буйрак трансплантациясидан кейинги ҳомиладорлик: бошқарув хусусиятлари ва натижалари

Автор: Бабажанова Наргиза Усмановна, Юсупов Усман Юлдашевич

Журнал: Re-health journal.

Статья в выпуске: 1 (25), 2025 года.

Бесплатный доступ

Мақолада буйрак трансплантациясидан кейинги аёлларда хомиладорликнинг кечишининг ўзига хос хусусиятлари ва олинган натижалар акс эттирилган.

Ҳомиладорлик, буйрак кўчириб ўтказиш, ўткир буйрак етишмовчилиги, сурункали буйрак етишмовчилиги

Короткий адрес: https://sciup.org/14131688

IDR: 14131688

Текст научной статьи Буйрак трансплантациясидан кейинги ҳомиладорлик: бошқарув хусусиятлари ва натижалари

Кириш : Замонавий тиббиётнинг асосий йўналишларидан бири нафақат оналар ўлимини, балки оналар касалланишини ҳам камайтиришдир. Ўткир ва сурункали буйрак етишмовчилиги бу икки кўрсаткичга ҳам таъсир кўрсатади [3].

Иқтисодий ривожланган мамлакатларда буйрак кўчириб ўтказиш орқали сурункали буйрак етишмовчилигидан келиб чиқадиган оналар ўлими сонини камайтиришга эришилган [1]. Бироқ, мамлакатимизда бу масала ҳанузгача ўз ечимини топмаган. Буйрак кўчириб ўтказилган ҳомиладор аёллар сони камайиш тенденциясига эга эмас. Бунинг сабаби аёлларнинг ҳомиладорлик асоратлари ва уларнинг оқибатлари ҳақида етарли маълумотга эга эмаслигидир.

Бугунги кунда СБЕ ни даволашнинг иккита усули (диализ, аъзо трансплантацияси) мавжуд. Муваффақиятли трансплантация беморларнинг тиббий ва ижтимоий реабилитациясини таъминлайди. Трансплантациядан кейин беморлар реабилитациясининг муҳим кўрсаткичи репродуктив функциянинг тикланиши ҳисобланади. Яхши ишлайдиган трансплантати бўлган аёлларда ҳомиладорликнинг ижобий натижаси эҳтимоли гемодиализ фонидагига қараганда юқорироқ [5].

Тадцицот мацсади: буйрак кучириб утказилган беморларда хомиладорликнинг асоратлари ва натижаларини урганишдан иборат.

Материаллар ва усуллар : Тадқиқотга трансплантация қилинган буйраги бўлган 20 нафар хомиладор аёл киритилган. Улардан 13 нафари (65%) кайта хомиладор ва 7 нафари (35%) биринчи марта ҳомиладор бўлган. Ушбу аёлларда ҳомиладорлик ва туғруқнинг кечиши таҳлил қилинди. Шаҳарлик аёллар 1 (5%), вилоятлик аёллар 19 (95%) нафарни ташкил этган. Хомиладорларнинг ёши 22 дан 37 гача. Буйрак трансплантацияси 2012-2020 йилларда амалга оширилган. 8 (40%) аёлда ушбу хомиладорлик трансплантациядан 3-5 йил утгач, 12 (60%) аёлда эса 7-10 йилдан кейин содир булган. Барча аёллар акушер-гинекологлар ва трансплантологлар томонидан мунтазам равишда кузатиб борилди: ҳар ойда ҳомиланинг ультратовуш текшируви, умумий кон тахлили, коннинг биокимёвий тахлили - мочевина ва креатинин, сийдикнинг умумий таҳлили ва Ничепоренко таҳлили, такролимусга қон, буйракларнинг ультратовуш текшируви ва сийдикнинг бактериологик экмаси ўтказилди. Уларнинг барчаси схема буйича иммуносупрессив терапия олган. Вазни 300 граммдан 3400 граммгача булган 20 та бола туFилди.

