Ўткир респиратор дистресс синдроми: COVID-19 учун янги ёндашувлар

Изланиш долзарблиги. Ҳозирги пайтда, Жаҳон Соғлиқни сақлаш ташкилотининг расмий маълумотига кўра, Хитой халқ республикасида коронавируснинг янги типининг эпидемияси юзага келган[3].

Коронавирусли инфекция (КВИ)- ўткир респиратор касаллик бўлиб, у юқори нафас йўлларининг яллиғланиши ва суст намоён бўладиган умумий заҳарланиш белгилари билан кечадиган касалликдир. Коронавирус этиологияли ўткир респиратор касалликлар 5-10% ҳолда учрайди[2,5].

Коронавирус бўйича экспертлар тавсиясига кўра, COVID-19'нинг ўпкани қанчалик зарарлагани компьютер томографияси орқали аниқланади. Таҳлиллар ўпка тўқималарининг бузилиш даражасини аниқ кўрсатади[4].

Италиялик олимлар COVID-19'ни «томирлар ичидаги тарқалган коагуляция (тромбоз)» деб таъкидлайдилар. Шунингдек, бу касалликда қон қуюлади, қуюлган қон эса ўпкада кислород билан тўйина олмайди, деган фикрни билдирадилар. COVID-19'да юзага келадиган қон реологияси бузилиши, интоксикация туфайли юрак қон-томир тизими ва бошқа органларда тизимли ўзгаришлар кузатилишини текширувлар асосида тасдиқлайдилар[1].

COVID-19 бўйича экспертларнинг аниқлашича, коронавирусдан соғайиш даврида, касалликнинг оғир кечишидан сўнг фиброз ўзгаришлар ўпкада кузатилиб, ўпка фаолиятида нафас олиш функцияси тикланиб, ҳансираш ўтиб кетиши, жисмоний юкламаларни бемор яхши кўтара олиши касалланиш даражасига боғлиқ ҳолда кечади. Хасталик қай даражада тузалганини фақат функционал текширувлар, жумладан рентген орқали аниқ кўриш мумкин[5].

Тадқиқот мақсади: COVID-19 пандемияси шароитида ЎРДС диагностикаси учун клиник ва лаборатория мезонларини патогенетик жиҳатдан асослаш ва ишлаб чиқиш, турли хил нафас олишни қўллаб-қувватлаш имкониятлари ёрдамида ЎРДС комплекс интенсив терапиясининг самарадорлиги ва сифатини ошириш.

Изланиш материаллари ва усуллари. Биз олдимизга қўйилган вазифани бажариш учун COVID-19 га чалинган ва ЎРДС шаклланган беморларнинг касаллик тарихи варақалари ва аутопсия протоколини ретроспектив равишда ўргандик.

Изланиш усули - тиббий ҳужжатларни таҳлил қилишнинг клиник ва анамнестик усули;

• -    COVID-19дан вафот этган беморларнинг нафас олиш органларини ўрганишнинг анатомик усули;

• -    гематоксилин ва эозин билан бўялган бронхлар ва ўпкаларни умумий морфологик текшириш;

• -    Ван Гиесон томонидан бириктирувчи тўқимани, мукополисахаридларни чикиш реаксияси бўйича, еластик толаларни Вейгерт бўйича, ретикуляр толаларни оёқ бўйича ўрганиш учун гистохимиявий усулларни амалга ошириш;

• -    Г. G. Автандиловнинг "нуқта ҳисоблаш" усули билан ўпканинг таркибий қисмларини морфометрик тадқиқотлар;

• -    олинган рақамли маълумотларни статистик қайта ишлаш.

Изланиш натижалари. COVID-19 фонидаги ЎРДСда ўткир ўпка жароҳати синдроми турли генезли критик шароитларнинг табиий кўриниши ва кўп орган етишмовчилиги синдромининг асосий таркибий қисмларидан биридир. Ўткир хирургик ва соматик патологияда кўкрак қафаси ўртача 15,4% да, АРДС эса 11,7% да, беморларнинг 4,7% да ривожланади.

Мамлакатимизнинг турли ҳудудларида 2019-2021 йилларда катталар респиратор дистресс синдроми билан касалланиш даражаси пандемия ҳисобига 4,8 та 0,9 - 7,5 та 0,9 та ҳолатда 100,000 та аҳолига, 1000 та беморга эса йилига анестезиология ва клиник тиббиёт муассасаларининг реанимация бўлимларига ўтказилган, АРДС частотаси 22,7 та 8,6% га етган.

