Мата матасыны ттынымды асиеттерін жасарту масатында полимер композициясын пайдалану
Автор: Буркитбай А., Назарбаева А.К., Какенова Ж.К.
Журнал: Вестник Алматинского технологического университета @vestnik-atu
Рубрика: Техника и технологии
Статья в выпуске: 5 (95), 2012 года.
Бесплатный доступ
Зерттеу жұмыстарының нәтижесінде текстиль бұйымдарының қыртыстануын төмендетіп, тұтынымдық қасиеттерін арттыру мақсатында полиэтиленгликоль, малеин қышқылы және мочевина негізінде жаңа аппрет құрамы алынды. Ұсынылған полимер композициясында өңделген мақта матасының өңделмеген үлгіге салыстырғанда қыртыстанбау қасиеті 1,8 есеге, беріктік қасиеті 1,2 есеге артқаны дәлелденді. Зерттеу нәтижесін Оңтүстік-Қазақстан аймағындағы мақта мата өндірісі өнеркәсіптерінде және басқа да текстиль өнеркәсіптерінде пайдалану жоспарланған.
Короткий адрес: https://sciup.org/140204969
IDR: 140204969
Текст научной статьи Мата матасыны ттынымды асиеттерін жасарту масатында полимер композициясын пайдалану
Кіріспе
Мақта маталарының бірқатар қасиет-терін арттыру үшін мерсерлеу, шайылмайтын аппреттермен қыртыстануға, апшуға қарсы өңдеу жүргізіледі. Текстиль материалдарын өңдеуде беттік белсенді заттар, жоғары молекулярлық қосылыстар және өңдеу препа-раттары қолданылады. Целлюлозалық тал-шықтардың маталарының қыртыстануын жә-не апшуын азайту үшін формальдегид құрам-дас термореактивті шайырлардың предкон-денсаттары (карбамол 2, карбамол МТ-2, карбамол ГЛ, метазин 6У, гликазин), азфор-мальдегидті препараттар (отексид НФ, отек-сид Д-2, этамон ДС, флир) және формаль-дегидсіз препараттар отексид БФ және т.б. пайдаланылады.
Біздің зерттеу жұмысымыздың міндеті қазіргі уақытқа дейінгі Қазақстан және шет ел ғалымдарының осы саладағы ашқан жаңалық-тарын талдай отырып, полимер композиция-ларын пайдаланып, мақта матасының тұты-нымдық қасиеттерін арттыруға негізделген зерттеу жұмыстарын жүргізу [1, 2].
Зерттеу жұмысында мақта матасының қыртыстануын төмендетіп, тұтынымдық қа- гликоль, малеин қышқылы, мочевина пайда-ланылды.
Зерттеу нысандары және тәсілдері
Экспериментке зерттеу нысаны ретінде артикулы 03С7-БЧ484 тобындағы бөз матасы алынды.
Зерттеуде келесі химиялық препараттар қолданылды: полиэтиленгликоль, малеин қышқылы, мочевина.
Мақта мата үлгілері зертханалық екібі-лікті плюсовкада ұсынылған полимер компо-зициясында өңделді.
Зерттеу жұмысында СМТ, РТ-250, ДИТ-М, ВПТМ-2 құрылғылары пайдала-нылды.
Зерттеу нәтижелерін талқылау
Аппрет құрамындағы полиэтиленгликоль (ПЭГ) концентрациясы 10 – 30 г/л, малеин қышқылы (МҚ) 3 – 7 г/л, мочевина 3 г/л аралығында алынды.
Соңғы өңдеу процесінде технологиялық параметрлер өңдеу нәтижесіне зор әсерін тигізеді [3, 4]. Сондықтан термоөңдеу темпера-турасының матаның физико-механикалық көрсеткіштеріне әсерін зерттедік. Термоөңдеу 1000С – 1400С аралығында жүргізілді (1 кесте).
сиеттерін арттыру мақсатында полиэтилен-
1 кесте - Мақта матасының физико-механикалық көрсеткіштеріне композиция компоненттері концентрациясының және термоөңдеу температурасының әсері
Компоненттердің концентрациясы |
Термоөңдеу температурасы |
Физико-механикалық көрсеткіштер |
|||
ПЭГ, г∕л |
МҚ, г∕л |
Мочевина, г∕л |
Т, °С, 2-3 мин |
Ашылу бұрышы, град. |
Жыртылу жүктемесі (желісі бойынша), Н |
10 |
7 |
3 |
140 |
171 |
278 |
10 |
7 |
3 |
100 |
168 |
286 |
10 |
3 |
3 |
140 |
168 |
318 |
10 |
3 |
3 |
100 |
159 |
320 |
30 |
7 |
3 |
140 |
172 |
260 |
30 |
7 |
3 |
100 |
168 |
290 |
30 |
3 |
3 |
140 |
164 |
308 |
30 |
3 |
3 |
100 |
164 |
348 |
Өңделмеген мақта матасының қырты-сының ашылу бұрышы 96 градус, жыртылу жүктемесі 300Н. Өңдеуден кейін мақта матасының ашылу бұрышы 153 - 172 град., жыртылу жүктемесі 260-348 Н, яғни өңдел-меген матаға салыстырғанда қыртыстанбау қасиеті 1,8 есеге, беріктік қасиеті 1,2 есеге артты.
Мақта матасының қыртыстану қасиеті-нің төмендеуіне термоөңдеу температурсы-ның және малеин қышқылының концентра-циясының артуы оңды әсер етті (1 сурет).
