Суицидент шахсларнинг преморбид хусусиятлари
Автор: Рахимов А., Эргашева Зумрад Абдукаюмовна
Журнал: Re-health journal.
Рубрика: Психиатрия
Статья в выпуске: 1, 2019 года.
Бесплатный доступ
Короткий адрес: https://sciup.org/14125371
IDR: 14125371
Текст статьи Суицидент шахсларнинг преморбид хусусиятлари
Хозирги вактга келиб уз жонига касд килиш холатлари куп учрамокда. Бундай холатлар ер юзининг хамма контингентида таркалган. Чет эл ва республикамиздаги текширишлар шуни курсатадики уз жонига каст килганлар орасида соглом шахслар купчиликни ташкил килади.
Жонига касд килганлар орасида рухий патология кузатилмаган шахсларда суицид холатлари шошилинч вазиятда руй берган.
Уларнинг купчилигини акцентуацион шахслар ташкил килган [3,4].
Текширишнинг максади: Суицидент шахсларнинг преморбид хусусиятларини аниклаш ва уларда шошилинч ёрдам беришнинг афзаллик томонларини урганиш.
Текширув материали ва
Рахимов А., Эргашева З.А.
Андижон давлат тиббиёт институти Андижон, Ўзбекистон услублари. Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Андижон филиали «Токсикология» булимида 2015-2018 йилларда даволанган тугалланмаган суицид холатидаги жами 105 та суицидент шахсларнинг преморбид хусусиятларини урганиб чикилди.
Биз текширган суицидентлар орасида рухий бузилишли, 26
чегараланган асаб бузилишли беморлар учрамади. Уз жонига касд килган шахсларда суицид холатлари шошилинч вазиятда руй берган.
Текшириш натижалари ва уларнинг мухокамаси. Текширув йилларида утказилган суицидентларнинг ёши ва жинси уртасидаги узаро богланиш урганилганда, ходисаларнинг энг куп учраши эркак ва аёллар 15-29 ёшлилар гурухида кайд этилган.
Жадвал 1
Тугалланмаган суициддан кейинги суицидентларни ёши ва жинси буйича таксимлаш
№ |
Суицидент ёши |
Эркаклар |
Аёллар |
Жами |
|||
Абс |
% |
Абс |
% |
Абс |
% |
||
1. |
15-29 |
25 |
23,8 |
45 |
42,8 |
70 |
66,6 |
2. |
31-40 |
8 |
7,6 |
19 |
18,0 |
27 |
25,7 |
3. |
41-45 |
2 |
1,9 |
1 |
0,9 |
3 |
2,8 |
4. |
46-55 |
2 |
1,9 |
2 |
1,9 |
4 |
3,8 |
5. |
60-70 |
1 |
0,9 |
1 |
0,9 |
||
6. |
Хаммаси |
38 |
36,1 |
67 |
63,8 |
105 |
100% |
Суицидентлар орасида 15-29 ёшли 70 та – 66,6%; 31-40 ёшли 27та – 25,7%; 41-45 ёшли 3 та – 2,8%; 4655 ёшли 4 та – 3,8%; 60-70 ёшли 1 та – 0,9% аникланди (жадвал -1).
Бизгача суицид холатлар асосан рухий беморларда текширилган [7,8,9]. Биз эса илмий изланишларимизда суицид холатларни суикасд хавфи бор соглом одамларда текширдик. Бу шахсларда преморбид характериологик хусусиятлар мавжуд булиб, улар хиссий бекарор, 27 безовтали – таъсирчан, рухий инфантил, истерик ва ижтимоий етилмаган шахслардир[1].
Жадвал 2
Тугалланмаган суициддан кейинги суицидент шахсининг прсморбид хусусиятига богликлигини таксимлаш
№ |
Преморбид тури |
Эркаклар |
Аёллар |
Жами |
|||
Абс |
% |
Абс |
% |
Абс |
% |
||
1. |
Гипертимик |
7 |
6,6% |
12 |
11,4% |
19 |
17,1 |
2. |
Лабил |
4 |
3,8% |
11 |
10,4% |
15 |
13,5 |
3. |
Астеноневротик |
2 |
1,9% |
9 |
8,5% |
11 |
9,9 |
4. |
Шизоид |
2 |
1,9% |
8 |
7,6% |
10 |
9,5 |
5. |
Бекарор |
7 |
6,6% |
7 |
6,6% |
14 |
12,6 |
6. |
Истероид |
5 |
4,7% |
18 |
17,1% |
23 |
20,7 |
7. |
Эпилептоид |
1 |
0,78% |
1 |
0,78 |
||
8. |
Психоастеник |
7 |
6,6% |
5 |
11,4% |
12 |
10,8 |
9. |
Хаммаси |
34 |
32,3% |
71 |
94,2% |
105 |
100% |
Тематик беморлар шахсининг преморбид хусусиятига богликлигини куриб чикканимизда, суицидентларнинг 23 таси 21,0% истероид, 19 таси 17,1% гипертим, 15 таси 13,5% аффектив лабил, 11таси 9,9% астеноневротик, 12 таси 10,8% психоастеник 10 таси 9,5% шизоид, 14 таси 12,6% бекарор, 23 таси 20,7% истерик,1 таси 0,78% эпилептоид шахслардир (жадвал 2).
