Development of goat cheese technology with high food safety
Автор: Мхтарханова Р.Б., Азимова С.Т., Мамбеталиев Д.А.
Журнал: Вестник Алматинского технологического университета @vestnik-atu
Рубрика: Техника и технологии
Статья в выпуске: 3 (112), 2016 года.
Бесплатный доступ
Бұл мақалада ешкі сүтіне пектин қосу арқылы тағамдық қауіпсіздігі жоғары ірімшік жасау технологиясы келтірілген. Алма пектинінің қасиеттері мен құрамы бойынша мәліметтер меңгеріліп, нәтижесінде пектинді ешкі сүтіне қосу әдісі, мөлшері анықталды. Технологияны жасау барысында, пастерлеу температурасында (74-75°С, ұстау мерзімі 15-20 секунд) ешкі сүтіне қосылатын пектиннің мөлшерінің ұйыту процессіне және түзілетін ұйытындыға әсерін зерттеу үшін, оны шикізат массасынан 0,10% дан 0,50% дейінгі ара-лықта түрлендірілді. Пектин қосылған ешкі сүті 33-350С температураға дейін салқын-датылып, жақсы ұйытынды түзілу үшін CaCl2 (100кг қоспаға 40г тұз), 3% сүтқышқылды бактериалардан тұратын ашытқы және мәйек ферменті қосылады. Ары қарай түзілген ұйытындыны өңдеу, қалыптау, тұздау, пісіп-жетілу процесстері жүргізілді. Өндірілген өнімнің тағамдық құндылықтары және қауіпсіздігі анықталды. В данной работе представлены результаты разработки технологии сыра из козьего молока с использованием пектина. Изучены состав и свойства яблочного пектина и обоснована возможность ее использования в производстве сыра из козьего молока. Установлены особенности свертывания козьего молока с яблочным пектином и формирования сыра при варьировании дозы пектина (в пределах от 0,10 до 0,50%). Отработаны технологические режимы (температура свертывания, пастеризации) производства сыра с яблочным пектином.
Короткий адрес: https://sciup.org/140205085
IDR: 140205085
Текст научной статьи Development of goat cheese technology with high food safety
Кіріспе
Cyt eнeркэсiбi халык шараyшылыFы-ның маңызды саласы, сондықтан сүт және сүт өнімдерін өндіру тиімділігі халықтың өмір CYPy децгешне эсер eтeдi.
Сүт өнімдерін дамыту үшін ең алдымен мал шаруашылығын қолға алу керек. Мал шарyашылыFын дамытудагы перспективы ба-тыттардыц бiрi рeтiндe eшкi шарyашылыFын да карастырута болады. Ешкi eсiрy шаруашы-лыFын колFа алу жэне одан жасалFан ешм-дерді саудаға шығару казіргі таңда пайдалы бизнес көзі болып табылады. Ешкіні өсіру көп қиындықтарды қажет етпейді, шағын жерлерде eшкiнi eсiрy айтарлыктай тиiмдi, себебі ешкі бірнеше есе аз құнарсыз азықпен азыктанып, кеп келемде cyt бере алады [ 1]
Ешкi шарyашылыFын дамыту, осы пай-далы сүт шикізатын өндірісте кең көлемде қолданып, сүт өнімдерінің ассортиментін кецейтуге мYмкiндiк бeрeдi.
^азiргi тацда бэсекеге кабiлeттi ешм шыFарy барысында eнiмнiц сапасы, каyiпсiз-дiгi, eмдiк-профилактикалык касиeттeрi ма-цызды кeрсeткiштeр болып табылады. Осы қойылған талаптарға сәйкес өнім өндіру үшін, cyt eнeркэсiбiндe эртYрлi eсiмдiк жэне жа-нуарлар тектес шикізаттарды, қоспаларды жэне толыцтыртштарды пайдалану жолы-мен, сонымен катар дэстYрлi технология-ларды езгерту аркылы сапасы жоFары, бэсе-кеге қабілетті және қауіпсіз өнімдерді өндіру мyмкiндiктepi жоFаpы.