Натижалар : Республика ихтисослаштирилган она ва бола саломатлиги илмий-амалий тиббиёт марказида Воҳидов номидаги Республика хирургия маркази мутахассислари билан биргаликда кузатувда бўлган буйрак трансплантати ўтказилган 2 нафар бемор 2025 йилнинг январь ойида текширувдан утказилиб, туFрукдан чикарилди.

Иккала бемор ҳам режали равишда кесарча кесиш операцияси орқали туғдирилди, операциядан кейинги давр иккала холатда хам асоратсиз кечди.

Халилова Зулфия, 35 еш «Хомиладорлик III 38 хафта. OAA (бачадондаги чандик). Кариндош донор (ака) дан буйрак трансплантацияси» ташхиси билан кабул килинди.

Анамнездан маълумки, 2015 йилда унга гломерулонефрит ташхиси қўйилган. 4 ой давомида 12 та гемодиализ сеансини олган. 2021 йилда акасидан ўнг буйрак кўчириб ўтказилган. Бу режалаштирилган учинчи ҳомиладорлик. Ҳомиладорлик даврида максимал артериал босим (АБ) курсаткичлари 130/90 мм.сим.уст. етди, гемоглобин даражаси 105 г/л дан пастга тушмади, протеинурия - 0,1 г/л. Кушимча вазн 9 кг ни ташкил этди. Препаратлардан хомиладорлик даврида преднизолон 4 мг/сут, граф 1 мг/сут, иммунан 100 мг/сут кабул килган.

Антигипертензив дорилар кабул килмаган. 37-хафтадан бошлаб кон босими 150/90 мм.сим.уст. гача кўтарилганлиги, сийдикда 0,09 гр оқсил бўлганлиги сабабли РИОваРИАТМга ёткизилган. Хомиладорлик патологияси булими шароитида клиник-лаборатор текширувлар, мутахассислар маслаҳати ўтказилди. Лаборатория текширувлари маълумотларига кура: гемоглобин - 116 г/л, лейкоцитлар 6,7*109\л, кондаги умумий оксил -56 мкмол/л,, кондаги креатинин - 104,6 ммол/л, кондаги мочевина - 3,19 ммол/л, суткалик протеинурия - 0,2 г/сут., лейкоцитлар 20-22 куриш майдонида, эритроцитлар 3-4 куриш майдонида, бактериялар +++, диурез - 1,5 л. Коптокчалар фильтрацияси тезлиги - 91 мл/мин. Ультратовуш текширувининг ўзига хос хусусиятларидан кам сувлилик (амниотик индекс 50 мм), ўнг ёнбош соҳасида 140х53 мм ўлчамдаги буйрак трансплантати кузатилди. Қолган лаборатор-асбобий текширувлар меъёрий курсаткичлар доирасида.

Вохидов номидаги Республика ихтисослаштирилган хирургия илмий-амалий тиббиёт маркази трансплантация булими нефролог-трансплантологи тавсияларини инобатга олган ҳолда, ҳомиладор аёлни режали равишда кесарча кесиш операцияси орқали туғдиришга қарор килинди. Жаррохлик амалиёти орка мия анестезияси остида техник кийинчиликларсиз утказилди. Операция бошланишининг 5-дакикасида тирик, OFирлиги 2750 г, буйи 49 см, Апгар шкаласи буйича 8/9 баллга бахоланган эркак жинсли етилган хомила тугилди. Операция техник қийинчиликларсиз ўтди. Туғруқдан сўнг бемор схема бўйича иммуносупрессорларни қабул қилишни давом эттирди. Туғруқдан кейинги даврда сийдик йўллари инфекциясини ҳисобга олган ҳолда, бактериурияга 5 кун давомида кунига 2 грамм цефтриаксон билан антибактериал терапия ўтказилди, лактация кабергалин билан тухтатилди. Умуман олганда, операциядан кейинги давр асоратларсиз кечди, бемор туғруқдан кейинги 5-куни боласи билан касалхонадан чиқарилди.

Бемор Ҳайитбоева Зебо, 30 ёшда, ҳомиладорлик 35-36 ҳафталигида, қон босими 160/100 мм.сим.уст. нига кўтарилганлиги сабабли клиникага ётқизилган. “Хомиладорлик 1 3536 ҳафта. ХАГ. Оғир преэклампсия. Талваса синдроми. Тирик донордан буйрак трансплантацияси. Бош мияни шунтлашдан кеийнги холат. Камқонликнинг енгил даражаси”.

