Alexey Brodnikov - a famous poet from the churapchinsky district

Алексей Спиридонович Бродников 1917 сыллаахха олунньу 26 күнүгэр Чурапчы оройуонун Төлөй нэhилиэгэр Дьуодьалы диэн алааска дьадаңы дьиэ кэргэҥҥэ төрөөбүтэ. Боотурускай улууһун Төлөй нэһилиэгэр Халдьаайы аҕа ууһугар Бродниковтар үөскээн олорбуттара. Ађата- Спиридон Федорович (1880-1943), ийэтэ - Прасковья Федоровна-Бороскуобуйа (1887-1936). Бииргэ төрөөбүт үhүөлэр. Бииргэ төрөөбүт үhүөлэр. Улахан уол Николай Семенович Смирников (1901-1968) – сааhын тухары салайар партийнай үлэҕэ үлэлээбитэ. Кыыстара, Евдокия Спиридоновна Бродникова (1921-2016) – хоту Көhөрүллүү кыттыылааҕа, үлэ, тыыл бэтэрээнэ, «Килбиэннээх үлэтин иһин», «Маршал Жуков» аатынан, «Үлэ бэтэрээнэ» мэтээллэрдээх, коммунистическай үлэ ударнига.

Алексей Бродников кэргэнэ Мария Харлампьевна. Алексей Бродников соҕотох кыыhа Саргылана Алексеевна – нуучча тылын уонна литературатын учуутала идэлээх. Дьокуускайдааҕы 2-с №-дээх орто оскуолаҕа директоры үөрэх чааhыгар солбуйааччынан үлэлиир. «Саха Өрөспүүбүлүкэтин үөрэҕириитин үтүөлээх үлэhитэ», «Учууталлар учууталлара», «Арассыыйа уопсай үөрэхтээhинин бочуоттаах үлэhитэ», “Саха сирин методиһа” бэлиэ хаһаайката.

Аҕа дойду Улуу сэриитин сыллара.

Алексей Бродников С.А.Новгородов аатынан Чурапчытааҕы педагогическай училищены үөрэнэн, тута учуутал буолар баҕа санаата туолбатаҕа. Ити кэмҥэ Аҕа дойдуну өстөөх халабырдьыттарыттан көмүскүүр ытык сэрии уота күүдэпчилэммитэ. 25 саастаах комсомол уол 1942 с. бэс ыйын 20 күнүгэр Аҕа дойду сэриитигэр фроҥҥа ыҥырыллыбыта. Кини сэриилэһэр аармыйа Арҕааҥҥы фронун Ураллаађы байыаннай уокураккка сулууспатын сађалаабыта уонна 20-с туспа хайыhар биригээдэтин, 188-с стрелковай дивизиятын састаабыгар киирэн снайперынан сылдьыбыта. Алексей Спирдонович бастакы бойобуой сүрэхтэниитин Ильмень күөл таһыгар буолбут кырыктаах кыргыһыыга кыттыбыта уонна бааһырбыта. Онтон үтүөрэн баран, Смоленскай куорат анныгар буолбут улуу кыргыһыы уотун төлөнүн анныгар түбэспитэ. 1943 с. Старай Русса, Холм куораттары ылыы иhин кыргыhыыга кыттыбыта. Саллаат бойобуой суола итинэн эрэ бүппэтэҕэ. Ол сэриилэһэ сылдьан, балаҕан ыйын 19 күнүгэр икки атаҕар тэңинэн ыарахан бааhырыыны ылбыта. Кировскай уобалас Котельники куорат госпиталыгар эмтэнэр. Биир хоско сүүрбэ үс киһи баар эбит. “Арай биир сарсыарда араадьыйанан Екатерина Захарова “Кэҕэ” диэн ырыатын биэрбиттэр. Бу ырыа эдэр киһи этин сааһын силиитигэр кытта тиийбит,эмискэ саха саллаата ытаан тоҕу барбыт. Дьон барыта наһаа соһуйбут, көмөлөһө сатаабыт. Бу ырыа тыла минньигэһэ, толоруута истиҥэ, ахтан сылдьар киһиэхэ, биллэн турар, күүскэ киирдэҕэ... Ити ырыаттан ситимнээн, хоһоон суруйар буолбут эбит Алексей Бродников” (П.П.Федоров - Comoro, А.Бродников сиэн быраата, суруйааччы ахтыыта) Сэриини 1117-с стрелковай полк састаабыгар сылдьан түмүктээбитэ. Сылга чугаһыыр эмтэнэн баран, аны, авиационнай чааска түбэспит. Итиннэ 1946с. диэри байыаннай ыскылаакка сулууспалаабыта. Ахтылҕаннаах дойдутугар, дьонугар-сэргэтигэр 1946с. тыыннаах эргиллэн кэлбитэ. Онно кини xohooн кинигэтэ рукопистаах кэлэн доҕотторун үөрдүбүтэ. Алексей Бродников бойобуой үтүөлэрин иһин, “Албан аат” үһүс уонна “Аҕа дойду Улуу сэриитин” бастакы степеннэрдээх уордьаннарынан уонна үгүс мэтээллэринэн науараадаламмыта.

