Жадидчилик таълимотида жамият муитини ахлоий меъёрлаштиришнинг ўзига хос хусусиятлари

Жадидчиликнинг феномени шундаки, кейинги уч аср ичида бу оқим биринчи бўлиб миллий давлатчилик қуришга уринди, ягона мустақил Туркистон учун қурашди ва у миллий мустақиллик ғоясига асос солди, уйкудаги Шарқни уйғонишга ва ҳаракатланишга, озодлик, миллий ғурур, ўз буюк аждодлари, бой маданияти ва, умуман, мустамлака тузумнинг тазйиқи остида унутилган барча қадриятларини хотирлашга ундади. Жадидлар таълимоти ўз замонасининг ҳақикий таълимоти эди. Чунки у нафақат тараққийпарвар шахслар, балки фикрловчи ёшларни, шунингдек, барча тараққийпарвар зиёлиларни ўз кетидан эргаштира олди. Уларнинг фаолияти ва дастури келажак учун намуна бўлди. Жадидлар томонидан жамиятда пишиб етилган ижтимоий вазифаларни тадрижий-ислоҳотчилик тамойиллари асосида ҳал этиш ишлаб чиқилганлиги, уларнинг формацион-институционал ўзгартиришларни, мустамлака тузумни тубдан йўқотишнинг максимал даражада самарали йўлларини танлай билганликлари, шубҳасиз, уларнинг тарихий хизматларидир.

Демак, жадидчилик XIX аср охири - ХХ аср бошларида Туркистонда ҳукм сурган фавқулодда қолоқ иқтисодий, ижтимоий ва маданий шароитда яшаётган халқларни маърифатлаштириш, жамият ҳаётида ижтимоий ва маданий ислоҳотлар ўтказиш, пировардида, миллий мустақиллик ғояларини ҳаётга тадбиқ этиш мақсадини ўз олдига қўйган ҳаракат сифатида, тарихий вазият тацозоси билан вужудга келган жараёндир. Жахон уруши давомида ўлкада иқтисодий аҳвол ёмонлаша борди. Ўлканинг маҳаллий аҳолиси ҳам сиёсий кураш жабҳасига тортилди. Жадидлар пайдо булиб келаётган миллий-демократик кучларнинг етакчиси булиб майдонга чицдилар. Улар демократик инқилобга катта умидлар боғлаб, унинг ғояларини амалга оширишга ҳаракат килиш билан биргаликда миллий бирликни мустахкамлашга киришдилар.

Профессор Б.Қосимовнинг жадидчиликка берган таърифида, “Жадидчилик - хам ижтимоий, хам сиёсий, хам маданий харакатдир.

Шунинг учун ижтимоийки, у жамиятнинг барча қатламларини жалб эта олди, миллий уйғониш идеологияси бўлиб хизмат қилди. Шунинг учун сиёсийки, у мустақиллик учун кураш олиб борди... У маданий ҳаракат ҳам эди - адабиётни янгилади, матбуот ва театрчиликни йулга цуйди, маорифда эса “янги мактаб концепцияси” билан чинакам инқилоб ясади.

Энг мухими, буларнинг барчасини ижтимоий-сиёсий мацсадларга мослаб кўриб чиқди”, деб таъкидлайди. Америкалик файласуф олим Адиб Холид жадидчилик ҳаракатлари дунёнинг бошқа мамлакатларидаги ўзгаришлар билан қандай параллел равишда кечаётганини кўрсатади ва шу билан бирга жадидчилик ҳаракатининг ижтимоий тарихий жараёнда муҳим эканлигини ўрганади.

Ўша

давр

жамиятини

қиёсий ўрганиш,

мустамлакачилик давридаги маҳаллий аҳолининг интеллектуал салоҳиятини, ҳаётини ўрганиш ва илк замонавий даврда билимлар қандай тарцалганини урганиш орцали илм-фан юксалиши жамиятдаги ахлоций етишмовчиликларни бартараф этиш мумкин, деб таъкидлайди.

Демак, бутун ҳаётимиз, саломатимиз, ҳимматимиз, ғайратимиз, дунё ва охиратимиз илмга боFлицдур, дейди. Бу билан таълим-тарбия масаласининг жадид маърифатпарварларининг тарбия ҳақидаги қарашлари муҳим эканлигига эътибор қаратади. Бу масала бугунги кунда ҳам долзарб ҳисобланиб, “Таълим тўғрисида”ги қонунни амалда эканлиги, у асосида

Кадрлар тайёрлаш Миллий дастури давлат ва жамият учун керакли кадрларни етиштириб чиқараётганлиги гапимизни исботидир.

АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ

• 1.     Франк С.А. Сочинения. Серия: Классическая философская

  мысль. - Минск: Харвест, 2000.

• 2.    Мирзиёев. Ш.М. Халқимиз дунёқарашида инновация муҳитини яратиш – энг муҳим вазифамиз// http://uza.uz/oz/politics/shavkat-mirziyeev- khal-imiz-dunye-arashida-innovatsiya-mu-it-02-12-2017.

• 3.    Абдулла Шер, Баҳодир Ҳусанов. Ахлоқ фалсафаси. Нафосат

  фалсафаси. Тошкент. Университет. 2008. – Б 157.

• 4.    М.М.Қаҳҳорова. Жамиятда маънавий-ахлоқий муҳит: муаммо

• 5.    Мирзиёев Ш.М. Жисмоний ва баркамол ёшлар – бугунги ва

• 6.    Мирзиёев Ш.М. Янги Ўзбекистон стратегияси. Тошкент.

• 7.      www.uza.uz.posts.20-02-202 .        Ўзбекистон Республикаси

• 8.     Qaxxarova, M.,  & Tuychieva, H. (2019). Spiritual-moral

  environment and its basic indicators. The Light of Islam, 2019(4), 24.

• 9.     Qaxxarova, M., & Absattorov, B. M. (2020). Evolution of views on

  ethics, ethical criteria and ethical standards. The Light of Islam, 2020(1), 110115.

• 10.    Qaxxarova, M., & Raximshikova, M. (2020). MORAL CONTINUITY IS A SOCIAL-PHILOSOPHICAL, HISTORICAL PHENOMENON. The Light of Islam, 2020(3), 103-112.

• 11.    Nurmatova, I. (2019). A Student-Centered Approach is a Key Area of Teacher Training in the Context of Globalization and Integration of Education. International Journal of Progressive Sciences and Technologies, 15(1), 09-13.

• 12.    Nurmatova, I., Shodmonova, M., Maxmuda, O., Gulsevar, K., & Durdona, S. (2021). Functional Study Of The Impact Of Tourism On The Economy. The American Journal of Interdisciplinary Innovations Research , 3 (01), 137-141.

• 13.    Nurmatova, I. (2022). Social Technologies of Ethical Normalization at a New Stage of Development. American Journal of Social and Humanitarian Research , 3 (6), 18-21.

• 14.    Nurmatova, I. (2022). The role of ethical normalization in the formation of the spiritual environment of society. Asian Journal of Multidimensional Research , 11 (4), 81-85.

• 15.    Каримов, У., & Каримова, Г. (2018). ГЕОПОЛИТИЧЕСКАЯ КОНКУРЕНЦИЯ В ИНФОРМАЦИОННОМ ПРОСТРАНСТВЕ. In Перспективные информационные технологии (ПИТ 2018) (pp. 13681372).

• 16.    Rayimov, A. A., & Karimova, G. Y. (2021). Social Aspects Of The Formation Of Social Activity In Youth. Oriental Journal of Social Sciences , 2932.

• 17.    Iroda, N., Tursunoy, E., Farangiz, I., Ergashxon, A., & Shahnoza, I. (2021). The main approaches to the study of aging and the tasks of gerontology. ACADEMICIA: AN INTERNATIONAL MULTIDISCIPLINARY RESEARCH JOURNAL , 11 (1), 1089-1092.

ва ечимлар. Фалсафа фанлари доктори илмий даражасини олиш учун тақдим этилган диссертация Автореферати Тошкент. 2012.

эртанги кунимизнинг ҳал қилувчи кучидир // Миллий тараққиёт йўлимизни қатъият билан давом эттириб, янги босқичга кўтарамиз. Жилд 1. - Тошкент. Ўзбекистон, 2017.

Ўзбекистон. 2021.

Президенти Шавкат Мирзиёев 20 февраль куни Анқара шаҳрида Туркия

Республикаси Президенти ҳузуридаги Халқ кутубхонасининг очилиш маросимидги нутқи.