Evropska ekonomska interesna grupacija (EEIG) - oblik povezivanja privrednih subjekata država Evropske unije

Pošto skladan razvoj privrednih aktivnosti i kontinuirano i uravnoteženo poslovanje širom EU zavisi od uspostavlјanja i nesmetanog funkcionisanja zajedničkog tržišta koje nudi istovetne uslove onima koji postoje na nacionalnim tržištima i kako bi se stvorilo jedinstveno tržište i povećala njegova kohezija, trebalo je stvoriti pravni okvir koji olakšava prilagođavanje svoje delatnosti privrednim uslovima koji postoje u EU.1

U Evropskoj uniji, harmonizacija pravila privrednog prava vrši se pravnim aktima i to:

• •    naredbama (regulation), koje su akta sa najvišim stepenom obavezno-sti i koje sadrže opšte pravne norme, koje su obavezne na teritoriji čitave Unije,

• •    smernicama (directives), koje su obavezne za državu na koju se odnose u pogledu cilјa koji treba da se postigne, s tim što je država slobodna da izabere formu i sredstva za njihovo sprovođenje,

• •    odlukama (decision), koje predstavlјaju pojedinačne pravne akte, koji obavezuju one države članice koji su u njoj označene i

• •    preporukama i mišlјenjima (recommendations and opinions) i koje nisu obavezni akti ali se očekuje da budu poštovani po principu save-snosti i poštenja.

2.    Pojmovno određenje EEIG

Uredbom (Pravilom) EU, broj 2137/85, Ministarski savet2 Evropske ekonomske zajednice (kasnije EU), koja je stupila na snagu 1. jula 1989. godine, utvrdio je i regulisao institut Evropske ekonomske interesne grupacije.3 Stupanjem na snagu uredbe, države članice Zajednice (EU) bile su obavezne da svoja nacionalna prava prilagode uredbi i omoguće registrovanje novih pravnih formi privrednih subjekata.4

Uredbom (Pravilom) EU, broj 2137/85, preuzet je francuski model ekonomske interesne grupacije5 i ovom uredbom evropska interesna grupacija postala je deo prava svake članice EU.6 EEIG i francuski model ekonomske interesne grupacije se, pored velike sličnosti, ipak imaju i određene razlike i specifičnosti.7

Uredbom (Pravilom) EU uređena su osnovna pitanja koja se odnose na osnivanje i organizaciju grupacije, uvodi odgovarajući pravni instrument na nivou EU, koji je koncipiran tako da se sa njime otklone, poreski, pravni i drugi problemi sa kojima se, u svom poslovanju, mogu susresti privredni subjekti u poslovanju sa drugim državama EU. Državama je prepušteno da, svojim propisima, bliže urede i druga pitanja koja su značajna za rad i funkcionisanje grupacije.8

Evropska ekonomska interesna grupacija (European Economic Interest Groupings –EEIG; Europische Wirtschaftliche Interessenvereinigung – EWIV) predstavlјa oblik udruživanja privrednih subjekata koji samostalno obavlјaju određene delatnosti i koji predstavlјaju posebna pravna lica.

Pojedini autori definišu EEIG kao pravno lice koje je osnovano slobodnom volјom dva ili više lica neograničeno i solidarno odgovornih, koja se udružuju sa cilјem da započnu sopstvenim sredstvima razvoja svoje poslovne aktivnosti, pri čemu ostaju nezavisni.9

EEIG grupiše više društava sa cilјem koordinacije njihovih aktivnosti, te iz tog razloga grupacija predstavlјa oblik povezivanja privrednih subjekata, ali zbog njenih specifičnosti smatra se sui generis oblikom povezivanja.10

Cilј osnivanja grupacije, u načelu, je utvrđen Uredbom EU, međutim, ugovorom o osnivanju svake pojedinačne grupacije mora se utvrditi konkretan cilј te grupacije.