Анамнездан 12 ёшда тутқаноқ кузатилган. Текширувда ўнг пешона ва чакка бўлаклари соҳасида арахноидал киста аниқланган. 2007 йилда бош мия шунтлаш жаррохлик амалиети бажарилган. 2008 йилда шунт дисфункцияси қайд этилиб, киста - перитонеал шунтлаш амалга оширилган. 2015 йилда шунт дисфункцияси яна намоён бўлган ва 2019 йилда кистоперитонеал шунт реимплантацияси билан шунт ревизияси ўтказилган. 2021 йилдан бошлаб қон босими 160\100 мм.сим.уст. гача кўтарилганини ва бу тутқаноқлар билан кечганини (тутқаноққа қарши дориларни мунтазам қабул қилиш фонида) сезган.

У 2 кун давомида кома ҳолатида бўлган, анасарка, пневмония, перикардит, ЎБЕ (қондаги креатинин 1000 мл/л, мочевина 28 ммол/л). 1,5 йил давомида ҳар 2 кунда гемодиализ олган. 2022 йилда тирик донордан буйрак трансплантацияси амалга оширилган. Тутқаноққа қарши дорилар, иммуносупрессорларни мунтазам қабул қилган. Трансплантациядан кейинги кузатув даврида АБ 120\80 мм.сим.уст., креатинин ва мочевина меъёр чегарасида бўлди. 3 йил давомида ҳомиладорликдан сақланган. 2023 йилда ўнг сут бези мастопатияси ташхиси қўйилган. Фиброз мастопатия ташхиси билан маммологда кузатилган ва даволанган.

Бу ҳомиладорлик биринчи, режалаштирилган ҳомиладорлик. Ҳомиладорлик даврида АБ кўрсаткичлари динамикаси: 140/90 - 130/80 - 150/90 - 160/90 мм сим. уст., протеинурия 0,6 г/л дан ошмади, гемоглобин даражаси 92 г/л дан пастга тушмади. Препаратлардан програф 7 мг/сут, перднизолон 5 мг/сут, эпикс 500 мг/сут, иммуран 500 мг/сут қабул қилган.

Ҳомиладорлик патологияси бўлими шароитида клиник-лаборатор текширувлар, мутахассислар маслаҳати ўтказилди. Лаборатория текширувлари маълумотларига кўра: қондаги умумий оқсил - 58 мкмол/л, эритроцитлар - 3,06х1012/л, гемоглобин - 95 г/л, қондаги креатинин - 87 мл/л, қондаги мочевина - 6,5 ммол/л, суткалик протеинурия - 1,3 г/сут., диурез - 1,7 л гача. Ультратовуш текширувининг хусусиятларидан ҳомиланинг ҳомиладорлик муддатидан 2 ҳафтага орқада қолиши кузатилди. Допплерометрия маълумотларига кўра, “она-йўлдош-ҳомила” тизимида гемодинамиканинг бузилиши 2 даражани ташкил этди. Чап ёнбош соҳасида 118х59 мм ўлчамдаги трансплантация қилинган буйрак аниқланди. Стационар шароитида магнезиал терапия курси, антигипертензив терапия (допегит 250 мг 3 маҳал/кун, амлодипин 5 мг 1 маҳал/кун, эгилок 25 мг 2 маҳал/кун) ўтказилди.

