Ўсимликларни ҳимоя қилишда очиқ ва ёпиқ грунтларда микробиологик препаратлардан фойдаланиш

Микроорганизмлар ёки уларнинг ҳаёт фаолияти ҳосилаларидан тайёрланган биопрепаратлардан ўсимликларни ҳимоя қилишда фойдаланиш биологик ҳимоянинг энг замонавий ва мукаммал йўналишидир. Ўсимликларга зарар етказувчи зарарли организмлардан ҳимоя қилишда микрорганизмлар гуруҳига қараб асосан қўлланиладиган микробиологик препаратлар бактериялар, вируслар ва замбруғлар асосида яратилади. Бундан ташқари микроспоридийлар ва энтомопатоген нематодалар асосида яратилган препаратлардан ҳам фойдаланилмоқда.

Қишлоқ хўжалик экинларида зарар келтирувчи зараркунандаларга қарши курашда микробиологик препаратлар ўз ўрнига эга. Бундай препаратлар ташқи муҳитга безиён экани ва айнан зараркунанданинг ўзига таъсир этиши ҳамда иссиққонли ҳайвонларга заҳарлилиги суст ёки кўпчилиги бутунлай безарар экани билан бирга бугунги озиқ-овқат хавфсизлигига катта эътибор қаратилаётган даврда ушбу препаратлар туфайли экологик тоза маҳсулот етиштириш билан аҳамиятга эгадир. Микробиологик препаратларнинг ана шундай хоссалари ушбу препаратларни очиқ ҳамда ёпиқ грунтларда бирдай қўллаш имконини беради. Аммо буларнинг ўзига хос камчиликлари ҳам бор. Микробиологик препаратларни узоқ сақлаб бўлмайди. Далага сепилганда ёрулик ва температура таъсирида тез парчаланади. Мисол вирусли препаратлар 1-2 кунда парчаланади. Ва бунинг натижасида зараркунандага нисбатан камида 2-3 марта ишлов бериш керак бўлади. Бу эса ҳимоя нарҳини қимматлаштиради. Микробиологик препаратлар зараркунанданинг айнан бир фазасида ёки ёшида таъсир қилади.

Шуни унутмаслигимиз керакки, биз фақат Ўзбекистон Республикаси Кимёлаштириш ва ўсимликларни ҳимоя қилиш воситалари давлат комиссияси томонидан чиқарилган рўйҳат асосида ҳимоя ишларини ташкил қилишимиз мумкин. Ушбу препаратлар қадоғига унинг ўзига хос ҳусусиятлари ва заҳарлилиги ёзилган бўлади. Ушбу кўрсатмага асосан препаратларни очиқ ёки ёпиқ грунтларда ишлатилади. Бу рўйҳатга қуйидаги микробиологик препаратлар киритилган:

Бактерияли прапаратлар : Лепидоцид . БФ-3000 ЕА/мг, Престиж , Престиж плюс , БЕТА ПРО.

Лепидоцид -3000 ЕА Ўзбекистонда ишлаб чиқарилган. Ғўза тунламининг ёш қуртларига қарши ҳар гектарга 1.0 л/га Ўсимликнинг ўсув даврида пуркалади.

Престиж, Престиж плюс - суюқ .Ўзбекистон ишлаб чиқарилган Ғўза тунламига қарши 2л/га Ўсимликнинг ўсув даврида 1-3 ёш қуртларга қарши 5-6 кун оралатиб, 2 марта пуркалади.

БЕТА ПРО кукун. Германияда ишлаб чиқарилган. Ғўза тунламига қарши 0.32кг/га Ўсимликнинг ўсув даврида 1-3 ёш қуртларга қарши 5-6 кун оралатиб, 2 марта пуркалади.

Вирусли препаратлар : Вирин ХСК Россияда ишлаб чиқарилган. Ғўза тунламига қарши ўсимликнинг ўсув даврида 1-3 ёш қуртларига қарши 5-6 кун оралатиб, 2 марта 0.02-0.04 л/га қўлланилади.

Микроорганизмлар спораларининг комплекси асосида яратилган препарат Фунгиоспорин суюқ Ўзбекистонда ишлаб чиқарилган. Картошкадаги калорадо қўнғизига қарши ўсимликнинг ўсув даврида 5-6 кун оралатиб, 2 марта 3л/га қўлланилади. Ғўза тунламига қарши ўсимликни ўсув даврида 1-3 ёш қуртларига қарши 5-6 кун оралатиб 2 марта 3л/га қўлланилади.

Замбруғли препарат Грин гард.

Грин гард микробиологик препарати чигирткасимонларга қарши ҳашаротларнинг кичик ёшдаги личинкалари тарқалган майдонларга 0.5л/га пуркалади.

Қишлоқ ҳўжалик экинларини барча зараркунанда ҳашаротлардан ҳимоя қилишда микробиологик препаратлардан фойдаланиш тизими берилган. Ҳозирги кунда саноат асосида 30 га яқин бактериал препаратлар ишлаб чиқарилмоқда. Лекин бу препаратлар руҳсат этилган пестицидлар рўйҳатига киритилмаган. Ана шундай препаратлардан яна бири Энтобактерин препарати бўлиб,у асосан карам оқ капалаги, карам куяси ва парвона қуртларига қарши, мевали дарахтларда эса кемирувчи қуртларга, барг ўровчиларга қарши гектарига 1-7 кг гача фойдаланилади.

