Qonun va qonuniyat tushunchalarining mazmun-mohiyati

Qonunlar:

Birinchidan, narsa va hodisalar va ular orasidagi munosabatlarning mohiyati, sababi, kelib chiqishi, rivojlanish tendensiyasini tushuntiradi;

kitobi dunyoga tanilgan. Hidoya asari bugungi kunda ham islom oalmining eng buyuk, nodir asari hisoblanib keladi. Arab davlatlarining ko’plab madrasalarida eng asosiy manbaalardan biri bo’lib hizmat qiladi. Qonunlarni anglab olish, bilish olamning rivojlanish xususiyatlarini bilib olish va uni oʻzlashtirishda muhim ahamiyat kasb etadi.

Milliy g’oya qonun va qonuniyatlari haqida gapirar ekanmiz bevosita falsafa qonunlari haqida ham to’xtalib o’tish lozim. Tabiat va jamiyatda insonning ongiga bog‘liq bo‘lmagan holda mavjud bo‘lgan biri ikkinchisini taqozo qiluvchi qonunlardir . Falsafa qonunlari tizimida dialektik ziddiyatlilik qonuni markaziy o‘rinni egallaydi. Qonunning muhim jihatlarini aniqlash uchun uning asosiy kategoriyalarini ko‘rib chiqish kerak. Tahlilni qarama-qarshilik tushunchasidan boshlaymiz.

Falsafaning yana bir qonunlaridan biri bu ayniyat qonunidar. Ayniyat bu -predmet umumiy belgilarning muayyan davrda o‘z-o‘ziga mosligi. Predmetning rivojlanishi va ziddiyatlarning echilishi bir necha bosqichdan o‘tadi. Dastlabki bosqich – predmetning o‘z-o‘zi bilan nisbiy ayniylik holati. Tabiatda mutlaq ayniyat mavjud emas.[1]

Masalan, har bir organizm hatto oqsil molekulasining tuzilishi darajasida ham o‘ziga xos belgilarga egadir. Har qanday predmet hech qachon o‘z-o‘zi bilan ayniy bo‘lmaydi. Masalan, ko‘zguga kelar ekansiz, siz o‘z qiyofangizda hech qanday farq ko‘rmaysiz. O‘z do‘stingiz bilan oradan besh yil o‘tib uchrashgach, ikkalangiz ham: «U juda o‘zgarib ketibdi!» deb o‘ylasangiz kerak. SHu bois, «ayniyat» tushunchasi ziddiyat tarqalishining dastlabki bosqichini anglatadi. Bu bir xillik, narsa, hodisa, jihatning o‘z-o‘ziga yoki boshqa narsalar, hodisalar, jihatlarga o‘xshashlik munosabati. Ziddiyatning vujudga kelishi yagonaning ikkilanishi sifatida, yagonaning o‘z-o‘zini qarama-qarshiliklarga differensiatsiya qilishi sifatida yuz beradi. Ikkilanish chog‘ida bir vaqtning o‘zida ayni shu munosabatda qarama-qarshiliklar birligi ham, ularning kurashi ham vujudga keladi. Ziddiyatning shakllanish jarayonida qarama-qarshiliklar kurashi birinchi o‘ringa chiqadi va rivojlanishning ichki, teran manbaiga aylanadi[2]. Ziddiyatning o‘zida qarama-qarshiliklar har xil rol o‘ynaydi. Faolroq, harakatchanroq qarama-qarshilik ziddiyatning etakchi tomoni hisoblanadi. Qarama-qarshiliklar kurashi oxir-oqibatda yangi sifat holatiga olib keladi. Paydo bo‘luvchi yangi hodisalar o‘zlariga xos bo‘lgan yangi ziddiyatlarga ega bo‘ladi. Bu ziddiyatlar mazkur hodisalar rivojlanishining harakatlantiruvchi kuchi hisoblanadi. Ziddiyatlarning rivojlanish jarayoniga yanada chuqurroq kirish uchun ularning tarqalish bosqichlari (fazalari)dan tashqari, ularning holatlarini ham farqlash zarur. Predmetlimoddiy, «etilgan» ziddiyatning holati deganda, qarama-qarshiliklarning amal qilish usuli, «birligi va kurashi»ning namoyon bo‘lish xususiyati tushuniladi. Ayni shu xususiyat bu qaramaqarshiliklarning rivojlanish xususiyati va faollik darajasini belgilaydi. Ziddiyatning rivojlanish jarayonida bosqichlarni yoki tarqalgan, «etilgan» ziddiyatni tavsiflovchi holatlarni ham farqlash mumkin. Ijtimoiy tizimlarga tatbiqan ziddiyatlarning rivojlanish bosqichlariga nisbatan bunday yondashuv ularning quyidagi holatlarini aniqlash imkonini beradi: garmoniya, disgarmoniya, konflikt[3]. Shuni qayd etish muhimki, ziddiyatlar rivojlanayotgan har qanday tizimda mazkur tizim mavjudligining boshidan oxiriga qadar mavjud bo‘ladi. Holatlar, miqdor ko‘rsatkichlari, qarama-qarshiliklarning o‘zaro aloqasi xususiyati, ularning tizimdagi roligina o‘zgaradi.