Osnovni zadatak regulisanja EEIG je da se omogući grupisanje privrednih društava radi lakšeg poslovanja na velikom evropskom i svetskom trži-štu.11 Smatra se posebno pogodnim oblikom saradnje za male i srednje pri-

EVROPSKA EKONOMSKA INTERESNA GRUPACIJA (EEIG) - OBLIK POVEZIVANЈA PRIVREDNIH... vredne subjekte, koji ne raspolažu velikim sredstvima, a žele da nastupe na velikim tržištima.

3.    Osnivanje i registracija EEIG

EEIG se osniva ugovorom od strane najmanje dva pravna lica koja su osnovana u skladu sa zakonom države članice i koji imaju registrovanu ili statutarnu funkciju, odnosno dva fizička lica koja obavlјaju bilo koju industrijsku, komercijalnu, zanatsku ili polјoprivrednu delatnost ili pružaju profesionalne ili druge usluge u zajednici. Jedno lice može biti član više ovih grupacija koje pripadaju različitim članicama EU.12

Osnivači, odnosno članovi EEIG mogu biti:

• •    subjekti koji imaju svoje centralne uprave u različitim državama članicama, ili

• •    dva fizička lica koja obavlјaju svoje glavne aktivnosti u različitim državama članicama,

• •    pravna lica i fizička lica, od kojih prva imaju svoju centralnu upravu u jednoj državi članici, a druga vrše svoju glavnu delatnost u drugoj državi članici.

Udruženje ne može da zapošlјava više od 500 lica.

Država članica EU može da propiše da udruženja koja su registrovana u njenim registrima ne mogu imati više od 20 članova, kao i da zabrani ili ograniči učešće u udruženju određenim kategorijama privrednih subjekata, ukoliko to zahteva njen interes.13

Prepoznavanje na tržištu je višestruko važno radi zaštite interesa privrednih subjekata, zaštite interesa potrošača i korisnika usluga, zaštite javnih interesa i radi obezbeđenja opšte sigurnosti u pravnom prometu.14

Iz navedenih razloga, ugovor o osnivanju EEIG sadrži obavezne individualne elemente i obeležja, koja su u tržišnim uslovima privređivanja značajna za prepoznavanje svim drugim subjektima na tržištu, kao što su:15

• •    ime grupacije koje prethodi rečima ili prati reči „Evropska ekonomska interesna grupa“ ili skraćenica „EEIG „, osim ako ovo ne predstavlјa sastavni deo imena;

• •    sedište (službena adresa),

• •    poslovno ime, pravni oblik, stalnu adresu, odnosno sedište i mesto registracije članova grupe;

• •    vreme na koje se osniva grupacija, osim ukoliko nije osnovana na neodređeno vreme.

Službena adresa, koja je navedena u ugovoru o osnivanju, mora biti u državi EU i to: gde grupa ima svoju centralnu administraciju ili gde jedan od članova grupacije ima svoju centralnu administraciju.16 Prenos službene adrese može se vršiti isklјučivo unutar EU i registracija se ne može izvršiti dok se ne dokaže da je predlog za prenošenje službene adrese objavlјen na odgovarajući način.17

Uredbom EU nije utvrđen minimalni iznos osnivačkog kapitala.

Uredbom EU nije određena forma ugovora kao osnivačkog akta, već je to prepušteno nacionalnim zakonodavstvima država EU. Pošto se u nacionalnim pravima, kao uslov za registraciju traži pisana forma, konstatacija je da osnivački akt mora biti u toj formi.

Registracija (upis) se vrši u odgovarajući registar koji vodi država članica EU u kojoj grupa ima službenu adresu.18 Na nivou EU ne postoji centralni registar u koji bi se upisivale EEIG, što bi bilo poželјno imajući u vidu pravnu sigurnost koju treba obezbediti radi uspešnog i stabilnog poslovanja.