Сабзавот экинларида картошка калорадо қўнғизи личинкалари ва касалликларига қарши бактерияли препарат битокцибациллин 3-4 кг/га қўлланилади.

Замбруғли препарат трихотецин буғдой ва арпанинг чириш касаллигига қарши экишдан олдин 2кг/тонна дориланади. Фитолавин антибиотиги бактерицидлик ва фунгицидлик таъсир этиш ҳусусиятига эга. Буғдой ва арпа ҳамда ловиядаги чириш касаллиги, кузги тунлам зараркунандасига қарши қўлланилади. Гризиофулин замбруғли препарати қулупнай, бодринг ва цитрус экинларидаги касалликларга қарши қўлланилади.

Хулоса қилиб айтганда, ўсимликларни турли зарарли организмлардан ҳимоя қилишда микробиологик препаратлардан фойдаланиш самарали усуллардан бири ҳисобланади. Чунки ушбу препаратлар асоси тирик организмлардан иборат. Микробиологик препаратлар айнан зарарли организмларгагина таъсир эта олади.

Яъни атроф муҳит ва иссиққонли ҳайвонлар ва инсониятга заҳарли таъсир кўрсатмайди. Зеро, тупроқ, сув ва ҳавони соф ҳолда авлодларга етказиш бизнинг муқаддас бурчимиздир.

АДАБИЁТЛАР:

• 1.    Рузметов Умид Исмаилович ДОРИВОР ҚИЗИЛ ЭХИНАЦЕЯ (ECHINACEA PURPUREA L.) УРУҒКЎЧАТЛАРИНИНГ РИВОЖЛАНИШИ // Life Sciences and Agriculture. 2020. №2.

• 2.    Абдуазимов Акбар Мухторович АРАЛАШ ЭКИНЛАРНИНГ АЛМАШЛАБ ЭКИШДАГИ ЎРНИ // Life Sciences and Agriculture. 2020. №2.

• 3.    Аясов Хушбек Ғайбуллаевич, Исроилов Бахтиёр Абдуллаевич МИНЕРАЛ ЎҒИТЛАРНИНГ ДОРИВОР АРТИШОК (CYNARA SCOLYMUS L) ЎСИМЛИГИНИНГ ЎСИБ – РИВОЖЛАНИШИГА ТАЪСИРИ // Life Sciences and Agriculture. 2020. №2.

• 4.    Абдуазимов Акбар Мухторович, Вафоева Мавлуда Бобомуродовна ИЛДИЗДАН ТАШҚАРИ ОЗИҚЛАНТИРИШНИНГ КУЗГИ БУҒДОЙ БАРГЛАР ТАРКИБИДАГИ ХЛОРОФИЛЛ МИҚДОРИГА ТАЪСИРИ // Life Sciences and Agriculture. 2020. №2.

• 5.    Тошбеков Ўктам Тошбекович, Рахмонов Икром Абдукаримович, Мамараимов Дилшод Жабборович ШЎРЛАНГАН ЕРЛАРНИНГ УМУМИЙ ФИЗИК ХОССАЛАРИНИ ЯХШИЛАШДА ГАЛОФИТ ЎСИМЛИК ШИРИНМИЯ (GLACYRRHIZA GLABRA) ДАН ФОЙДАЛАНИШ // Life Sciences and Agriculture. 2020. №2.

• 6.    Бутков Евгений Александрович, Мамутов Бахрам Хожаниязович, Николяи Люциан Викторович ОТБОР ЛУЧШИХ ФОРМ ГРЕЦКОГО ОРЕХА В УЗБЕКИСТАНЕ ДЛЯ СОЗДАНИЯ СОРТА // Life Sciences and Agriculture. 2020. №2.

• 7.    Исмоилов Вохид Исропилович, Ҳамзаев Абдушукур Худайқулович ВЛИЯНИЕ СРОКОВ ПОСЕВА И НОРМ МИНЕРАЛЬНЫХ УДОБРЕНИЙ НА УРОЖАЙНОСТЬ ЗЕРНА И СТУКТУРУ КОЛОСА НОВОГО СОРТА ОЗИМОЙ РЖИ “ШАЛОЛА” // Life Sciences and Agriculture. 2020. №2.

• 8.    Ортиқова Лола Соатовна, Сиддиқова Шахноза Ахмедовна, Умиров Нурулла Усанович, Усанов Улуғбек Нурулла Ўғли, Қаршибоев Зухириддин Санжар Ўғли ИСТИҚБОЛЛИ ОЗУҚАБОП ГАЛОФИТЛАРНИНГ АСОСИЙ АГРОБИОЛОГИК ХОССАЛАРИ // Life Sciences and Agriculture. 2020. №2.

• 9.    Дилмуродов Шерзод Дилмуродович, Зиядуллаев Зохиджон Файзуллаевич ЮМШОҚ БУҒДОЙДА ЎТКАЗИЛГАН ОДДИЙ ВА МУРАККАБ ДУРАГАЙЛАШ ИШЛАРИ НАТИЖАЛАРИ // Life Sciences and Agriculture. 2020. №2.

• 10.    Амирқулов Отабек Сайдуллаевич, Азизова Адиба Қосим Қизи ҒАЛЛАДАН БЎШАГАН МАЙДОНЛАРГА ТУРЛИ ЭКИШНИНГ ДУККАКЛИ МОШ ҲОСИЛИ ЭЛЕМЕНТЛАРИ ЎЗГАРИШИГА ТАЪСИРИ // Life Sciences and Agriculture. 2020. №2.