Analysis of data formats used in electronic libraries

Бүгінгі таңда электронды кітаптар кітап оқуға және әдеби шығармалардың жаңалықтарына қызығушылық танытатын адамдар арасында үлкен танымалдыққа ие. Бұл оқырмандардың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін әдеби базаны үнемі жаңартумен айналысуға мәжбүр eтeдi. Сондыктан электронды кiтaптap мен олардыц форматтары нapыFы қарқынды дамып келеді. Бүгінде түрлі бағдарламалық қамтамасыз ету мен K¥pылFылapFa арналган ондаган электронды кiтaп форматтары бар.

Электронды кітапханаларда орналастырылатын шығармалардың форматтарын eкi санатка белуге болады — online мэтiнiн окуга арналган форматтар және оқырманның компьютеріне көшіруге арналған форматтар. Бipiншi топка HTML жэне TXT, eкiншi топка - RTF, DjVu, PDF жэне т. б. файлдары жатады [1].

Басылымдарды цифрлау немесе кiтaп жинаумен тiкeлeй ДК-де айналысатындар алдында ерте ме, кеш пе - кандай форматта - олардыц кептiгi - электронды кiтaп шыFapу немесе тиiсiншe, оны мэтiндiк форматтан кандай форматка импорттау деген сурак туындайды.

Электронды кiтaптap форматтарыныц бipнeшe топтары бар -графикалык жэне растрлык форматтар.

Графикалық растрлық форматтар:

TIFF – түсті тереңдікте суреттерді сақтауға арналған пішім. Көбінесе сканерлеу, факстерді жіберу, мәтінді тану, полиграфия кезінде қолданылады, графикалық қосымшалармен кеңінен қолдау көрсетіледі. Сурет тереңдігі TIFF қағаз басылымдарын цифрлаумен айналысатын адамдар үшін таптырмас пішім жасайды, өйткені мәтінді тану процесі элдекайда жeцiлдeтiлeдi.

JPEG - бул шш1м акпаратты жоFалтумен реттеуге болатын куmтi қысуды пайдаланады. Жоғары сапалы суреттерді сақтау үшін қолданылады, 16 миллион түстерге дейін пайдалануға мүмкіндік береді, сондықтан осы форматтағы электронды кітаптар да орын алады, бірақ басып шыFару уmiн жарамсыз, ал дисплейде керсету уmiн тамаша [1].

DjVu - тармамандандырылFан растрлы графикалык пimiм, ол дайындалған түрде мәтінді беруге арналған. Қолжазбаларды, қолжазба жазбалары бар мэтiндердi жэне т. б. сактау уmiн ете колайлы [2].

Графикалық векторлық форматтар

RTF - Windows ОЖ ортасында кужаттар ушш жасалFан M9тiндiк редакторлардың көпшілігі қолдайтын пішім. Мәтіндік құжаттардың құрылымын сақтау мүмкіндігін қамтамасыз етеді, олардың фрагменттерін бөлуге мүмкіндік береді (курсивпен немесе қалың шрифтпен, колонкалар мен т.б. жасау). RTF кітаптар көптеген кітап алмасу сайттарында жүктеу YmiH кол жетiмдi [1].

HTML - Букыэлемдж торда кужаттарды белгiлеудiц стандартты тiлi. Белгiлеу арнайы символдарды кiрiстiруге, елmемiн, турш езгертуге, қаріпті сызуға, гиперсілтемелер мен кестелерді жасауға, мәтінді түзетуге мумкiндiк бередi. HTML форматындаFы электронды кiтаптар сайтта жиi толық мәтінді түрде қойылады, бұл жағдайда компьютерге жүктеудің кажет жоц [1].