1942 сыллаахха Чурапчы 41 холкуостарын күүс өттүнэн хоту оройуоннарга фроҥҥа балык булдугар көһөрүүгэ ыыппыттара. Төлөй нэhилиэгин 3 xoлкуohа кеспYтэ. Алексей Брoдникoв Телейге хаалбыт аймах-уруу дьоно, аҕата, бииргэ төрөөбүт балта, убайа Кэбээйигэ тиийбиттэрэ. Оннo YrYC елYY-CYTYY тахсыбыта: xoргуйан, ыалдьан суoрума суолламмыттара. Ол иһигэр аймахтара, чугас дьоно бааллара. Аҕатын

Спиридон Федорович Бродников көмүс уҥуоҕа онно хаалбытын сэрииттэн кэлэн баран истибитэ-билбитэ.

Үлэлээбит кэмнэрэ.

Алексей Бродников оскуоланы бүтэрэн баран, 17 сааһыттан Төлөйгө учууталынан уонна директоры солбуйааччынан үлэлээбитэ.

1939-1942 сс. Чурапчытааҕы С.А.Новгородов аатынан педучилищены 1942 үөрэммитэ. Үөрэҕин саҥа бүтэрбит уолчаан сэриигэ ыҥырыы бэбиэскэни туппута.

1946с. сэрииттэн кэлээт

1936-1949 сс. төрөөбүт Төлөйүгэр уонна Соловьев оскуолаларыгар учууталлаабыта.

1949с. Дириҥ детдомугар үөрэх чааһын сэбиэдиссэйинэн үлэлиир. Уоттаах сэриигэ кыттыбыт, хаста да бааһырбыт, олох аһыытын-ньулуунун билбит киһи, тулаайах оҕолорго олус амарах сыһыаннааҕа. Өйүнэн-санаатынан, тылынан-өһүнэн, дьаһалларынан Өргөннөөҕү детдомҥа үлэлиир. Кини сэрии тулаайахтарын өйөөбүтэ.

1953 с. Хатылы орто оскуолатыгар саха тылын, литературатын учууталынан үлэлээбитэ.

1955 сыллаахха Дьокуускайдааҕы учуутал институтун ситиhиилээхтик үөрэнэн бүтэрбитэ. Партийнай үлэҕэ да сырыттар улууhун олоҕун-дьаhаҕын бэчээккэ сырдатыыга ылсыбыта. Суруйааччы бэйэтин сырдык, ыраас дууһатыгар уонна талааныгар сөптөөх идэни оҕолору, ыччаты иитэр-үөрэтэр учуутал идэтин талбыта.

1954-56 сс. Дьокуускайдааҕы учительскай институкка саха салаатыгар үөрэнэ киирбитэ.

1956-1957 сс. Чурапчы райкомугар штатнай пропагандиһынан үлэлээбитэ.

“Саҥа олох” хаһыат редакторы солбуйааччынан, эппиэттиир секретарынан үлэлээбитэ.

1963с. Чурапчы орто оскуолатыгар саха тылын учууталынан үлэлээбитэ.

1966с. пенсияҕа тахсан баран, Чурапчытааҕы үлэһит ыччат киэһээҥҥи оскуолатыгар үөрэх чааһын сэбиэдиссэйинэн уонна саха тылын уонна литературатын учууталынан үлэлиир. Манна үлэлии сылдьан “Сардаҥа” диэн литературнай сурунаалы үлэлэппиттэрэ. А.С.Бродников оҕону иитиигэ айымньылаахтык үлэлээн, Саха АССР оскуолаларын үтүөлээх учуутала диэн бочуоттаах ааты ылбыта.

Айымньылара.

Алексей Бродниковы лирик-поэт быһыытынан ааҕааччыларга 1946 сыллаахтан биллэн барбыта. Бастакы хоһооннорун хаһыакка бэчээттэтэр этэ. Кини бастакы кинигэтэ “Күөх чараҥҥа” 1959 сыллаахха бэчээттэнэн тахсыбыта. Бу хомуурунньукка айылҕа, ийэ дойду, таптал тиэмэлэригэр суруллубут хоһоонноро киирбиттэрэ. Алексей Бродников 1965с. ССРС суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ буолбута.

Алексей Спиридонович Бродников саха поэзията сайдарыгар кэрэ-бэлиэ миэстэни хаалларбыт, оҕоҕо анаан суруйбут суруйааччылартан биирдэстэрэ. Саха ааҕаачыларыгар лирик поэт, кэлин прозаик быhыытынан биллибитэ.

Кини оҕолорго аналлаах “Хочо хоһооно”, “Сиккиэр”, «Куорсуннаах оноҕос» о.д.а. кинигэлэрэ утуу-субуу тахсыбыттара. Кэлин орто саастаах, улахан дьоҥҥо аналлаах хоһооннорун, поэмаларын хомуурунньуктара бэчээттэммиттэрэ.

Алексей Спиридонович Бродников тыа сиригэр үөскээн оҕо эрдэҕиттэн хара үлэҕэ мискиллэн, кыhынын мас хайытан, муус киллэрэн , оттоон буhан-хатан улааппыта. Ол иhин да элбэх хоhооно үлэ туһунан суруллубуттар. “Ходуhаҕа», «Отчут доҕорбор», «Отуу уота» уонна «Отчут ырыата» диэн айымньылар ону кэрэhэлииллэр. Бу хоhооннорго поэт төрөөбүт дойдутугар, алааhыгар, үлэhит дьонугар тапталын, махталын биллэрэр.