COVID-19 да ўпка ва газ алмашинуви ўзгаришларининг механик хусусиятларининг ўзгариш даражаси ЎРДС оғирлигига боғлиқ ва ўпка кенгайишининг пасайиши (Cлт), алвеоляр-артериал кислород градиенти (ААД02) ва нафас олиш индексининг (Па02/Фи02) қийматлари, шунингдек, ўпка ичидаги қон айланишининг (Қс/Қт) нисбати билан аниқланади. ЎРДСЛАРнинг асосий клиник ва инструментал белгилари қуйидаги белгилардир: ўпка-торакал мослашувининг пасайиши (Cлт лесс 0,9-0,6-0,4 мл / cмҳ20 / кг), барқарор гипоксемия (Ра<50 ммҳг. Фи02>0.6) да 20-30% дан ортиқ ҚС/қ қиймати ошиши ва ўпкада диффуз паренхимали инфилтратлар ва ҳоказолар

Асосий касалликдан қатъи назар, ЎРДСЛАРнинг шошилинч ташхиси қуйидаги мезонлар ёрдамида оқланади: 1) салбий омилларининг мавжудлиги (сепсис, комбинацияланган травма, шок, перитонит,-г--г - зотилжам, гестоз ва бошқалар.), 2) CВДНИНГ клиник кўриниши, 3) Па02/Фи02 қийматининг 200 ммҳг дан кам пасайиши. Ушбу синдром босқичларининг клиник ташхиси CПАП даражаларига қараб газ алмашинувини (Са02, Фи02, Аад02, Па02/Фи02, 01) баҳолашга асосланган/РЕЕР терапияси (<5 -> >10 cмн20), ўпка екстенсивлигининг ёш нормасидан камайиш даражаси (5-9% ->10-15% -> 30-40% -> 45-60% -> 60% дан ортиқ), рентгенологик ўзгаришлар (қон томир нақшининг ошиши -> кичик нуқтали сояларнинг тарқалиши-"катта инфилтратлар- > ҳаво бронхографияси синдроми), тромбоҳеморрагик асоратлар ва кўп аъзоли етишмовчилик синдромининг клиник ва лаборатор кўринишлари.

ЎРДСЛАРни ривожлантиришда нафас олишни қўллаб-қувватлашни ерта қўллаш қуйидаги алгоритм доирасида амалга оширилиши керак: CПАП (Бипап) -> CМВ, првc (Вт+Ф->пип (ППЛАТ, МАР)-> Пееп (ПЕЕПИ) -и/Е (ПC-ИРВ)->Фи02), қониқарли (Са02>90%, Па02>60 ммҳг.) ёки физиологик (Са02>95%, Па02>80 ммҳг.) етарли инотроп гемодинамик қўллаб-қувватлаш фонида муҳим гемодинамик бузилиши ҳолда кўкрак/АРДС билан беморларнинг 86,4% да оксиженасён. Яхшиланган газ алмашинуви билан (Па02>70 ммҳг. Фи02< 0.4, Аад02<100 ммҳг, ҚС/Қт<10%), ўпканинг механик хусусиятларини тиклаш ва ушбу синдромнинг рентгенологик белгиларини регрессия қилиш билан симв, СИМВ+ПСВ, АРДС (РДСВ) ва ИМВ/СИМВ, САВИ -> CПАП протоколларига мувофиқ вентиляцияни бекор қилиш тавсия этилади.

Нафас олишни қўллаб-қувватлаш босқичларида вентиляцияни график monitoring қилиш ўпкада нафас олиш ҳажмини тақсимлашнинг бир хил эмаслигини аниқлаш ва нафас олиш ҳажмининг охиридаги ижобий босимни алоҳида танлаш имконини беради.

Нафас ёрдами вақтида ўпка баротраумаси 11,4% АРДСли беморларда ва 20% янги туғилган чақалоқларда респиратор дистресс синдромида 6,0 кунликда ва 2,8 кунликда шамоллаш бошлангандан бошлаб 0,4 кунликда кузатилди. Бу асорат ривожланишининг асосий сабаби ўпканинг кам зарарланган қисмларида ўпканинг механик хоссалари яхшиланиб (Cлт > 1.1 мл / cмҳ20 / кг) ва бир хил шамоллатиш параметрларини сақлаб турганда юзага келадиган алвеолалар қисмининг кенгайиб боришидир. Оксигенацияни сақлаш учун плевра бўшлиғининг таранглашган пневмоторакс ва дренажини бартараф этгандан сўнг "қаттиқ" вентилятор параметрларидан фойдаланмаслик, Фи02 ни эса дастлабки 30-35% га ошириш мақсадга мувофиқдир.

Хулоса. Клиник вазиятларда, кўкрак босқичлари янги коронавирус пандемияси фонида ЎРДС да газ алмашинуви ўзгаришлар асосида тавсифланади, ўпка кенгайиш камайтириш даражаси, ўпка рентген нури, тромбогеморрагик асоратларни ва бир неча орган етишмовчилиги синдроми клиник ва лаборатория белгилари кўрилди.

ЎРДСли беморларни даволаш самарадорлиги интенсив терапия ҳажми, газ алмашинуви бузилишининг юкламаси ортиши, ўпканинг механик хусусиятларини, гемокоагуляция тизимидаги ўзгаришларни, асосий ва биргаликда патологиянинг клиник кўринишини ва уларнинг динамикасини ҳисобга олган ҳолда нафас олишни қўллаб-қувватлаш вариантларини танлаш билан белгиланади.

COVID-19 фонида ЎРДСни эрта ташхислаш ва интенсив терапия фонида оқилона нафас олишни ўз вақтида қўллаш ушбу асоратли беморларни даволаш натижаларини яхшилаши мумкин.