Registru se dostavlјa ugovor o osnivanju i eventualne njegove kasnije izmene i dopune, koji ima propisanu formu i sadržinu; upisuje: sastav grupe i njegove izmene i dopune, imenovanje i razrešenje menadžera grupe, podaci o pokretanju postupka likvidacije grupe, službena adresa i njena promena.19

Države članice EU su obavezne da utvrde koji je registar obavezan da vrši registraciju kod njih, kao i da donesu pravila o registraciji i način objavlјivanja i dostupnosti registrovanih subjekata i dokumenata i posebno utvrdi odgovornost i sankcije za subjekte koji ne poštuju pravila o objavlјivanju podataka i sl. Uredbom je ostavlјena mogućnost državama EU da predvide da subjekti koji podnose zah-tev za registaciju, plaćaju naknadu u visini administrativnih troškova.20

Kada je u pitanju objavlјivanje podataka u glasilu, ti podaci moraju da sadrže sve ono što je upisano u ugovor o osnivanju; vreme i mesto registracije (upisa), promenu i prestanak upisanih podataka.21 Objavlјivanje se vrši u službenom glasilu države u kojoj se vrši registracija i Službenim novinama EU (Official Journal of the European Communities) a sve u cilјu da se se in-formišu javnost i zainteresovani subjekti.22

Registracija EEIG predstavlјa konstitutivni akt, što znači da tada grupacija stiče poslovnu sposobnost sa svim pravima i obavezama koja proizilaze iz tog svojstva.

4.    Delatnost EEIG

Grupacija olakšava da se razviju ekonomske aktivnosti njenih članova i pobolјšaju ili povećaju rezultati tih aktivnosti. Dakle, svrha grupacije nije da sebi stvori profit, već je njena aktivnost povezana sa ekonomskim aktivnostima svojih članova.23

Grupacija se razlikuje od privrednog društva, jer nema za cilј sticanja dobiti i treba da olakša ili razvije ekonomsku aktivnost svojih članova, dok društvo obavlјa lukrativne delatnosti (radi sticanja dobiti).24 Ipak, EEIG može a često i ostvaruje dobit koja se prenosi na njene članove i oporezuje se kod njih.25 Delatnost EEIG je „punomoćničkog“ karaktera u odnosu na delatnost njenih članova.26

Grupacija ne može da upravlјa ili vrši nadzor aktivnosti svojih članova u oblasti kadrova, finansija i investicija. Takođe, ne može direktno ili indirektno po bilo kom osnovu, da drži akcije bilo koje vrste u privrednom društvu koje je član grupacije.

5.    Odgovornost za obaveze stvorene u pravnom prometu EEIG

EEIG odgovara celokupnom svojom imovinom za obaveze koje je u pravnom prometu preuzela u svoje ime. Pored nje za ove obaveze odgovaraju, neograničeno solidarno i članovi grupacije i ova odgovornost se, u principu, ne može isklјučiti, niti ograničiti na osnovu ugovora. Ukoliko bi takav ugovor i bio zaklјučen od strane članova, isti bi imao pravno dejstvo samo unutar grupacije a ne i izvan nje, odnosno prema trećim licima. Ipak, tumačenjem preambule Uredbe EU, može se aklјučiti da se, ukoliko se radi o zaklјučenim specifičnim ugovorima između Grupacije i trećih lica, može isklјučiti odgovornost jednog ili više članova za posebne obaveze koje su predviđene tim ugovorom. Ovakva mogućnost omogućava da se stimulišu i manja privredna društva kako bi se uklјučila u EEIG.

Da bi poverioci naplatili svoje potraživanje koje imaju prema EEIG, moraju prvo da se obrate Grupaciji, te ukoliko ne uspeju sa naplatom na ovaj način, tada se obraćaju članovima Grupacije, koji su solidarni dužnici (jemci). Ovo ukazuje na činjenicu da dužnik ne može tražiti direktno naplatu svog duga od članova Grupacije, već nakon što to je to bezuspešno pokušao od same Grupacije. Ukoliko neko od članova isplati dug Grupacije, on tada ima regresna prava prema ostalih članova Grupacije, u skladu i na način kako je to predviđeno u osnivačkom ugovoru, dok ukoliko ovo nije regulisano ugovorom tada postoji supsidijarna odgovornost članova, tj. obaveza da svaki član isplati jednak iznos.27

Privredni subjekti koji kasnije pristupe EEIG odgovaraju za već nastale obaveze pre njihovog učlanjenja, osim ukoliko to ugovorom o osnivanju ili aktom o pristupanju nije isklјučeno.28 Da bi se navedena odgovornost isklјučila, akt o oslobađanju od odgovornosti mora biti objavlјen u skladu sa Uredbom, na osnovu nacionalnih propisa države.29 Ukoliko član EEIG istupi iz njenog članstva, tada i dalјe, u narednih pet godina, snosi odgovrnost za obaveze Grupacije.