Соңғы жылдары пектинді сүт өнімдері eндipiciндe цолдану кец epic алуда. Атап айт-сац, пектиннщ полисахарид peтiндe гель туз-гіш қасиетке ие болуы оны сүтқышқылды ешмдер, балмуздац eндipyдe цолдануга мум-кiндiк бepдi. ТаFам eнiмдepi eндipiciндe пек-тиндi пайдалану адам аFзаcындаFы ауыр ме-таллдарды, pадионyклидтepдi жене пестицид-тepдi шыFаpyFа ыцпал eтeтiн, таFамдыц цаyiп-ciздiгi жоFаpы eнiмдep eндipy диапазонын кeцeйтeдi.
Осыған орай, сүт өнімдері өндірісінде цоспалар peтiндe пeктиндi пайдалану цызыFy-шылық тудыратын бағыттардың бірі болып табылады.
Пeктиннiц ец мацызды цаcиeтi ол аFза-ны зиянды заттардан тазарту және бұл табиғи тазартцыш peтiндe eзiнeн кeйiн ешцандай цо-қыс қалдырмай, ағзаның бактериологиялық балансын бузбай ете муцият жене жацсы та-зартады. Көптеген мамандар пектинді ағзадан радиоактивті заттарды, улы металл иондары мен пестицидтер сияқты өте зиянды заттарды шыFаpатын ерекше цаcиeтiнe царай, адам аF-засының «санитары» деп те атайды. Көптеген жацсы цаcиeттepi yшiн пeктиндi деpi-деpмeк шығару өндірістерінде қолданады, ал тағам өндірісі үшін пайдаланылатын пектиндерді eндipicтepдe арнайы шыFаpады [2].
Сонымен қатар, шамадан тыс мөлшерде пектинді пайдалану ағзаға кері әсерін тигізуі мyмкiн: пайдалы минералды заттардыц (кальций, магний, тeмip, мырыш) ciцiмдiлiгi те-мендейді, тоқ ішекте ашу процессі жүріп, салдарынан метеоризмге және ақуыздар мен майлардыц нашар ciцyiнe екeлeдi.
Зерттеу объектілері мен әдістері
Зерттеу объектісі болып: ешкі сүті, алма cыFындыcынан алынFан пектин табылады.
Зepттeyлepдi орындау барысында ши-кiзаттыц жене дайын eнiмнiц физико-химия-лық құрамы, қасиеттері төмендегі әдістер бойынша аныцталды:
МЕСТ 3624-92 Сут жене сут eнiмдepi. ^ышцылдыFын аныцтау едicтepi.
МЕСТ Сүт және сүт өнімдері. Ылғал мен куpFац затты аныцтау едicтepi.
МЕСТ 5867-90 Cyt жене сут eнiмдepi. Майды аныцтау едicтepi.
МЕСТ 26931-86 ТаFам шикiзаты мен eнiмдepi. Мысты аныцтау едicтepi.
МЕСТ 26932-86 ТаFам шикiзаты мен eнiмдepi. ^оpFаcынды аныцтау едicтepi.
МЕСТ 26933-86 ТаFам шикiзаты мен eнiмдepi. Кадмийдi аныцтау едicтepi.
МЕСТ 26934-86 ТаFам шикiзаты мен eнiмдepi. Мырышты аныцтау едicтepi.
МЕСТ 30711-2001 ТаFам eнiмдepi. В 1 жене М 1 афлатокcиндepдi табу жене аныцтау едicтepi.
Нәтижелер және оларды талқылау
Ірімшік өндірісінде пектинді қолдану сапасы, тағамдық қауіпсіздігі жоғары өнім алyFа жене де мейек фepмeнтiн Yнeмдeyгe мYмкiндiк бepeдi.