Буйрак кўчириб ўтказилган ҳомиладор аёлда оғир преэклампсия фонида сурункали йўлдош етишмовчилиги ва ҳомиланинг бачадон ичи ўсишининг оркада колиши мавжудлигини ҳисобга олган ҳолда, режали равишда кесарча кесиш операцияси орқали ҳомиладор аёлни муддатидан олдин туғдиришга қарор қилинди. Жарроҳлик амалиёти орқа мия анестезияси остида техник асоратларсиз ўтказилди. Операция бошланишининг 6-дақиқасида тирик чала туғилган ҳомила чиқариб олинди, вазни 2300 г, бўйи 45 см, Апгар шкаласи бўйича 7/8 балл. Туғруқдан кейинги даврда иккиламчи иммунодепрессияни ҳисобга олган ҳолда цефтриаксон билан антибактериал терапия ўтказилди, лактация 2,5 мг дан кунига 2 марта каберголин билан бостирилди. Умуман олганда, операциядан кейинги давр ўзига хос хусусиятларсиз кечди, қон босими кўрсаткичлари 130/80 мм симоб устунидан ошмади, суткалик протеинурия 0,5 г/кунни ташкил этди, операциядан кейинги даврда трансплантат функцияси сақланиб қолди. Бемор туғруқдан кейин 6-куни чақалоғи билан касалхонадан чиқарилган.

3 (15%) аёлда муддатидан олдин туғруқ содир бўлган ва 17 (85%) аёлда муддатли туғруқ содир бўлган. 9 (45%) ҳомиладор аёлда туғруқ кесарча кесиш операцияси билан якунланган ва 11 (55%) ҳомиладор аёлда табиий туғруқ йўллари орқали туғруқ содир бўлган.

Барча туққан аёллар қониқарли ҳолатда трансплантолог, нефролог, акушер-гинекологлар назорати остида шифохонадан чиқарилди.

Хулоса : Шундай қилиб, хулоса қилиб айтиш мумкинки, шифокорларнинг барча тавсиялари мунтазам равишда кузамалга ошрилганда ва бажарилганда ҳомиладорлик трансплантат функциясига салбий таъсир кўрсатмайди. Аёлларда такролимус, азотиоприн ва преднизолон билан паст дозаларда тавсия этилган иммуносупрессия хавфсиз булади. Яхши натижалар, буйрак функциясининг барқарорлиги ва ҳомиладорлик, туғруқ ва туғруқдан кейинги даврда асоратларнинг йўқлиги, иммунодепрессантлар дозасини ўз вақтида ва тўғри коррекциялаш ва албатта беморнинг юқори интизомлилиги билан боғлиқ бўлади. Буйрак кўчириб ўтказилган аёлларда ҳомиладорликни бошқариш тор мутахассислар жамоаси томонидан амалга оширилиши керак.

АДАБИЁТЛАР

  • 1.    GBD 2015 Disease and Injury Incidence and Prevalence Collaborators. Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990– 2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015. Lancet. 2016;388(10053):1545-602.

  • 2.    Mol BWJ, Roberts CT, Thangaratinam S, Magee LA, et al. Pre-eclampsia. Lancet. 2016;387(10022):999-1011.

  • 3.    Piccoli GB, Cabiddu G, Castellino S, et al. A best practice position statement on the role of the nephrologist in the prevention and followup of preeclampsia: the Italian study group on kidney and pregnancy. J Nephrol. 2017;30(3):307-17.

  • 4.    Liu Y, Ma X, Zheng J, Liu X, Yan T. Pregnancy outcomes in patients with acute kidney injury during pregnancy: a systematic review and meta-analysis. BMC Pregnancy Childbirth. 2017;17(1):235.

RHJ 1-2025

Список литературы Буйрак трансплантациясидан кейинги ҳомиладорлик: бошқарув хусусиятлари ва натижалари

  • GBD 2015 Disease and Injury Incidence and Prevalence Collaborators. Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990– 2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015. Lancet. 2016;388(10053):1545-602.
  • Mol BWJ, Roberts CT, Thangaratinam S, Magee LA, et al. Pre-eclampsia. Lancet. 2016;387(10022):999-1011.
  • Piccoli GB, Cabiddu G, Castellino S, et al. A best practice position statement on the role of the nephrologist in the prevention and followup of preeclampsia: the Italian study group on kidney and pregnancy. J Nephrol. 2017;30(3):307-17.
  • Liu Y, Ma X, Zheng J, Liu X, Yan T. Pregnancy outcomes in patients with acute kidney injury during pregnancy: a systematic review and meta-analysis. BMC Pregnancy Childbirth. 2017;17(1):235.