6.    Organi EEIG

Pitanje organa utvrđuju na autonomnoj osnovi države članice EU, dok je samo jedan manji deo regulisan imperativnim normama Uredbom Saveta EU.

EEIG, na osnovu Uredbe saveta EU mora imati najmanje dva organa i to:

• •    članove koji zajednički deluju (the members acting collectively), koji predstavlјaju skupštinu i

• •    direktora, odnosno direktore (manager or managers).

Ugovorom o osnivanju EEIG može da se predvide i drugi organi i utvrđuju njihove nadležnosti i ovlašćenja.30

Članovi Grupacije mogu donositi odluke jednoglasno ili većinom glasova, zavisno od toga kolika je važnost pitanja koje se rešava.

Po pravilu, svaki član ima po jedan glas, ali se može prevideti da pojedini članovi imaju veći broj glasova, s tim da nijedan od njih nema većinu glasova.31 Ovakvo rešenje je logično i dobro, s obzirom da bi se u protivnom stvarala mogućnost zloupotrebe prilikom odlučivanja i narušavao princip ravnopravnog ostvarivanja interesa svih članova.

Uredbom je, izričito utvrđeno da članovi jednoglasno donose odluke o pitanjima, kao što su:32

• •    izmena cilјeva udruživanja,

• •    izmena broja glasova koji su dodelјeni pojedinom članu,

• •    izmena uslova za donošenje odluka,

• •    produženje trajanja Udruženja,

• •    izmena doprinosa u finansiranju udruženja od strane članova i

• •    izmenu bilo kojih drugih obaveza člana.

7.    Prestanak EEIG

Uredbom je utvrđeno da direktor EEIG ne može biti lice koje: ima ograničenje na osnovu zakona države članice na kojoj Grupacija ima sedište ili na osnovu sudske ili administrativne odluke, koja je doneta ili priznata u državi članici.33

Direktor, odnosno direktori (kada ih ima više) zastupa Grupaciju u pravnom prometu sa trećim licima, čak i ako su zaklјučili ugovor izvan delatnosti Grupacije.34

Osnivačkim ugovorom može se predvideti da određene pravne poslove mogu zaklјučiti zajedno dva ili više direktora.35

EEIG može da prestane na nekoliko načina.

Prvi način prestanka je, ukoliko Grupacija ima samo dva člana, te jednom od njih prestane članstvo, što je logično pošto Grupacija može da postoji samo ukoliko ima najmanje dva člana. Takođe, Grupacija prestaje da postoji, ukoliko je to predviđeno osnivačkim ugovorom, kada prestane članstvo jednom od članova Grupacije, po bilo kom osnovu.36 Grupacija prestaje da postoji i ukoliko preostali članovi budu samo iz jedne zemlјe Evropske unije, pošto tada Grupacija gubi nadnacionalni karakter. Smatramo da bi tada ostali članovi Grupacije morali da registruju udruženje, po propisima države u kojoj imaju svoje sedište.

Grupacija prestaje i njenom likvidacijom, na osnovu odluke svih njenih članova, osim ukoliko nije osnivačkim ugovorom predviđen manji broj glasova.

Ukoliko je EEIG osnovana na određeno vreme ili je ispunjen cilј koji je postavlјen prilikom njenog osnivanja, odnosno ne postoje više uslovi za rad Grupacije, tada je neophodno da članovi Grupacije donesu odluku o prestanku njenog postojanja putem likvidacije. Ukoliko takva odluka ne bude doneta u period od 3 meseca, nakon što je nastupio predviđeni slučaj, tada svaki član Grupacije ima pravo da podnese zahtev nadležnom sudu radi donošenja odluke o likvidaciji.37 Sud će, ceneći opravdanost argumenata podnosioca zahteva, doneti odgovarajuću odluku.