XML – құрылымдық деректерді сақтауға, бағдарламалар арасында акпарат алмасуFа, сондай-ак оньщ негiзiнде арнайы белгiлеу тiлдерiн құруға арналған мәтіндік пішім. XML кез келген ортада тікелей пайдалануға және бағдарламалық өңдеуге (айырбастауға, сақтауға, баскаруга) дайын кужаттарды оцай жасауга мумкiндiк береди

FictionBook - ашык пimiм, XML негiзделген. FictionBook негiзгi артыкшылыгы (.fb2) - барлык танымал мэтiндiк форматтагы файлдардан (*.txt,*.doc,*.rtf. *.html жэне т. б.) осы пimiмде кiтаптарды оцай жасау мүмкіндігі (соның ішінде автоматты түрде). Сонымен қатар, FictionBook кітап оқуға арналған көптеген кең таралған бағдарламалар мен құрылғыларды қолдайды.

ePUB – XML негізделген пішім. Баспагерлерге шифрленбеген сандық кітаптарды және өзгермелі версткасы бар басқа да жарияланымдарды жаңғыртуға қажетті бағдарламалық және аппараттық қамтамасыз ету арасындағы үйлесімділікті қамтамасыз ете отырып, сандық басылымды бір файлда шығаруға және таратуға мүмкіндік береді [1].

PDF – Adobe Systems фирмасымен PostScript тілінің бірқатар мүмкіндіктерін пайдалана отырып жасалған электронды құжаттардың форматы. Әдетте иллюстрациялары бар кітаптар үшін қолданылады(оның ішінде сызбалар мен математикалық формулалар).

TXT форматындағы TXT файлдарының салмағы аз, сондықтан жиі электронды интернет-кітапханалар дәуірінің басында пайдаланылды, оларға келушілерде жүктеу жылдамдығы өте төмен, сонымен қатар қатты дискілердің көлемі, сондай-ақ әртүрлі тасымалдағыштар да болды. Ірі басылымды жүктеу үшін кітаптың барлық тарауларын біріктіретін ZIP-мұрағаттар құрылды. TXT негізгі артықшылығы – оның барлық құрылғылармен және іс жүзінде кез келген бағдарламалық өніммен үйлесімдігі, бірақ бұл пішім кесте мен күрделі пішімдеуді қолдамайды.

Электронды кітаптарда файл пішімдері өте көп. Бұл бүгінгі күні бірыңғай стандарттардың қалыптаспауына байланысты және көптеген өндірушілер олардың бағдарламалары мен құрылғыларында пайдаланылатын өз форматтарын ұсынады. Дегенмен, біртіндеп кейбір форматтар сыни массаны жинап, көшбастап тұр [3].

Бүгінгі таңда электронды кітаптар үшін ең перспективалы EPUB форматы, ол "Electronic Publication" (ePub) ретінде ашып көрсетіледі және IDPF сандық жарияланымдар бойынша халықаралық форуммен әзірленген кітаптардың электронды нұсқаларының форматы болып табылады. Соңғы уақытта бұл формат электронды кітаптар шығару үшін стандартқа айналды. Мысалы, Apple компаниясының iBook Store кітап дүкені кітаптарды тек осы пішімде қабылдайды [3].

Fb2 -ден ePub артықшылығы оған математикалық формулалар мен бірегей қаріптерді оңай енгізуге болады, ал FB2 формуланы тек сурет ретінде енгізуге болады.

PDF және DjVu айырмашылығы EPUB пішімі оңай және оңай, және компьютер мен басқа да құрылғылардың үлкен ресурстарын талап етпейді. Сонымен қатар, ол сайттар тұратын HTML-беттеріне өзінің техникалық сипаттамалары бойынша жақын. Бұл EPUB форматында электронды кітаптардың кең танымал болуының себептерінің бірі болып табылады,өйткені олар интернетпен оңай интеграцияланады [4].

Осылайша, бүгінгі күні электронды кітаптардың жетекші форматтары – DjVu, pdf, fb2 және ePub болып табылады.

Пайдаланылған әдебиеттер:

• 1    Электронды кітап форматтары. [Электронды ресурс] – 2008-2013 – http://reeed.ru/ru_formats.php

• 2    Электронды кітапқа арналған форматтар. [Электронды ресурс] – 2008-2013 – http://old.computerra.ru/print/35629/

• 3    Электронды кітап форматтары. [Электронды ресурс] – 2011-213 – http://www.izdat-knigu.ru/formatyelektronnyh-k nig/

• 4    Электронды кітап форматтары. [Электронды ресурс] – 2008-2013 – http://www.ph4.ru/ebook_Form.ph4

• 5    Ашық және жабық форматтар. Стандартты форматтар. [Электронды ресурс] –  2008-2013  – http://gimnnik.narod.ru/openoffice/TextProcessor

  /p130aa1.html