Истерик тип (21,0%) шахсларга импульсивлик, баджахиллик, таъсирчанлик, жамоага куника олмаслик, жиззакилик киради. Мулокотга киришувчанликнинг пастлиги, вербал ва новербал реакцияларни секинлиги, харакатларнинг вазминлиги сезилади. Буларда суицидга уриниш номойишкорона-тахдид куринишида булади.
Гипертим тип (8,0%) шахслар учун тез – тез даврий равишда кайфиятни узгариб туриши, шунингдек, ташки ходисаларга тобеълик хосдир. Кувончли ходисалар уларда гипертимия манзараси (харакатга чанкоклик, куп гапириш, фикрлар пойгаси) ни, гамгин вокеалар эса тушкунликни, харакат ва фикрларни секинлашишини келтириб чикаради. Шунингдек уларни атрофдагилар билан муомала тарзи хам тез узгаради.
Лабил типи (13,5%) шахслар учун эмоционаллик, таъсирчанлик, безовталик, куп гапириш, куркоклик, нозик туйгулар сохасида ута таъсирчанлик характерли.
Уларнинг ута кучли ифодаланган хусусиятлари таъсирчанлик,
28 рахмдиллик, кунгилчанлик ва бошкаларга хамдардлик, хар кандай вокеани улар бошкаларга нисбатан жиддий кабул киладилар. Камдан кам низо келтириб чикарадилар, узларига ранж – алам келтириб чикарадилар.
Тугалланмаган суициддан кейинги тематик беморларнинг психопатологик холатларини текширганимизда 67 та – 63,8% -астеник холат, 25 та – 22,5% - депрессив холат, 13 та – 11,7% фобик холат аникланди.
Хиссий бекарор шахсларда
(назорат) 55та (52,4%) факт депрессив синдром, безовтали- таьсирчан шахсларда фобик - вахимали реакцияга мойиллик, истероид шахсларда патологик ва психологик реакцияга мойиллик, инфантил ва ижтимоий етилмаган шахсларда астено - субдепрессив холатга мойиллик бўлади. Суицидентлар даволаниш давомида куйидаги даво турларини олган. 105 та - 100% бемор дезинтоксикацион, 55 та - 52,4% седатив дорилар - фенозепам, атаракс, антидепресантлар -амитриптилин, золофт, феварин, кабул килган. 50 та - 47,6% суицидент психотерапия, асосан рационал, суггестия-гипнотерапия кабул килган (жадвал-3).
Тугалланмаган суициддан кейинги беморлар 2-гурухга булинди:1-(асосий) 50та (47,6%) беморлар психатерапия (асосан рационал психотерапия, гипнотерапия ва аутаген тренировка) билан бир каторда медикаментоз даво олган: 2- медикаментоз даво олган.
Даволаш эффектини нисбий бахолаганимизда 1-гурух 70% ва 2-гурух 20% беморларда даво эффекти юкори булган (Р<0,001). Хар иккала гурухда даволашни ўртача эффекти тахминан бир хиллиги кузатилди. 2-гурихдаги 47,3% беморларда ва биринчи гурухдаги 12% беморларда даволаш эффекти паст булди (Р<0,05).
Психотерапия билан бир каторда медикоментоз даво олган беморларда
психопотологик
симптоматика тезда йўколиб, холати
2-3кун мобайнида стабиллашиб, кайфияти яхшиланган. Даволаш эффекти юкори бахоланди.
Психопатологик симптаматик 5-7
кунгача кузатилган беморларда хиссий лабиллик сакланиб колди. Даволаш эффекти ўртача бахоланди. Бир хафтадан ортикрок ижобий динамика кузатилмаган беморларда узок вактгача астено-субдепрессив симптаматика, уйкунинг бузилиши кузатилди. Даволаш эффекти паст бахоланди.
Жадвал 3
Тематик беморларни даволаниш эффектини нисбий бахолаш
Даволашнинг эффекти |
Беморлар гурухи |
Р |
|
Асосий (1чи) |
Назорат (2чи) |
||
Юкори |
35 (70%) |
11 (20,0%) |
(Р<0,001) |
Ўрта |
9 (18%) |
18 (32,7%) |
= |
Паст |
6 (12%) |
26 (47,3%) |
(Р< 0,05) |
Жами |
50 (47,6%) |
55 (52,4%) |
Шундай килиб комплекс даволашда психотерапияни кўллаш тематик беморларда хамма даво эффектини оширади, беморларни даволашнинг афзалликлари бир мунча ошади, улардаги психопотологик бузилишлар тезда редукцияга учраб, даво муддати кискаради. Даволашнинг психотерапия усули суицид холатни олдини олишга, такрорланмаслигига каратилган.
Хулоса:
-
1. Суицид холатлар купрок рухий инфантил шахсларда, яни узини мустакил мушохадаси йук, хиссий етишмаган, таъсирчан
-
2. Бундай ёшларни тугри тарбиялаш, оилада ва мактабда, жамоа жойларда соглом мухит
-
3. Бу холатларни даволашда
шахсларда учрайди. Бундай шахслар объектив ва субъектив рухий жарохатдан, мухим хаётий талаблари амалга ошмаганлигидан келиб чикадиган фрустрация туфайли суицид киладилар.
яратиш лозим.
психотерапия, айникса рационал психотерапиянинг турли вариантлари (оилавий психотерапия), гипнотерапия ва аутоген тренировка мухим роль ўйнайди.
АДАБИЁТЛАР