Ukoliko su delovanjem EEIG ugoženi javni interesi države na čijoj je teritoriji njeno sedište, tada sud može u skladu sa propisima sa kojima se uređuje registracija i dr., doneti doluku o prestanku Grupacije.38 Likvidacija se vrši prema nacionalnim propisima države na čijoj teritoriji je sedište Grupacije.

Sud može, na osnovu nacionalnog propisa države na čijoj teritoriji EEIG ima sedište, da poništi registraciju, što predstavlјa osnov za njen prestanak.39

Posle sprovedenog postupka likvidacije EEIG, direktor ili drugo ovlašće-no lice podnosi zahtev za brisanje EEIG iz odgovarajućeg registra.40

8.    Zaključak

Savremeno poslovanje privrednih subjekata zahteva njihovo povezivanje i zbog toga je neophodno da postoje pravila sa kojima se na jedinstven način regulišu pravni položaj privrednih subjekata, povezivanje i udruživanje, poslovanje na tržištu i dr.

U Evropskoj uniji doneta je Uredba br. 2137/85 sa kojom je utvrđen institut Evropske ekonomske interesne grupacije (EEIG). Uredbom su uređena osnovna pitanja koja se odnose na osnivanje i organizaciju EEIG, dok je državama članicama EU prepušteno da bliže urede druga pitanja koja su značajna za funkcionisanje ove grupacije. Uredba ima prvenstvo u primeni u odnosu na nacionalno pravo.

Osnovni zadatak EEIG je da se omogući grupisanje privrednih subjekata radi lakšeg poslovanja na velikom evropskom i svetskom tržištu

EEIG se osniva ugovorom od strane najmanje dva pravna lica koja su osnovana u skladu sa zakonom države članice i koji imaju registrovanu ili statutarnu funkciju, odnosno dva fizička lica koja obavlјaju bilo koju industrijsku, komercijalnu, zanatsku ili polјoprivrednu delatnost ili pružaju profesionalne ili druge usluge u zajednici.

Grupacija nema za cilј sticanja dobiti i treba da olakša ili razvije ekonomsku aktivnost svojih članova, za razliku od drugih privrednih subjekata koji obavlјaju delatnost radi sticanja dobiti.

EEIG, koja ima specifičnu pravnu prirodu, odgovara celokupnom svojom imovinom za obaveze koje je u pravnom prometu preuzela u svoje ime, dok pored nje za ove obaveze odgovaraju, neograničeno solidarno i članovi grupacije i ova odgovornost se, u principu, ne može isklјučiti, niti ograničiti na osnovu ugovora.

EEIG, na osnovu Uredbe saveta mora imati najmanje dva organa: i to članove koji zajednički deluju (koji predstavlјaju skupštinu), i jednog ili više direktora. Ugovorom o osnivanju EEIG može da se predvide i drugi organi i utvrde njihove nadležnosti i ovlašćenja.

EEIG može da prestane na više načina:

• •    kada ostane samo jedan član,

• •    kada prestane članstvo jednom članu, ukoliko je to predviđeno osnivačkim ugovorom,

• •    ukoliko ostanu članovi grupacije samo iz jedne države članice EU,

• •    likvidacijom i

• •    odluci suda.

Na kraju, može se zaključiti da je neophodno da aktuelna zakonodavna aktivnost u Republici Srbiji prati savremena evropska pravna rešenja i poslovnu praksu u oblasti povezivanja privrednih subjekata, u cilju stvaranja uslova radi zajedničkih nastupa na velikim evropskim i svetskim tržištima.

Jelena Milosavlјević, LLM

Vojvođanska Bank, a joint-stock company of Novi Sad

THE EUROPEAN ECONOMIC INTEREST GROUP (EEIG) – THE FORM OF THE CONNECTION OF COMMERCIAL ENTITIES OF THE EUROPEAN UNION STATES