Нефроуретролитиаз ва гломерулонефритларда хомиладорликни олиб бориш хамда туғруқни ўтказиш тактикаси

Автор: Мамасолиев Неъматжон Солиевич, Абдурахмонов Бунёдбек Муқимжон, Каландаров Мадаминжон, Мамасолиев Зохиджон Неъматович, Турсунов Жасурбек Хатамович

Журнал: Re-health journal.

Рубрика: Внутренние болезни

Статья в выпуске: 4 (12), 2021 года.

Бесплатный доступ

Сийдик-тош касаллиги ва гломерулонефритларда хомиладорликни олиб бориш ва туғруқни ўтказиш тактикаси бўйича замонавий манбалар тавсифи таҳлил қилиб чиқилган, мавжуд стандартлар ва клиник тавсиялар мушохидаланиб амалий фаолият учун йўналтирилган.

Сийдик тош касаллиги, гломерулонефрит, хомиладорлик, туғруқ жараёни, акушерлик ва терапевтик амалиётлари

Короткий адрес: https://sciup.org/14124614

IDR: 14124614

Текст научной статьи Нефроуретролитиаз ва гломерулонефритларда хомиладорликни олиб бориш хамда туғруқни ўтказиш тактикаси

Урологик касалликлар орасида хомиладор учун хавф соладиган хасталиклардан бири, бу–нефроуретролитиаз-сийдик-тош касаллигидир (СТК). СТК хомиалдорлик даврида келиб чиқмайди, лекин илгаридан мавжуд бўлса, тош хажмининг ўсиши тезлашади ёки хомиладорлик туфайли юз берган сийдик йўлларининг физиологик ўзгаришлари тошни катталаштиради ва сийдик йўлларига инфекция тушиб қолишини осонлаштиради. Сийдикда коллоидлар бўлади ва улар хомиладорлик бошланиши билан хомила қанча ўсса, шунга мувофиқ бўлиб шунча қўпайгандан-кўпайиб боради. Бунинг натижасида, сийдикнинг коллоидал фаоллиги кучаяди ва бунинг эвази-тош хосил бўлишига хомиладорлик даврида химояловчи коллоидлар томонидан йўл қўйилмайди: нечта хомиладорлик бўлса шунча СТК камайиб боради ёки хомиладорлик жараёни ушбу хасталикнинг бевосита хатар омили эмас. Хар қалай кўпчилик илмий манбалар ва амалий кузатувлар ана шундай хулосани беришган [М.М.Шейхтман, А.Л.Шабад. ва б.қ.].

Бу ерда иккинчи бир нарсани эътиборга олиш керак. СТКни олдинги хомиладорлик даврида бўлиб ўтган сийдик йўллари инфекцияси (пиелонефрит) билан алоқадорлиги сўзсиз бўлади ва унинг клиник аломатлари яширин ёки суст ифодаланаётган бўлса, хомиладорлик туфайли яққоллашиш ва жадаллашиш тусига кириб боради (боиси-тош катталашади, сийдик йўлларининг нерв-мушак тонуси сустлашади). Хомиладор аёлларда тош хосил бўлишига-модда алмашинувини бузилишлари эмас, балки инфекция ёки инфекцион буйрак касалликлари асосан хисса қўшишади ва шунинг учун хам кўпроқ сийдикдаги мочевинани парчаловчи бактериялар ила чақириладиган фосфатли тошлар хосил бўлади.

Кўпчилик клиник вазиятларда СТК хомиладорларда ажралиб ўзига хос намоён бўлади. Бу хосликларга қуйидагиларни киритиш мумкин: асосан буйрак ва найлар тошлари буйрак санчиғи хуружини беради ёки шифохонага тушишга олиб келади, туғруққа яқин қолинганда тўлғоқ бу хуружга ўхшаб ифодаланиши мумкин ёки тўлғоқни ўзи СТК хуружини чақириши мумкин бўлади, гематурия 90% СТК билан хомиладор аёлда кузатилади ёки гохида гематурия тош мавжудлигини кўрсатувчи ягона аломат бўлиб ифодаланади, яъни СТК нинг бошқа хеч қандай кўриниши кузатилмайди; аксарият хуруждан кейин тош ўз-ўзидан тушиб кетади, ёхуд айрим хомиладорларда СТК хеч қандай симптомларсиз ўтади, шикоятлар бўлмайди ва фақат, жисмоний зўрқишдан сўнг уларда микрогематурия пайдо бўлади (тошни тасодифан рентгенологик текширувда топилади); сийдик пуфаги тоши аёлларда жуда кам учрайди (уларда уретрани қисқа ва кенг бўлиши уларни сийиш пайтида тушиб кетишига олиб келади).