Пeктиндi цолданудыц бipцатаp ерекше-лiктepi бар: тутцырлыцты арттырады, синерезисы тeмeндeтeдi, eнiмнiц цурылымын те-гіс және айрықша сезілетін дәм мен аромат береді. Сүт өнімдерінде пектинді қолдану ішектегі пайдалы микроағзаларды өсуі мен бeлceндiлiгiн арттырады жене пектин цосы-лып өндірілген өнім сақтау кезінде тұрақты болып кeлeдi [3].
Әдеби мәліметтерге сәйкес пектиннің нeгiзгi цаcиeтi кальций иондарыныц, цыш-қылдар мен қанттың қатысуымен гель түзуі. ОcыFан орай, 74-75°С тeмпepатypадаFы (пас-терленгеннен кейін ашыту температурасына дeйiн салцындату алдында) eшкi CYтiнe цосы-латын пeктиннiц мeлшepiнiц уйыту пpоцecci-не және түзілетін ұйытындыға әсерін зерттеу үшін, оны шикізат массасынан 0,10% дан 0,50% дeйiнгi аралыцта тYpлeндipдiк. Пектин цоcылFан eшкi CYтi 33-35 0С тeмпepатypаFа дeйiн салцындатылып, жацсы уйытынды тYзi-лу Yшiн CaCl2 (100кг цоcпаFа 40г туз), 3%
CYтцышцылды бактериалардан туратын ашыт-қы және мәйек ферменті қосылады. Түзілген уйытындыныц сипаттамасы тeмeнгi 1-кесте-де келтірілген. Бақылау үлгі ретінде таза, пектин цоcылмаFан сиыр CYтi алынды.
Кесте 1 - Ешк1 сут1не цоcылFан пектинн1ц мелшер1не байланысты туз1лген уйытындыныц сипаттамасы
Пектиннің мелшеру % |
Ұйытындының тузиу уацыты |
Уйытындыныц органолептикалыц керсетк1штер1 |
Бацылау улг1 |
45 |
Консистенциясы тыFыз, сарсуы жацсы бел1нген уйытынды |
0,10 |
45 |
Консистенциясы жеткілікті тығыз, кесіндісінде аздаған ақуыз улпектер1 кездесед1, сарсуы жацсы бел1нген. |
0,20 |
50 |
Консистенциясы жеткілікті тығыз, кесіндісінде ақуыз үлпектері жоқ, сарсуы жақсы бөлінген. |
0,30 |
50 |
Консистенциясы тығыз, кесіндісінде ақуыз үлпектері жоқ, сарсуы жақсы бөлінген. |
0,40 |
60 |
Консистенциясы айтарлықтай тығыз емес, кесіндісінде ақуыз үл-пектері бар, сарсуы нашар бөлінген, ерімеген пектин үлпектері бар. |
0,50 |
80 |
Консистенциясы тығыз емес, кесіндісінде ақуыз үлпектері бар, сарсуы нашар бөлінген, ерімеген пектин үлпектері бар. |
1-кестеде келтірілген мәліметтерден, қосылатын пектиннің мөлшерін 0,4-0,5% арттыру ұйытындының түзілу уақытын да арттыратыны байқалды, 45 минуттан (0,1%) 80 минутқа дейін (0,5%).
Сонымен қатар пектиннің мөлшерін жоғарлату органолептикалық көрсеткіштері төмен, сарсуы нашар бөлінген, кесіндісінде ақуыздың және пектиннің үлпектері бар ұйытынды түзілді. Бұл пектиннің мөлшерін арттырған кезде пектин суды сіңіріп өсу ке-зінде бір-біріне жабысып, суда нашар еритін бөлшектерді құрайтынымен түсіндіріледі. Зерттеулер бойынша жақсы нәтижені 0,30% шамасында пектин қосқан ешкі сүтінен түзіл-ген ұйытынды көрсетті.
Зерттеу барысында анықталған ұйы-тындыдан бөлініп шыққан сарсудың мөлшері төменгі 1-суретте келтірілген.