Milliy g’oyani shakllanishiga ham ham mana shu ziddiyat qonunini misol qilish mumkin. Milliy g’oyamizni yaralishi va rivojlanishi uchun unga qarama qarshi turgan ziddiyat bo’lgan diniy ekstremizm terrorizm, egoism va boshqa buzg’unchi g’oyalarning kirib kelishi turtki bo’ldi deyish mumkin.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

• 1.    Falsafa o’quv-uslubiy qo’llanma. Toshkent Moliya institute. T;.2019.-73b

• 2.    Islomovich, I. T. (2021). Academic profession and university in the context of modern institutional reforms.

• 3.    Исмоилов, Темурбек Исломович (2020) "Problems and solutions of public activity of unorganized youth," Scientific Bulletin of Namangan State University: Vol. 2 : Iss. 10 , Article 42.

• 4.    Ismoilov, T. I. (2018). Unique features of working with unorganized youth.

• 5.    Tursunqulova S. T. НЕЛИНЕЙНЫЕ ОСОБЕННОСТИ ИСКУССТВА И ХУДОЖЕСТВЕННОГО ЭСТЕТИЧЕСКОГО ТВОРЧЕСТВА В ФОРМИРОВАНИИ ЭСТЕТИЧЕСКОГО СОЗНАНИЯ ЛИЧНОСТИ //Theoretical & Applied Science. – 2019. – №. 3. – С. 184-188.

• 6.    Tursunkulova S. T. PHILOSOPHICAL PROBLEMS OF WOMEN’S SOCIAL ACTIVITY TODAY //Научно-методический и теоретический журнал. – 2014. – С. 35.

• 7.    Tursunkulova, S. T. (2021).  COMPLICATED FEATURES AND

• 8.    Абдуллаев А. Н. Философский анализ феномена творчества //Вестник науки и образования. – 2020. – №. 3-3 (81).

• 9.    Абдуллаев, Акмал Насриддинович (2020) "SOCIAL AND ECONOMIC FACTORS OF COUVOLUTION PROBLEMS," Scientific Bulletin of Namangan State University : Vol. 2 : Iss. 8 , Article 24.

• 10. Abdullaev A. N. THE SOCIAL PHILOSOPHICAL ESSENCE OF THE COEVOLUTION OF SOCIETY AND FAMILY //Theoretical & Applied Science. – 2020. – №. 2. – С. 733-736.

• 11. Abdullayev A. N. THE FEATURES OF APPEARING FAMILY IN MODERN SOCIETY //European Science Review. – 2020. – №. 3-4. – С. 69-72.

• 12. Abdullayev A. The relationship in the development of the family and society //Scientific Bulletin of Namangan State University. – 2019. – Т. 1. – №. 1. – С. 114-118.

• 13. Abdullaev A. N. COEVOLITION CHALLENGE IN SOCIETY AND NATURE OF SOCIAL-PHILOSOPHICAL ANALYSIS //Scientific Bulletin of Namangan State University. – 2019. – Т. 1. – №. 10. – С. 157160.

• 14. Abdullaev A. N. THE ROLE OF THE NATIONAL TRADITIONS AND RITES IN FAMILY UPBRINGING //Modern Science. – 2017. – №. 4-2. – С. 6-8.

Экономика и социум, (2), 28-30.

THEORETICAL BASIS OF FORMING PERSON’S ESTHETIC

CONSCIOUSNESS. Theoretical & Applied Science , (5), 178-183.

"Экономика и социум" №3(94) 2022