СТКни анъанавий клиник манзараси умуман қуйидагича намоён бўлади: буйрак санчиғи+гематурия+пиурия+сийдик билан тошни тушиши. Оғриқ кучли ифодаланади-ки хомиладор аёл “ўзига жой топа олмай” тўлғонади (чунки сийдик димланади, най ёки буйраклардаги тошлар билан жомчалар қитиқланиб); бел сохасида хуружсимон бўлади, катта жинсий лабларга иррадиацияланади (тош найчани қуйида жойлашганида) ёки оғриқ сийиш охирида қобуғ сохасида жойлашади (найни интрамурал худуда тош бўлганда), сийдик томчиланиб тушади ёки умуман тушмайди, гохида оғриқ сонга, чов сохасига ва ташқи жинсий аъзоларга иррадиацияланади (тош сийдик трактини юқори худудларида жойлашганда), баъзида бел оғриғи бўғиқ-нимтик бўлади (жомча тошларида). Бундан ташқари, хуруж давомида безгак, иситмани кўтарилиши, кўнгил айниши ва қайд қилиши, қоринни дам бўлиши, сийишга кўп мойиллик ва сийдикни оғриқли бўлиши, Пастернацкийни ижобий симптоми кабилар аниқланади.

Ташхис ушбу клиник-кўриниш ва анамнезга хамда цистоскопия (тош ва “унинг юриши”, “туғилаётганлиги” топилади), эхографияга (тошлар 1,5 мм-0,5 см га тенг бўлганлар) ва лаборатор текширувларга асосланиб қўйилади. Рентгенологик текширув хомиладорлик пайтида мумкин эмас. Сийдик анализига қараб СТКни тахмин қилиш ва хатто-ки тош турини айтиб бериш мумкин: а) promens mirabilis сийдик экувида аниқланса-бу, аммонийли ва фосфатли тош белгиси, гиперкальциурия (суткалик сийдикда кальцийни 0,25 г/кунигадан кўп бўлиши-кальций оксалатли тошли ташхисга асос бўлади, гиперурикемия (суткалик сийдикда сийдик кислотасининг миқдорини 0,8 г дан ортиқ бўлиши)-сийдик кислотасидан хосил бўлган тош, гиперкальциемия-гиперпаратиреоз белгиси ва гипрехлоремия-буйрак каналчалари ацидозини белгиси.

СТК да терапевт тактикаси: 1. Аёл илгари мавжуд бўлган СТК билан хомиладорликка келган бўлса, эътиборга олиши ва шунга монанд профилактик, ташхисий ва даволаш жараёнини таъминлаб бериши керак бўлади-ки, санчиқ хуружи хавфи энг юқори хомиладорликнинг биринчи 4-ойида ва охирги 4 хафтасида бўлади.

  • 2.    Санчиқни такрорланишлари ва септик иситма абортга олиб келади, хуружлараро даврда асорат сифатида ривожланган пиелонефрит қўзғолиб ифодаланади ёки асорат бериб тахдид солади.Ушбуларга “тусиц” -мулжалли ва бехавф фармакотерапия дастурлари мунтазам амалга оширилади. 3. ТуFруцца яцинлашиш сари тошни уз-узидан тушиб кетиши эхтимоли деярли йўқолиб боради ва туғруқдан бўшаниш биланоқ, най эзилишини йуцолиши ва унинг тонусини яна цайтадан тикланиши сабаб булиб-цуццисдан тош тушишлар эпизодлари купаяди. Бунга мос антибактериал ва патогенетик терапия ёки профилактик муолажалар мутахассис-уролог хулосасига таяниб ташкил этилади.

  • 4.    СТК туфайли илгариги пиелонефрит оғирлашиб кечиши тусига ўтиши мумкин, тошли иккиламчи пиелонефрит оғир асоратларини келтириб чиқариши тахдидини хисобга олиб хомиладорлик даврида ёки туғруқдан кейиноқ жаррохия амалиёти тавсия этилади (кеч цолиш фожиавий холатларни келтириб чицариши мумкин).

  • 5.    Хомиладорлик СТК да ман этилмайди, калькулезли пиелонефрит нефропатия (15% холларда келиб чиқиши мумкин) ёки бошқа инфекционли жараёнлар билан асоратланса чала бола туғиш хавфи ёки перинаталь ўлим хавфи кескин ошади. Шунинг учун, бу холатда буйрак етишмовчилиги унга қўшилган тақдирда айниқса, ёки хомиладорликнинг иккинчи ярмига оғир гестоз қўшилганда хам хомиладорликни тухтатиш масаласи тавсия этилади.