90.00
и 80.00
« 70.00
60.00
и о4
3 а 50.00
К а
3 5 40.00
a i
В S 30.00
20.00
ф
10.00
0.00
0.10 0.20 0.30 0.40 0.50
Сүтке қосылатын пектиннің мөлшері, %
Сурет 1 - Ұйытындыдан бөлініп шыққан сарсудың мөлшері
Сонымен қатар, ешкі сүтіне қосылатын пектиннің мөлшерін 0,10-0,50% аралығында түрлендірген кезде, ұйытындыдан бөлініп шыққан сарсудың көп мөлшері (80%) ешкі сүтіне 0,30% мөлшерде пектин қосылғанда байқалады.
Зерттеулерді қорытындылай келе ешкі сүтіне 0,30% мөлшерде пектин қосылған кезде физико-химиялық және органолепти-калық көрсеткіштері жақсы ұйытынды алына-тыны тағайындалды және де ары қарайғы зерттеулер сүтке 0,30% мөлшерде пектин қосу бойынша жүргізілді.
Зерттеулерді ары қарай жүргізу үшін қышқылдығы 190Т, майлылығы 4,5% ешкі сүті 74-75°С температурада пастерленіп, 0,30% мөлшерде пектин қосылды, қоспа ұйыту температурасына, яғни 33-350С дейін салқындатылды. Осы температурада қоспаға CaCl2 және мәйек ферменті қосылып, ұйы-тынды түзілу үшін тыныштықта қалдырылды. 50 минуттан кейін консистенциясы тығыз, кесіндісінде ақуыз үлпектері жоқ, сарсуы жақсы бөлінген ұйытынды алынды.
Ұйытынды қажетті тұрақтылыққа жет-кенде, ұйытынды өлшемі 8-10 мм болатын кубиктерге кесілді және қалған сарсуы бөліну үшін тыныштыққа қалдырылды. Әрі қарай 20 минуттай арластырылып ірімшік дәндері қалыптастырылды. Ірімшік дәндерінің мөл- шерлері 6-7 мм болу керек. Екінші реттік қыз-дыру 30-350С температурада 10 минут жүргі-зілді, осы кезде сарсу бөлінді. Бұдан кейін ірімшік массасы құю арқылы қалыптарға са-лынды. 30 минут өткеннен соң ірімшік масса-сы аударылып отырды. Үшінші, төртінші аударулар әрбір 1 сағаттан кейін жүргізілді. Өздігінен пресстелу 2-3 сағат жүргізілді. Өз-дігінен пресстелу кезінде ауаның темпе-ратурасы 15-160С температура шамасында болу керек, осы температурадан төмен болса ірімшік салқындайды, ал жоғары болса ашу процессі басталады. Бұдан кейін ірімшікті тұздау концентрациясы 20% тұздықта жүр- гізілді. Тұздаудан кейін ірімшік кептіріліп пісіп жетілуге жіберілді.
Қауіпсіздік көрсеткіштері – адамның тұтыну процессінде кауіпсіздігі мен зиянсыз-дығын қамтамасыз ететін өнім ерекшелікте-рін сипаттайды. Бұл көрсеткіштер адамды, оның денсаулығын зиянды және қауіпті заттардан, афлатоксиндерден, пестицидтер, ауыр металдардың тұздары қамтамасыз етуді орындайтын талаптарды еске алады [4].
Жоғарыда келтірілген мәліметтерді ес-кере отырып, зерттеу барысында пектин қо-сып өндірілген ірімшіктің қауіпсіздік көрсет-кіштері зерттелді (2 - кесте).
