Gellan gidrogellari asosidagi aerogellar

Kirish

Aerojellar gidrogellardan erituvchini muzlatish orqali hajmidan olib tashlangandan soʻng olingan. Ular gʻovak va boʻsh materiallar boʻlib, ular ikki valentli metall tuzlari konsentratsiyasidan va kation turidan qat'i nazar, moʻrt boʻladi. Ular bosilganda osongina eziladi. Distillangan suvda aerogellarning shishish darajasi ularning hajmi va massasining oʻzgarishi bilan aniqlanadi. Shuni ta’kidlash kerakki, aerojellarning shishishi cheklangan boʻlib, agar quruq shaklda ular moʻrt boʻlsa, namlanganda ular amalda butunligini saqlab qolishadi. Natijalar vaqtga nisbatan hajm va vazn boʻyicha hisoblangan shishish darajalari bogʻliqlik sifatida 1 va 2-rasmlarda keltirilgan. [1-2].

1-rasm . Distillangan suvda aerojellarning shishish darajasining vaqtga bogʻliqligi (shishish darajasi hajm boʻyicha hisoblanadi)

Koʻrinib turibdiki, barcha aerojellar dastlabki ikki soat ichida maksimal darajada shishadi. Aerojellarni distillangan suvda ikki kungacha saqlash vaqtining oshishi bilan shishish darajasining qiymatlari deyarli oʻzgarmaydi va bir-biri bilan taqqoslanadi. Suv bilan uzoqroq aloqa qilganda, namunalarning chekkalarida faqat qisman buzilgan boʻlib. Aerojellar suvda erimaydigan materiallar degan xulosaga kelish mumkin, Katta kamchiligi esa bu ularning moʻrtligidir.

Rasm 2. Distillangan suvda aerojellarning shishish darajasining vaqtga bogʻliqligi (shishish darajasi ogʻirlik bilan hisoblanadi)

Hajmi va vazni boʻyicha shishish darajasini hisoblash natijalari bir-biridan taxminan kattalik tartibi bilan farq qiladi. Bu aerojellarning govokligi va boʻsh tuzilishga ega boʻlishi bilan bogʻliq. Suvda shishib ketganda, teshiklar erituvchi bilan toʻldiriladi, bu namunalarni ogʻirlashtiradi va namunalarni tortishda massaga ta’sir qiladi. Ikki valentli metallarning turli tuzlari bilan olingan aerojel namunalarining shishish darajasini solishtirilganda, geometrik oʻlchamlar asosida olib borilgan hisob-kitoblarga koʻra, ular oʻxshash qiymatlarga ega, ammo massasi boʻyicha farqlanishini koʻrish mumkin. Bu aerojellarning tuzilishi bilan bogʻliq. 3-rasmda skanerlovchi elektron mikroskop yordamida olingan tasvirlarda koʻrsatilgan.

3-rasm. Aerojellarning skanerlangan elektron mikroskop tasvirlari.

Namuna tarkibi: gellan 0,6%, (a) boshlangʻich gellan, (b) ogʻirligi 3% nikel kationlli gellan; (c) ogʻirligi 3% temir kationlari boʻlgan gellan; (d) ogʻirligi 3% kobalt kationlari boʻlgan gellan.

Koʻrinib turibdiki, aerojellarning sirt morfologiyasi turli xil ikki valentli metall tuzlari ishtirokida bir-biridan farq qiladi. Gellan eritmasidan olingan aerojel plyonkali tuzilishga ega, shishganda uning asta-sekin erishi boshlanadi. Kobalt kationlari bilan olingan aerojellarda sirt qatlamli va silliq, nikel va temir kationlari bilan esa b oʻsh boʻladi. Bu shishish darajasiga ta’sir qiladi. Kobalt kationlari boʻlgan qatlamli aerojellar kuchliroq shishiradi (3-rasm), chunki suv qatlamlar orasidagi boʻshliqlarni koʻproq toʻldiradi.

4-rasm. Optik zichlikning metilen koʻk konsentratsiyasiga bogʻliqligi

Aerojellardan amaliy foydalanish uchun ularning adsorbsion qobiliyati oʻrganildi. Shu maqsadda aerojel boʻlaklari metilen koʻkning suvli eritmalariga botirildi va adsorbsiya qiymati b oʻyoq konsentratsiyasining oʻzgarishidan hisoblab chiqildi. 4-rasmda boʻyoq konsentratsiyasini aniqlash uchun foydalanilgan kalibrlash egri chizigʻi koʻrsatilgan.