  • 6.    Биринчи триместрда, аввал сунъий аборт қилинади ва сўнгра урология бўлимига ўтказилиб жаррохия амалиёти (тошни олиб ташлаш, нефрэктомия) индивидуаль тарзда танланади ва амалга оширилади: а) жаррохия йўли билан даволаш анурияда (тош билан сийдик йўлини тўсилиши ва уни консерватив давога берилмаслиги), калькулезли пиелонефрит сабаб бўлиб чиққан септик холатда, пионефрозда, бир неча бор такрорланган буйрак санчиFида,-агарда-ки, сийдикни уз-ўзидан тушиб кетиши эхтимоли бўлмаса, бажарилади; б)профилактик мақсадда жаррохия усули ўтказилмайди (асосан септик тошлар назарда тутиляпти, чунки улар ПН билан асоратланишмайди), зарур бўлганда хам косерватив терапия ишлатилади ва жаррохия амалиёти туғруқдан кейинги даврга сурилади; в)буйрак паренхимаси тошларида жаррохия амалиёти тезликда ўтказилиши лозим, бу билан буйрак соғлом

Акушер-гинеколог ва уролог тактикаси: 1. СТК асоратсиз кечганда аёллар маслахатхонаси шароитида терапевт ва уролог маслахатларига етакчи урғу берилиб кузатилади ва то туғруқгача даволаб борилади. 2. Асоратлар бериб СТК қайталанишида шифохонага ётқазилади: а) оғриқ хуружи спазмолитиклар ва наркотиклар буюрилиб бартарафланади; б)тутруц вацти-дан утиб чузилиб кетса акушерлик-щипцалари, вакуум-экстракторлар цул-ланилади; в)жуда кам холларда, асосан сийдик пуфагининг ёнгоцдан катта улчамли тошларида, туFруц утиши кечикади ва хатто-ки, туFруц жараёни тухтаб цолиши мумкин. Шунинг учун бундай клиник вазиятда абдоминаль Кесарча кесишга мурожаат қилинади. 3. Оғриқ хуружи тўхтамаса, консерватив терапия самара бермаётган бўлса уролог жалб қилинади ва урологик муолажалар ёки жаррохия амалиётлари бажарилади: 1) бачадоннинг айланма богламини новокаинли блокадаси утказилади-унинг четки цисмига (чов канали ташци тешиги орцали чициш жойи) 0,5%-ли новокаин эритмасидан 30-40 мл киритилади; 2) най (хромацистоскопия цилиниб турилиб) катетеризацияланади -бу билан, бузилган сийдик оқими тикланади ва буйрак санчиғи хуружи тўхтайди; 3) найни катетеризация цилиш имкони булмаса ёки у муваффациятсиз чицса-жаррохия йўли билан даволаш усули қўлланилади; 4) иложи борича жаррохия амалиёти хомиладорликни бошланғич босқичида, кўрсатмалар бемор хомиладорда келиб чиққанда ва хомилани қандай холатда бўлишига қарамасдан, бажарилса мақсадга мувофиц булади (хавф бунда-шунча куп-онага, хомилага ва туFруцца камаяди);

хамда сақланиб қолинади ва иккинчидан, хомила ўлиши бартарафланади (акс холда ички босим санчиц туфайли ортиши сабаб булиб буйрак фаолияти жуда тезда ишдан чиқади); г)тош найнинг тоз худуда жойлашиб, хомиладорлик охирги муддатларида жаррохияни зудлик билан ўтказилишга кўрсатмалар пайдо бўлганда, операция қилинмайди ва нефростомия қўйилади, тошни олиб ташлаш жаррохия амалиёти туFруцдан кейинги даврга цолдирилади.

СТК ни хомиладорлик даврида консерватив даволашлар хам алохида жихатлар билан тафовутланади. Пархезли таомнома минерал алмаши-нувининг бузилиши эътиборга олиниб танланади ва буюрилади [сийдик кислотали диатезда, фосфоркислотали диатезда ёки оксалурияда тафовутланади]. Хуруж пайтида оғрисизлантирилади ва катта миқдорда суюқлик киритилади. Тош тушиб кетганидан кейин эса-сийдикни жадал чициб туришини таъминлаш учун 2,5 л/суткасидан купроц етиб суюцлик ичишга тайинланади.

Даво икки йуналишга йуналтирилади-иложи борича оFриц хуружини тухтатишга ва сийдик йулларидаги инфекция учоцларини бартарафлашга.

Эслаб олиш керак: 1. Хомиладорларда буйрак санчиғи хуружини иложи борича спазмолитиклар билан тухтатишга уриниш керак; цачон-ки бундай уринишдан наф булмас экан, шундагина гуёки ноиложлик холати сифатида наркотик буюрилади-морфин гидрохлориднинг 1%-ли эритмаси 1 мл тери остига ёки промедолнинг 1-2%-ли эритмасидан 1 мл тери остига (сабаби-наркотиклар хавфли таъсирларга эга: промедол-бачадон мушаклари кискаришини кучайтиради ва тонусини оширади, морфин булса-хомиланинг нафас марказини фалажлайди). 2. Хар иккала даво муолажасидан кейин хам хуруж давом этаверса-ё бачадоннинг айланма боFламини новокаинли блокадаси, ё бўлмаса, найларни катетеризацияси қўлланилади. 3. Бунда хам овриц хуружи пасаймасдан, аксинча шиддатланиб кучайиб борса операция йули-урологик шароитда тутилади.