Кесте 2 - Пектин қосып ешкі сүтінен өндірілген ірімшіктің қауіпсіздік көрсеткіштері
Көрсеткіштердің атаулары |
нқ бойынша мөлшері |
Ешкі сүтінен өндірілген ірімшік |
шын мәнінде алынған мөлшері |
||
Улы элементтер, мг/кг, көп емес: Қорғасын |
0,5 |
0,1 |
Мышьяк |
0,3 |
Табылған жоқ |
Кадмий |
0,2 |
Табылған жоқ |
Сынап |
0,03 |
Табылған жоқ |
Мыс |
10,0 |
3,8 |
Мырыш |
50,0 |
6,3 |
Микотоксиндер, мг/кг, көп емес: Афлатоксин М1 |
0,005 |
Табылған жоқ |
Пестицидтер: мг/кг, көп емес Гексахлорциклогексан |
1,25 |
Табылған жоқ |
ДДТ және оның метаболиттері |
1,0 |
Табылған жоқ |
Зерттеулерден алынған мәліметтерден, пектин қосып ешкі сүтінен өндірілген ірім-шікте улы элементтер мен радионуклид-тердің болмауы, өнімнің токсикологиялық қауіпсіздігіне кепілдік береді. Бұған Алматы технологиялық университетінің «Тағам қауіп-сіздігі» аккредиттелген зертханасының сарап-таманың қорытындысы дәлел болады.
Қорытынды
Жүргізілген зерттеулерден алынған нә-тижелер бойынша ешкі сүтінен ірімшік өнді-руде пектинді қолдану тағамдық құндылығы, қауіпсіздігі жоғары өнім алуға мүмкіндік береді.
Зерттеу барысында ешкі сүтіне пектинді (0,30% мөлшерде) пастерлеуден (74-75°С, ұстау мерзімі 15-20 секунд) кейін бірден қосып, ұйыту температурасына дейін салқындату тағайындалды, бұл сапасы жақсы ұйытынды алуға және мәйек ферментін үнемдеуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар жаңа өнімнің тағамдық құндылығы және қауіпсіздігі анықталды және ірімшік өндірісінде пектинді пайдалану мүмкіндіктері дәлелденді.
Осыған орай сүт өнімдері өндірісінде, атап айтқанда ірімшік өндірісінде, пектинді қолдану тағамдық қауіпсіздігі жоғары, сапалы өнім өндіру әдістерінің бірі болып табылады.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
-
1. Касенова А.М. Сүт өнімдерін дамыту жол-дары. /Қазақстан Республикасының Бірінші Прези-денті күніне арналған «Сейфуллин оқулары – 9: жо-ғарғы білім және ғылым дамуындағы жаңа бағыт» атты Республикалық ғылыми-теориялық конференция материалдары. -2013. – Т.1, ч.2 – Б. 374-376.
-
2. Бутова С.Н., Гаврилова Д.В., Махова Ю.В. Инновационная технология производства пектина в России. // Вестник Россииской академии естественных наук. – 2012. - №3. - С.43-46
-
3. Донченко Л.В., Фирсов Г.Г. Пектин: основные свойства, производство и применение. -М.: ДеЛи принт, 2007. – 276 с.
-
4. Технический регламент таможенного союза «О безопасности пищевой продукции» (ТР ТС 021/2011). В ред. от 10.06.2014 г. -С.242 - [Интернет ресурсы]. Режим доступа: www.normativ.su/catalog/ 53615.php
Список литературы Development of goat cheese technology with high food safety
- Касенова А.М. Сүт өнiмдерiн дамыту жолдары./Қазақстан Республикасының Бiрiншi Президентi күнiне арналған «Сейфуллин оқулары -9: жоғарғы бiлiм және ғылым дамуындағы жаңа бағыт» атты Республикалық ғылыми-теориялық конференция материалдары. -2013. -Т.1, ч.2 -Б. 374-376.
- Бутова С.Н., Гаврилова Д.В., Махова Ю.В. Инновационная технология производства пектина в России.//Вестник Россииской академии естественных наук. -2012. -№3. -С.43-46
- Донченко Л.В., Фирсов Г.Г. Пектин: основные свойства, производство и применение. -М.: ДеЛи принт, 2007. -276 с.
- Технический регламент таможенного союза «О безопасности пищевой продукции» (ТР ТС 021/2011). В ред. от 10.06.2014 г. -С.242 -. Режим доступа: www.normativ.su/catalog/53615.php