Автомобиллар учун экологик тоза ёнили олиш технологияси
Автор: Ринов Д.У.
Журнал: Экономика и социум @ekonomika-socium
Рубрика: Основной раздел
Статья в выпуске: 12-2 (79), 2020 года.
Бесплатный доступ
Органик чиқиндилардан ажралиб чиққан биогаздан метан газини олиш технологиясини ишлаб чиқарилди. Бунинг учун герметик ёпиқ идиш ичида 500-5400 С термофил режимида анаэроб (кислородсиз) шароитда бижғитиш зарур. Идишда марказий мусбат электрод ва айлана бўйлаб жойлаштирилган манфий электродлар мавжуд бўлиб, улар электр энергияси уланади (12, 24, 36, ёки 220 В ли ўзгармас ток). Электродлар орасидан метан (СН4), углерод газлари (СО ва СО2) ва водород Н2 ажралиб чиқади.
Термокимёвий технология, ёнувчи газл, электролизёр, ёнилғи, синтез газ, углерод оксиди, ёнмаган углеводород
Короткий адрес: https://sciup.org/140260223
IDR: 140260223 | УДК: 004.02:004.5:004.9
Текст научной статьи Автомобиллар учун экологик тоза ёнили олиш технологияси
Экологик муаммоларни кескинлашуви, қайта тикланмайдиган энергия захирасининг тобора камайиб бориши, уларнинг таннархини ошиши, органик чикиндиларни кайта ишлаш, уларни иссиклик ва бошка турдаги энергияга айлантириш муаммосини тезроқ ҳал қилишни биотехнологиянинг энг долзарб масалалари қаторига кўтариб қўйди. Маълумки, ҳайвонлар ўсимликлар асосида яратилган озука энергиясини кийин хазм килади ва уларнинг ярмидан купрOFи организмга сурилмасдан ахлат, гунг холатида чикиб кетади. Энг аввало ҳайвонлардан чиққан бу чиқиндидан органик ўғит сифатида фойдаланилади. Шунингдек, ушбу чиқиндилардан энергия манбаи сифатида фойдаланса бўлади. [1].
Транспорт мажмуасидаги асосий ҳаракатланувчи таркиб ҳисобланган автомобиль транспортининг 86 фоизи нефт махсулотларидан олинадиган энергия хисобига ишлаб келмокда. Айнан шу сабабли автотранспорт воситаларининг двигателларидан ажралиб чикаётган ифлослантирувчи моддаларнинг концентрацияси руҳсат этилган меъёрдан ошиб кетмоқда. Кўчма, яъни KузFалувчан манбалар (транспорт воситалари) дан ажралиб чикаётган чиқиндиларнинг 70,4 % ини углерод оксиди, 13,2 % ини углеводородлар ва 8,2 % дан купрогини азот оксидлари ташкил этмокда.
Табиий газдан мотор ёнилFиси урнида фойдаланилганда автомобилларнинг техник-эксплуатацион ва ижтимоий-иктисодий курсатгичлари яхшиланиб колиши билан бир каторда, атроф-мухитнинг ёниш махсулотлари билан ифлосланиш даражаси хам пасаяди. [2].
Нефть ва газ маҳсулотларининг заҳирасининг чекланганлигини ҳисобга олсак, автомобиль транспортида ёнилғи маҳсулотларининг ўрнини боса оладиган муқобил ёнилғи турларига эҳтиёж борлиги сезилади.
Органик чиқиндилардан биогаз олиш реактори 1, 2- расмларда ўз аксини топган [4].


1- расм. Реактор
2- расм. Реактор, А-А кесимда
1-жадвал.