Консерватив даволашда, хуруж даври ва хуружлараро даврда, яна куйидагича батартиблик бўлса, фармакотерапия хавфсизланади, самара ошади ва жаррохия амалиётига зарурият кам бўлади. Хуружлараро даврда асосий консерватив даволашнинг элементи-бу, пархезли таомномани туFри беришдир. Хуруж давридаги даволар: а) спазмолитиклар-папаверин гидрохлоридни 2%-ли эритмаси 2 мл тери остига, но-шпа-2 мл тери остига, платифиллин гидротартратни 0,2%-ли эритмаси-1-2 мл тери остига, баралгин-5 мл вена ичига болюс холида (хар 6-8 соатда бериш мумкин) ёки баралгин мушак ичига киритиш учун. Улардан бирин-кетин то оFриц утиб кетгунча фойдаланилади. Атропинни оFриц цолдириш хусусияти уларникидан кучлирок ифодаланади.

Хуружни тўхтатишда, юқорида кўрсатилганидек, наркотиклар “нажот препаратлари” цаторида ишлатилади. Шу билан бирга-найлар силлиц мушакларни танлаб бўшаштирувчи спазлмолитик дори воситаларидан хам фойдаланилади. Улар баъзан хуружни тез ва тўлиқ тўхтатишади: а) цистенал (фақат буйрак санчиғида) 20 томчидан бир марта битта оқ қандга томизилиб шимилади ёки тил остига қуйилади; хуруж такрорланиб давом этиб турса 10 томчидан кунига уч махал овқатдан олдин ёки овцатдан кейин ичилади; б) Ависан 0,1 дан (2 та таблетка) овцатдан кейин ёки 0,05-0,1 г дан (1-2 таблетка) 3-4 махал кунига ичилади. (енгилроц оFриц булганда 3-10 томчидан цистенал кунига 3 махал 1-3 хафта давомида ичиш учун буюрилади, хам OFрицни ва хам яллиFланишни бартарафлайди).

Спазмолитиклар фонида ва инфузиялаш 2 литрга етиб қуйилганда касаллик симптомлари бартарафлана бошлайди хамда хар иккинчи хомиладор беморда тошлар уз-узидан туша бошлашади. Шу мацсадда хомиладорларда иссиц ванна ва грелкалардан буйрак сохасига цуйиб фойдаланиш ман этилади.

Гломерулонефритлар (ГН) хам хомиладорлик даврида хомиладорликни ва туғруқни асоратли ўтишига хамда хомилани носоғлом ривожланишига олиб келади. Турли муаллифларнинг кузатувлари бўйича артериал гипертониясиз (АГ-сиз) ва АГ-ли ГН да муддати билан ўтувчи туғруқлар 71,3% ва 28,2% ни ташкил этади, яъни 2,5 баробарга фарқланиб аниқланади, барвақт туғруқлар жами ГН фонида 28,3% (ўз-ўзидан болани тушиб кетиши) ва 73,6% (тиббий кўрсатма бўйича қилинган абортлар) частота билан аниқланади.

Яна жиддий хавф шунда-ки, ГН билан 29,4% холлардагина соғлом бола туғилади холос ёки 70,6%-га етиб туғилган болаларда муъаян патологик холат аниқланади (Ф.Ариас, Карасева А.Н., Шехтман М.М. ва б.қ.). Перинатал ўлим 107,2% ни, постнатал ўлим-38,4%, интранатал ўлим -35,7% ва антенатал ўлим -35,7% ни ташкил этади, гипоксия билан туғулувчи болалар 19,2%-ни, гипотрофия билан 25,6%ни ва чала ривожланган болалар туғилиши 25,6%-ни ташкил этиб ГН билан аёлларда туғилади.

Бунинг асосий сабаблари-гестозни ривожланиши, бачадонли-йўлдош қон айланишини бузилиши ва буйраклар гемодинамикасининг кучли бузилишлари хамда бунинг оқибатида умумий қон айланишидаги жиддий патологик силжувлар кабилардир.

ГНнинг хавфи (хомиладорликка, туғруққа, онага, хомилага, оқибатга, даволаш тактикасига) М.М.Шехтман бўйича III та даражага ажратилади:

I хавф даражаси - энг паст хавф даражасидаги ГН билан хомиладор аёл. Асоратларни келиб чиқиши 20% дан ошмайди ёки хомиладорлик ГН кечишини ёмонлаштириши суръати аёлда 20%-дан ошмайди.

II хавф даражаси - кучли ифодаланган хавф даражаси. Касалланиш сабаби булиб хомиладорликни гестоз билан асоратланиши 20% дан то 50%-гача етиб келиб чиқади ёки худди шундай частоталар билан ўз-ўзидан содир бўлган абортлар, хомила гипотрофияси келиб чиқади ёхуд перинатал ўлим суръати 200%-гача етиб кўпаяди. Хомиладорликнинг хавфи тусга ўтиб кечиши туфайли, биринчидан, ГН ни ўзи хомиладорлик даврида ёки туғруқдан кейин 20%-дан ортиқ беморларда шиддатлашади.