1-jadval - Aerojel adsorbsiyasi boʻyicha eksperimental ma’lumotlar

Hisoblangan qiymatlarning raqamli qiymatlari 1-jadvalda keltirilgan va       5- rasmda koʻrsatilgan diagrammada koʻrsatilgan. Nikel kationlari bilan olingan aerojellar eng yuqori adsorbsion quvvatga ega ekanligini koʻrish mumkin.

5-rasm. Aerojel adsorbsiyasining metall kationlariga bogʻliqlik diagrammasi.

Gellan eritmasidan olingan aerojellar uchun adsorbsiya qiymati maksimal, ammo bunday aerojellar suvda eriydi, bu esa amaliy ahamiyatga ega emas. Bu xususiyat, shuningdek, shishish darajasi, sirt morfologiyasiga bogʻliq. Bunday aerojellar boʻlsa, u koʻproq govaklikdir, bu boʻyoq molekulalarini hajmda yaxshiroq ushlab turishga yordam beradi.

• 1.    Адабиётлар

  • 1.    Азимов, Ё. Х., Рахимов, У. Т., Турсунов, Н. К., & Тоиров, О. Т. (2022). Исследование влияние катионов солей на реологический статус геллановой камеди до гелеобразования. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2(Special Issue 4-2), 1010-1017.

  • 2.    Малышев, И. В., Рахимов, У. Т., & Руднев, В. С. (2018). Защитные покрытия zro2+ tio2 на титане, сформированные методом плазменноэлектролитического оксидирования. In четвертый междисциплинарный научный форум с международным участием" новые материалы и перспективные технологии" (Pp. 500-504).

  • 3.    Тоиров, О. Т., Кучкоров, Л. А., & Валиева, Д. Ш. (2021). ВЛИЯНИЕ РЕЖИМА ТЕРМИЧЕСКОЙ ОБРАБОТКИ НА МИКРОСТРУКТУРУ СТАЛИ ГАДФИЛЬДА. Scientific progress, 2(2), 1202-1205.

  • 4.    Мухаммадиева, Д. А., Валиева, Д. Ш., Тоиров, О. Т., & Эркабаев, Ф. И. (2022). ПОЛУЧЕНИЕ ПИГМЕНТА НА ОСНОВЕ ОСАДКОВ ЭЛЕКТРОХИМИЧЕСКОЙ ОЧИСТКИ ХРОМАТСОДЕРЖАЩИХ СТОКОВ. Scientific progress, 3(1), 254-262.

  • 5.    Kayumjonovich, T. N. (2022). DEVELOPMENT OF A METHOD FOR SELECTING THE COMPOSITIONS OF MOLDING SANDS FOR

    CRITICAL PARTS OF THE ROLLING STOCK. Web of Scientist: International Scientific Research Journal, 3(5), 1840-1847.

• 6.    Ruzmetov, Y., & Valieva, D. (2021). Specialized railway carriage for grain. In E3S Web of Conferences (Vol. 264, p. 05059). EDP Sciences.

• 7.    Urazbayev, T. T., Tursunov, N. Q., Yusupova, D. B., Sh, V. D., Erkinov, S. M., & Maturaev, M. O. (2022). RESEARCH AND IMPROVEMENT OF THE PRODUCTION TECHNOLOGY OF HIGH-MANGANESE STEEL 110G13L FOR RAILWAY FROGS. Web of Scientist: International Scientific Research Journal, 3(6), 10-19.

• 8.    Sh, V. D., Erkinov, S. M., Kh, O. I., Zh, A. S., & Toirov, O. T. (2022). IMPROVING THE TECHNOLOGY OF MANUFACTURING PARTS TO REDUCE COSTS. Web of Scientist: International Scientific Research Journal, 3(5), 1834-1839.

• 9.    Nikolayevna, A. A. (2022). FORMATION AND STUDY OF HYDROGELS BASED ON GELLAN. Innovative Technologica: Methodical Research Journal, 3(6), 1-9.

• 10. Riskulov, A. A., Tursunov, N. K., Avdeeva, A. N., Sh, V. D., & Kenjayev, S. N. (2022). Special alloys based on beryllium for machine-building parts. Web of Scientist: International Scientific Research Journal, 3(6), 1321-1327.

• 11. Akhmadjanovich, R. A., Buranovna, Y. G., Kayumjonovich, T. N., &

  Ikromovich, N. K. (2022). ROAD CONSTRUCTION EQUIPMENT RECOVERING WITH THE COMPOSITE MATERIALS BASED ON REGENERATED POLYOLEFINS. Web of Scientist: International Scientific Research Journal, 3(6), 817-831.