Биогазнинг кимёвий таркиби ва техник кўрсаткичлари
№ |
Характеристикалар |
Биогаз компонентлари |
Биогаз аралашм а (60% СН 4 +40 % CO 2 ) |
|||
СН 4 |
СО 2 |
Н 2 |
Н2S |
|||
1 |
Хажмий улуши, % |
55-70 |
27-44 |
<1 |
< |
100 |
2 |
Хажмий ёниш иссиқлиги, Мж/кг |
35,85 |
- |
10,8 |
22,8 |
21,5 |
3 |
Аланга олиш чегараси, |
5-15 |
- |
4-80 |
4-45 |
6-12 |
№ |
Параметрлар |
и S « s £ : w Ь f! |
ч T © CS 5^? |
g. c '- |
© sr © H |
© 4 © |
M S И |
1 |
Молекуляр массаси |
100-120 |
210 240 |
51 |
110 130 |
2,015 |
16 |
2 |
С/Н таркиб, % |
85/15 |
86/14 |
82/18 |
85,5/1 4,5 |
- |
75/25 |
3 |
Суюқлик ҳолатидаги зичлик, кг/м3 |
0,731 |
0,835 |
0,55 |
0,756 |
0,071 |
0,415 |
4 |
Буғ ҳолатидаги зичлик, кг/м3 |
- |
-2,1 |
- |
- |
0,080 |
0,67 |
5 |
Қуйи ёниш иссиқлиги, ккал/м3 ккал/кг |
770 10425 |
8700 10150 |
5900 10800 |
8070 10350 |
2443 28660 |
8900 11890 |
6 |
Октан сони |
88 |
- |
95 108 |
50-55 |
45-90 |
110 120 |
7 |
Ёнилғининг тўлиқ |
56,6 |
55 |
2,7 |
55 |
2,4 |
9,52(1 |
ёниши учун зарур бўладиган назарий ҳаво миқдори м3/м3 (кг/кг) |
(14,9) |
(14,3) |
(15,6) |
(14,5) |
(34,9) |
7,9) |
|
8 |
Ёнувчи аралашманинг ёниш иссиқлиги ккал/м3 ккал/кг |
840 659 |
830 662 |
830 650 |
830 651 |
740 787 |
795 645 |
Ушбу технологияни яратилиши натижасида муайян ажратиб олинган биогазнинг таркиби СО2 дан тозаланади, бунинг учун биогаз кальций гидрокарбонат Са(НСО 3 ), яъни охакли сув солинган герметик идишдан сизиб ўтказилади ва идиш тубида калций карбонат СаСО3 чўкиндиси ҳосил бўлади.
Юқоридаги натижалардан келиб чиқиб, агарда транспорт воситаларининг газ баллонини 14-15 м3 биометан билан тўлдирилса, 200-250 км масофани босиб ўтиши мумкин. Худди шунча масофани босиб ўтиш учун транспорт воситаси 17 литр бензин сарфлаши талаб этилар эди.
Юқоридаги жадвалдан кўринадики, мотор ёнилғиларининг қиёсий кўрсатгичлари бўйича биогаз кўрсаткичлари самарали бўлиб, транспорт воситаларини эксплуатация даврида биогаздан ажратиб олинган метан газини қўллаш экологик жиҳатдан мақсадга мувофиқдир .
Адабиётлар
-
1. Арслонов А., Султонов Т., Хўжаев М. Ўзбекистонда биогаз технологияларини ривожлантириш омиллари ва унинг молиявий манбалари. Экология хабарномаси. № 9 (78) 2007 йил.
-
2. Базаров Б.И. Научные основы энерго экологической эффективности использования альтернативных моторных топлива: Дисс. док. техн. наук.-Ташкент: ТАДИ, 2006.
-
3. Абдуазизов Т. Автомобил транспорти экологияси‖ Жиззах-2011 й.
-
4. Насиров И.З., Зокиров И.И. Реактор. № IAP 2017 0330 Официальный бюллетень Агентства по интеллектуальной собственности. 2018, № 3(203)-Ташкент- от 16.01.2018- с. 23.
"Экономика и социум" №12(79) 2020
Список литературы Автомобиллар учун экологик тоза ёнили олиш технологияси
- Арслонов А., Султонов Т., Хўжаев М. Ўзбекистонда биогаз технологияларини ривожлантириш омиллари ва унинг молиявий манбалари. Экология хабарномаси. № 9 (78) 2007 йил.
- Базаров Б.И. Научные основы энерго экологической эффективности использования альтернативных моторных топлива: Дисс. док. техн. наук.- Ташкент: ТАДИ, 2006.
- Абдуазизов Т. Автомобил транспорти экологияси‖ Жиззах-2011 й.
- Насиров И.З., Зокиров И.И. Реактор. № IAP 2017 0330 Официальный бюллетень Агентства по интеллектуальной собственности. 2018, № 3(203)-Ташкент- от 16.01.2018- с. 23.