III хавф даражаси – ўта кучли хавф бор холат: хомиладорликни асоратланиши 50% дан ошади, соғлом болани туғилиши жуда кам кузатилади, перинатал ўлим суръати 200%-дан ортиқ бўлади, хомиладорлик бемор аёл сихатига а хаётига тахдид солади.

ГН билан хомиладорларда терапевт тактикаси қуйидагиларга қаратилади: а)мажбурий (6 та), махсус (улар хам 6 та), инструментал (етакчилари 6 та) ва қўшимча текширувлар (13 та) дан фойдаланиб ГН га ташхисни аниқ қўйиши, ўткир ва сурункали турини ажратиш, клиник вариантларни кўрсатиш, хомиладорлик ва туғруққа хавф даражасини тасдиқлаб бериш, хомиладорликни ва туғруқни тўхтатиш ёки давом этдириш масаласини хал қилиб бериш, туғруқни ўтказиш усули/йўллари бўйича тавсияни акушер-гинекологларга киритиш, ургент ва режали даволаш дастурини, диспансеризация режаларини тузиш ва амалга ошириш хамда жами фаолиятини назорат қилиб туриш; б)даволаш комплекс холда ўтказилади (юқорида келтирилган) ва хомиладорлик давригача хусусиятлари эътиборга олинади (қуйида қайд этилган); в)ўткир тури (ЎГФ) гипертензия ва протеинурия билан кечганда хомиладорликни тўхтатиш тавсияси берилади, ЎГФ гипертензиясиз ва азотемиясиз кечса-хомиладорлик ва туғруққа рухсат берилади; г)нимўткир ГНда туғруққа рухсат этилмайди ва узоғи билан 1,5 йилда бемор аёлни ўлимига олиб келади; д)нефротик шаклли ГН да хам кузатув асосида хомиладорликни давом этдиришга тавсия берилади, аралаш шаклида эса оқибат деярли ёмон бўлганлиги учун хомиладорликка рухсат берилмаса мақсадга мувофиқ бўлади; ўчоқли ГН ва латент кечувчи ГН да хомиладорлик ва туғруққа номувофиқ салбий таъсир кам бўлади ва оқибат кўпинча яхши тугайди, туғишга бундай аёлларда рухсат берилади; е)хомиладор, ГН билан хаста аёл I-ва II-хавф даражаларда бўлса туғиш мумкин деб, III хавф гурухида тасдиқланган тақдирда эса хомиладорлик мумкин эмас деб тавсия этилади. ГН симптомлари эмас, хомиладорликка монеликни аниқлашда унинг шакли ва буйраклар функциясини кўрсаткичлари мухим рол ўйнашади ва буни прогнозлашда эътиборга олиш керак бўлади. Ва яна, биопсияга асосланган таснифдан эмас, балки ГНни клиник таснифидан фойдаланиб прогнозлаш амалиёти бажарилади; ж)ГН билан аёллар хомиладорликнинг биринчи 12 хафтасида тўлиқ текширилиб ва албатта шифохона шароитида кузатилиб хомиладорликни сақлаш масаласи ечилади; з)ГН латент шакли аёллар маслахатхонасида кузатиб борилиши мумкин-у, лекин нефротик, гипертоник ва аралаш шакллари қанча керак бўлса шунча шифохонага ётқизилади ва шу ерда даволанади; к)ГН нефротик, аралаш ва гипертоник шаклларини хомиладорликка хавфи юқорилигини ва хар қандай пайтда муддатидан олдин туғруқ бўлиши эхтимоли борлигини хисобга олиб хомиладорликнинг 36-37 хафталик муддатларида, олдиндан шифохонага ётқизилади ёки АБ кўтарилиши билан ифодаланган ГН билан бемор аёллар хам туғруқдан бир неча хафта бурун ёткизилади ва даволанади.