Мақта матасының беріктік көрсеткі-шінің артуына ПЭГ концентрациясының артуы оңды, ал термоөңдеу температурасы-ның және малеин қышқылы концентрация-сының артуы кері әсер ететіні байқалды (2 сурет).
Ылғалды өңдеуден кейінгі өңделмеген үлгінің апшуы желісі бойынша 3,75%, арқауы бойынша 2,5%; ал өңделген үлгінің бұл көрсеткіштері желісі бойынша 0 – 2,5%, арқауы бойынша 0 – 1,2 % (2 кесте).
Өңдеуден кейінгі мақта матасының
үйкеліске тұрақтылығы ДИТ-М құрылғы-сында тексеріліп анықталды. Бұл көрсеткіш оптимальды жағдайда (ПЭГ – 10 г/л, МҚ – 3 г/л, мочевина – 3 г/л, термоөңдеу темпера-турасы – 140 0С) өңделген мақта матасы үшін 120 циклге жетті, ал өңделмеген үлгі үшін бұл көрсеткіш 86 цикл. Ал ВПТМ-2 құрылғысында анықталған мақта матасының ауа өткізгіштік қасиеті өңделмеген үлгі үшін 1215 дм3/м2×с, өңделген үлгі үшін 1200 дм3/м2×с, яғни өңдеуден кейін матаның гигиеналық қасиеті айтарлықтай төмендемеді.

Өңделмеген мата үлгісі;
-
1. ПЭГ – 10 г/л; МҚ – 7 г/л; Мочевина – 3 г/л;
-
2. ПЭГ – 30 г/л; МҚ – 7 г/л; Мочевина – 3 г/л;
-
3. ПЭГ – 10 г/л; МҚ – 3 г/л; Мочевина – 3 г/л;
-
4. ПЭГ – 30 г/л; МҚ – 3 г/л; Мочевина – 3 г/л;
-
1. Өңделмеген мата үлгісі;
-
2. ПЭГ – 10 г/л; МҚ – 7 г/л; Мочевина – 3 г/л;
-
3. ПЭГ – 30 г/л; МҚ – 7 г/л; Мочевина – 3 г/л;
-
4. ПЭГ – 10 г/л; МҚ – 3 г/л; Мочевина – 3 г/л;
-
5. ПЭГ – 30 г/л; МҚ – 3 г/л; Мочевина – 3 г/л;
2 кесте – Мақта маталарының апшу көрсеткіші, %
№ |
L желісі, см |
Ужелісі, % |
L арқау, см |
У арқау, % |
1 |
8 |
0 |
7,9 |
-1,2 |
2 |
7,9 |
-1,2 |
7,9 |
-1,2 |
3 |
7,96 |
-0,5 |
8 |
0 |
4 |
8 |
0 |
7,9 |
-1,2 |
5 |
7,8 |
-2,5 |
8 |
0 |
6 |
7,91 |
-1,1 |
7,9 |
-1,2 |
7 |
7,96 |
-0,5 |
7,9 |
-1,2 |
8 |
7,91 |
-1,1 |
8 |
0 |
Өңделмеген үлгі |
7,7 |
-3,75 |
7,8 |
-2,5 |
Қорытынды
Қорыта айтқанда, ұсынылған полимер композициясын пайдалану арқылы мақта маталарының бірқатар тұтынымдық қасиеттерін жақсартуға болатыны дәлелденді.
Өңдеуден кейін мақта матасының ашылу бұрышы 153 - 172 град., жыртылу жүктемесі 260-348 Н, яғни өңделмеген матаға салыстырғанда қыртыстанбау қасиеті 1,8 есеге, беріктік қасиеті 1,2 есеге артты.
Ылғалды өңдеуден кейін өңделмеген үлгінің отыруы желісі бойынша 3,75 %, арқауы бойынша 2,5 %; ал өңделген үлгінің бұл көрсеткіштері желісі бойынша 0 – 2,5 %, арқауы бойынша 0 – 1,2 %.
Ұсынылған полимер композициясында өңделген мақта матасының гигиеналық қасиеттері айтарлықтай төмендемеген.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
-
1. Кричевский Г.Е. Химическая технология текстильных материалов. – М.: Российский заочный институт текстильной и легкой промышленности, 2001. – Т. 3. – С. 11 – 12.
-
2. Мельников Б.Н., Захарова Т.Д. Современные способы заключительной отделки тканей из целлюлозных текстильных волокон. -М.: Легкая индустрия, 1975. – 208с.
-
3. Сафонов В.В. Химическая технология отделочного производства. – М.: РИО МГТУ, 2002. – 280 с.
-
4. Предпатент № 19458 РК. Таусарова Б.Р., Кутжанова А.Ж., Буркитбай А. Способ малосми-наемой отделки целлюлозного текстильного материала // Опубл. 15.05.2008, Бюл. изобр. № 5.
Список литературы Мата матасыны ттынымды асиеттерін жасарту масатында полимер композициясын пайдалану
- Кричевский Г.Е. Химическая технология текстильных материалов. -М.: Российский заочный институт текстильной и легкой промышленности, 2001. -Т. 3. -С. 11 -12.
- Мельников Б.Н., Захарова Т.Д. Современные способы заключительной отделки тканей из целлюлозных текстильных волокон. -М.: Легкая индустрия, 1975. -208с.
- Сафонов В.В. Химическая технология отделочного производства. -М.: РИО МГТУ, 2002. -280 с.
- Предпатент № 19458 РК. Таусарова Б.Р., Кутжанова А.Ж., Буркитбай А. Способ малосми-наемой отделки целлюлозного текстильного материала//Опубл. 15.05.2008, Бюл. изобр. № 5.