Акушер-гинеколог тактикаси ГН билан хомиладорларда терапевт тавсияларини хисобга олиб ташкил этилади: • 70% ГН билан хомиладорларда хомиладорликка тазиқ кучли бўлмайди ва нормал АБ, СКФни 60 мл/дақ.дан юқорилиги, сийдик нисбий зичлигини 1023 дан баланд бўлишини таъминлаб, шишлар йўқ бўлса, кўз тубида ўзгаришлар аниқланмаса, енгил гематурия ва протеинурия 5г/суткадан кам бўлса-хомиладорлик ўз вақтида ва табиий йўллар орқали ўтказилади ёки бундай холатларда ГН билан хомиладор аёлларда оқибати яхши бўлади; • ЎГН билан баъзи холларда хомиладорлик то туғруқнинг муддатигача етказилади, бунда жадал даво узоқ муддатда олиб борилиши тақозо этилади. Лекин умуман, исталган хомиладорлик бўлмаган чоғда, ЎГН ва СГН нинг қайталаниши III хавф гурухига киритилиб хомиладорликка рухсат берилмайди ёки у муддатидан олдин тўхтатилади; •СГН билан хомиладорларни текширишни (биринчи 12 хафталик муддатида) тўлиққонли бўлишлилигини таъминлаш учун улар туғруқ уйларига эмас, (чунки етарлича ташхисий имкониятларга эга бўлишмайди) балки терапия бўлимларига ёки ихтисослаштирилган нефрологик шифохонага ётқизилишади; •хомиладорлик даврида ГН ни даволаш хомиладорлик йўқлиги пайтдаги ГН ни даволашдан тубдан фарқ қилади ва шунинг учун, терапияни хомилага, онага, туғруққа ва чақалоққа салбий таъсирини бартарафлаб бориш асосий вазифа қилиниб белгиланиши лозим: бунга акушер-гинеколог ва терапевтнинг уйғунли даволаш дастурини таъминлаш ва амалга ошириш орқали эришилади; •жаррохия йўли билан туғруқни ўтказиш акушерлик кўрсатмалари билан (хомила асфиксия,-туғруқни иккиламчи ожизлиги ва х.к.) ва ГН ни пиелонефритга қўшилишиб кечганида айниқса индивидуал тарзда белгиланади.

ГН ларни хомиладорлик даврида даволаш хусусияти энг аввало шундан иборат бўлади-ки, у хомилани яшашига мувофиқ шароитни таъминлаб бериши керак ва унинг ривожланишини бузмаслиги даркор.

Даволаш воситалари: номедикаментозли усуллар (мувофиқ иш режими-совуқ ва узоқ вақт тик туриб қолишдан эхтиёт бўлиш, чунки улар буйракларда қон оқимини камайтиради, протеинурияни кучайтиради; кўпроқ ўтириб ишлаш ва кундуз кунлари ётиб дам олиш-кундузги дам шароитини таъминлаш; пархезли таомнома-тузни ва суюқликни чегаралаш то 3 г суткасигача миқдорда ва б.қ.), медикаментозли усуллар, физикавий усуллар ва симптоматик усуллар кабилардан иборат бўлади.

Эслаб қолиш керак: 1.Этиологик (стрептококкли) терапия ўтказилмайди, ЎГНни хомиладорлик пайтида жуда кам учраши бунга сабаб булади. 2.Анъанавий фармакотерапия орасидан хомиладорлик даврида ГН ни даволаш учун фақат учта препарат қўлланилади холос: антиагрегантлар, гепарин ва аспирин. Бошқа патогенетик терапия воситаларини хомиладорлик даврида қўллаш ман этилади ва улар қаторига қуйидагилар киради: аминохинолинлар, дипиридамол, фенилин, индометацин, бруфен, цитостатиклар, хаттоки глюкокортикостероидларни (лекин буларни маълум клиник вазиятларда эхтиёткорлик билан қўллаш мумкин) хам, плазмаферез, антилимфоцитарли зардоб кабилар. Улар эмбрио-ва фетотоксик таъсир кўрсатишади. 3.Муъаян клиник вазиятларда, ГНларнинг баъзи шаклларида ва айниқса, иммунологик жараёнлар устуворлиги билан ўтадиган турларида М.М.Шейхтман преднизолонни қўллаш мумкин деб тавсия этади: кичик миқдорлар билан 20 мг дан (биринчи триместрда) бошлаб то 30 мг гача (иккинчи триместрда) буюрилади. Катта мицдорлари ман этилади, чунки унда цатор-хомила гипотрофияси, гемолитик реакциялар, Кушинга синдроми, гипокортицизм, қаттиқ танглай битмай қолиши, гипогликемия ва ақлий орқада қолиш каби нохуш таъсирлар келиб чиқади. 4.Нефроген АГ синдромини даволашда кальций антагонистлари, в-адреноблокаторлар, диуретиклар, а-адреноблакаторлар цулланилади ва уларга цушимча “ёца” худуди гальванизацияси ёки эндоназал электрофорез (невротик реакцияларни мувофицлаштиришади, бош мия гемодинамикасини яхшилайди), микро-тулцинли, ультратовушли терапия (буйрак сохаларига) ва электроанальгезия (нейротроп таъсирини курсатишади) усуллари кенг цулланилади. 5.Гипопротеинемияда-цуруц плазма 200-300 мл вена ичига томчилаб 2-3 марта хафтасига цуйилади ёки 20%-ли альбумин эритмаси 100-200 мл ёки протеин 200-300 мл дан цуюлади (полиглюкин, реополиглюкин каби оқсилмас препаратларни бериш мантиқсиз бўлади, боиси оқсил тацчил-лигини йуцотиша олмайди ва бунинг устига хавфли асоратлар чациришлари эхтимоли хам кўп бўлади). 6.Нефроген камқонликда мувофиқ ферротерапия ёки витаминли терапия ўтказилишига қарамасдан кам нафли бўлади. Қон ёки эритроцитлар массани цуйиш нафли булади-ю, лекин бу хавфли: организм иммунизацияланишини (донор қони антигени билан) чақириб ўлик бола туғилишига ёки бепуштликка олиб келади. 7.Стрептококкли инфекциядан сақлаш тадбирлари хомиладорларда олиб борилади: •профилактик тонзиллэктомия; (фақат СГН бошланFич бос-цичларида амалга оширилади, хомиладорлик даврида шарт эмас); •шамоллаш касалликлари келиб чиққанда бензилпенициллин ва эритромициндан фойдаланилади. 8.Азотемия ошиб борганда натрий гидрокарбонат (3-5%-ли эритмаси 100-150 мл вена ичига томчилаб ёки хуцна цилиб хар куни ёки кун аро то захиравий ишқорийлик кўтарилгунига қадар), леспенефрил вена ичига томчилаб (30 мг 100 мл физиологик эритма билан) ёки ичиш учун 10 мл дан берилиб фойдаланилади. 9.Хомиладорларда фитотерапиядан кенг фойдаланиш тавсия этилади ва эндотелиал-тромбоцитарли бузилишларни бачадон ва йўлдош артерияларида бартарафлаш хамда олдини олиш учун (профилактик мацсадда-гестоз ва бошца экстрагенитал касалликларни асосан) курантил 150-225 мг/суткасига хомиладорликни иккинчи триместридан бошлаб то туғруққача бўлган даврда берилади. Бу мақсадда асосан аспиринни қўллаш аксарият тавсия этилади: • клиник вазият туридан келиб чиқиб аспирин 6 хил миқдорда буюрилади: 45, 60, 75, 100, 125 мг/суткасига, 45 мг/кг дан; • аспирин мунтазам эмас, хомиладорликни муъаян муддат-ларидагина буюрилади: • хомиладорликнинг 23-чи хафтасидан 38-чи хафтасигача; туFруццача 12-чи хафтадан 19-чи хафтагача; турруццача 28-хафтадан бошлаб.

Адабиётлар:

  • 1.    Джон Нобел Умумшифокорлик амалиёти.-Москва.- “ПРАКТИКА”.- 2005.-Б. 1273

  • 2.    Доривор воситаларни қўллаш бўйича Федераль қўлланма. XVI нашри. А.Г.Чучалин ва В.В. Янесцова тахрири остида.-Москва.- 2015.-Б. 536-541

  • 3.    М.М.Шехтман Хомиладорларда экстрагенитал патологиялар бўйича қўлланма. Триада X.- 2008. Б. 373-515.

  • 4.    Тиктинский О.Л. Уролитиаз //Л.Медицина. -1980.-Б. 180-187

  • 5.    Тареева И.Е., Рогов В.А. Нефрит ва хомиладорлик// Новые мед. Журнал, 1996-№1- Б. 20-27.

  • 6.    Степанова Р.Н. Хомиладорлик ва аутоиммунли касалликлар//Вестник Рос. ассоциации акуш.-гин. -1997. -№1.- Б. 52.

  • 7.    Рысс Е.С., Румянцев А.Ш., Сенчик Р.В., Кисина А.А. Такрорий хомиладорлик ва туғруқларда сурункали гломерулонефритни асорат бермай кечиши холатлари// Тер. Архив. -1991. №10.- Б. 85-86.

  • 8.    Никифорова О.В. Хомиладорликнинг асоратларини гломерулонефрит ва гипертония касалликларида профилактика қилишда ацетилсацилат кислотаси ва курантилни қўллаш// Тер. архив. -1993-№6 –Б. 66-67.

  • 9.    Погосян А.М., Шевцова Е.В. Хомиладорлик сийдик-тош касаллигини хатар омили хисобланадими? // Казан. Мед. Журнал. -1991. №1. –Б. 58.

  • 10.    Лопаткин Н.А., Шабад А.Л. Аёлларда урологик касалликлар// М.Медицина. -1985. –Б. 224-229.

  • 11.    Кремлинг Х., Лутцайер В., Хайнтц Р. Гинекологик урология ва нефрология// М., Медицина. -1985. –Б. 132-159.

  • 12.    Елисеев О.М., Шехтман М.М. Хомиладорлик. буйраклар, томир ва юрак ка-салликларини аниқлаш ва даволаш//Ростов на Дону, Феникс.-1997.-Б.384-455

  • 13.    Дядык А.И., Василенко И.В., Багрий Э.А. Гломерулонефрит ва хомиладорлик// Тер. арх. -1989. -№10. –Б. 64-80.

  • 14.    Нефрология. Миллий қўлланма// Н.А.Мухин тахрири остида. –М.: ГЭОТАР- Медиа.-2009 –Б. 694-720.

  • 15.    Коколина В.Ф. Болалар ва ўсмирларда урогентиал инфекцияларни даволаш ва профилактикаси// Амалиёт шифокоралри учун маърузалар. –Москва. -2014. –Б. 578591.

  • 16.    Бун, Николас А. Девидсон бўйича ички касалликлар: Нефрология. Ревматология: Ўқув қўлланмаси. –М.: ГЕОТАР-Медиа. 2010. Б. 236-239.

  • 17.    Нефрология: ўқув қўлланмаси// Е.М.Шилова тахрири остида. –М.: ГЕОТАР-Медиа. -2007. –Б. 587-685.

  • 18.    Tarida S., Rida H. et al. and all. JnFluences of pregnancy on the natural course of chronic glomerulonefritis with impaired renal function//Nippon Jinzo Gakkaishi, 1991. v. 33, №8, P. 807-809.

  • 19.    Chessen R.R., Gallup D.G., Gibbs R.L. Uetrasonographic diagnosis of asympto-matic cholelithiasis in pregnancy.//J. Reprod. Med. -1985. –vol. 30. №12.-P. 921.

Список литературы Нефроуретролитиаз ва гломерулонефритларда хомиладорликни олиб бориш хамда туғруқни ўтказиш тактикаси

  • Джон Нобел Умумшифокорлик амалиёти.-Москва.- “ПРАКТИКА”.- 2005.-Б. 1273-1320.
  • Доривор воситаларни қўллаш бўйича Федераль қўлланма. XVI нашри. А.Г.Чучалин ва В.В. Янесцова тахрири остида.-Москва.- 2015.-Б. 536-541
  • М.М.Шехтман Хомиладорларда экстрагенитал патологиялар бўйича қўлланма. Триада X.- 2008. Б. 373-515.
  • Тиктинский О.Л. Уролитиаз //Л.Медицина. -1980.-Б. 180-187
  • Тареева И.Е., Рогов В.А. Нефрит ва хомиладорлик// Новые мед. Журнал, 1996-№1- Б. 20-27.
  • Степанова Р.Н. Хомиладорлик ва аутоиммунли касалликлар//Вестник Рос. ассоциации акуш.-гин. -1997. -№1.- Б. 52.
  • Рысс Е.С., Румянцев А.Ш., Сенчик Р.В., Кисина А.А. Такрорий хомиладорлик ва туғруқларда сурункали гломерулонефритни асорат бермай кечиши холатлари// Тер. Архив. -1991. №10.- Б. 85-86.
  • Никифорова О.В. Хомиладорликнинг асоратларини гломерулонефрит ва гипертония касалликларида профилактика қилишда ацетилсацилат кислотаси ва курантилни қўллаш// Тер. архив. -1993-№6 –Б. 66-67.
  • Погосян А.М., Шевцова Е.В. Хомиладорлик сийдик-тош касаллигини хатар омили хисобланадими? // Казан. Мед. Журнал. -1991. №1. –Б. 58.
  • Лопаткин Н.А., Шабад А.Л. Аёлларда урологик касалликлар// М.Медицина. -1985. –Б. 224-229.
  • Кремлинг Х., Лутцайер В., Хайнтц Р. Гинекологик урология ва нефрология// М., Медицина. -1985. –Б. 132-159.
  • Елисеев О.М., Шехтман М.М. Хомиладорлик. буйраклар, томир ва юрак касалликларини аниқлаш ва даволаш//Ростов на Дону, Феникс.-1997.-Б.384-455
  • Дядык А.И., Василенко И.В., Багрий Э.А. Гломерулонефрит ва хомиладорлик// Тер. арх. -1989. -№10. –Б. 64-80.
  • Нефрология. Миллий қўлланма// Н.А.Мухин тахрири остида. –М.: ГЭОТАР- Медиа.- 2009 –Б. 694-720.
  • Коколина В.Ф. Болалар ва ўсмирларда урогентиал инфекцияларни даволаш ва профилактикаси// Амалиёт шифокоралри учун маърузалар. –Москва. -2014. –Б. 578-591.
  • Бун, Николас А. Девидсон бўйича ички касалликлар: Нефрология. Ревматология: Ўқув қўлланмаси. –М.: ГЕОТАР-Медиа. 2010. Б. 236-239.
  • Нефрология: ўқув қўлланмаси// Е.М.Шилова тахрири остида. –М.: ГЕОТАР-Медиа. - 2007. –Б. 587-685.
  • Tarida S., Rida H. et al. and all. JnFluences of pregnancy on the natural course of chronic glomerulonefritis with impaired renal function//Nippon Jinzo Gakkaishi, 1991. v. 33, №8, P. 807-809.
  • Chessen R.R., Gallup D.G., Gibbs R.L. Uetrasonographic diagnosis of asympto-matic cholelithiasis in pregnancy.//J. Reprod. Med. -1985. –vol. 30. №12.-P. 921.
Еще
Статья научная