Республика ози-оват саноатида ё-мой масулотларининг аамияти ва турлари

Автор: Уразов К.Б., Боронов Б.Ф.

Журнал: Экономика и социум @ekonomika-socium

Рубрика: Основной раздел

Статья в выпуске: 6-2 (97), 2022 года.

Бесплатный доступ

Ушбу мақолада озиқ-овқат маҳсулотлари таркибида ёғ-мой маҳсулотларининг ўрни, ёғ-мой маҳсулотлари ишлаб чиқарувчи корхоналарда тайёр маҳсулотларнинг турлари, таркиби масалалари ёритилган.

Озиқ-овқат саноати, ёғ-мой маҳсулотлари ишлаб чиқариш корхоналари, ёғ-мой маҳсулотлари, ўсимлик ёғи, тайёр маҳсулотлар ҳисоби

Короткий адрес: https://sciup.org/140300505

IDR: 140300505

Текст научной статьи Республика ози-оват саноатида ё-мой масулотларининг аамияти ва турлари

Мамлакатимизда озик-овкат махсулотлари таркибида ёF-мой ма^сулотлари асосий урин эгаллайди. Чунки, халкимиз азалдан уй-рузFорлари тукин-сочин, туй-марака маросимлари дабдабали ва таомларга бой тарзда утишига урганган булиб, бу жараёнлар озик-овкат махсулотларига, айникса ёг-мой махсулотларига булган талабнинг ошишига олиб келади.

ЁF-мой махсулотлари озик-овкат махсулотлари сифатида фойдаланилишидан ташқари бошқа саноат маҳсулотлари ишлаб чиқишда, тиббиёт, фармацевтика ва косметология соҳаларида кенг фойдаланилади. Жумладан, қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ҳисобланган кир совун, атир совун, техника мой, алиқ, глицерин, стеарин ва бошқа шу каби саноат маҳсулотлари ишлаб чиқаришда асосий хом ашё маҳсулотлари бўлиб хисобланади. Корхоналарда ёг-мой ма^сулотларини ишлаб чикишда асосий маҳсулотлардан ташқари, турли ёндош ва бошқа қўшимча маҳсулотлар, жумладан шрот, кунжара, шелуха каби маҳсулотлар ҳам олинади. Ушбу кушимча махсулотлар саноатнинг турли тармокларида асосий хом-ашё махсулотлари хисобланади. Масалан, пахта шроти ва шелухаси ёг-мой ишлаб чиқариш корхонасида пахта чигитидан ишлаб чиқариладиган ёндош маҳсулот тури ҳисобланиб, чорвачилик соҳасида чорва ҳайвонларининг асосий озуқаси ҳисобланади.

Мамлакатимизда фаолият кўрсатаётган ёғ-мой ишлаб чиқариш корхоналарининг 80 тасида ўсимлик мойи, 38 тасида маргарин маҳсулотлари, 25 тасида майонез, 94 тасида хўжалик ва атир совун ва 3 тасида дистилланган глицерин маҳсулотлари ишлаб чиқарилади. Шунингдек, ушбу корхоналар томонидан жами 60 хил турдаги 200 тадан ортиқ ассортиментдаги ёғ-мой маҳсулотлари ишлаб чиқарилади 1 . Ёғ-мой ишлаб чиқариш корхоналари томонидан ишлаб чиқарилаётганган ушбу маҳсулотлар «Ёғ-мой маҳсулотлари хавфсизлиги тўғрисида»ги техник регламент талабларига тўлиқ жавоб беради.

Бугунги кунда, “Ўзёғмойсаноат” уюшмаси таркибида фаолият кўрсатаётган ёғ-мой маҳсулотлари ишлаб чиқариш корхоналарида қуйидаги турдаги ўсимлик ёғлари ишлаб чиқарилмоқда (1-жадвал).

1-жадвалЎзбекистон Республикаси ёғ-мой саноати корхоналарида ишлаб

чиқарилаётган ўсимлик ёғи турлари2

Ёғ-мой маҳсулотлари турлари

Асосий хом ашё

Ёғнинг таркибий тузилиши

Ишлаб чиқариш усуллари ва босқичлари

1. Кунгабоқар ёғи

1.1

Рафинацияланмаган биринчи навли кунгабоқар ёғи

Кунгабоқар

100% кунгабоқар ёғи

Пресслаш

1.2

Гидратацияланган  биринчи

навли кунгабоқар ёғи

Пресслаш, гидратация

1.3

Рафинацияланган   биринчи

навли кунгабоқар ёғи

Пресслаш, рафинация

1.4

Рафинацияланган дезодорацияланган биринчи навли кунгабоқар ёғи

Пресслаш, рафинация, дезодорация

1.5

Экстракцияланган рафинацияланган дезодорацияланган биринчи навли кунгабоқар ёғи

Экстракция, рафинация, дезодорация

1.6

Рафинацияланган дезодорацияланган музлатилган  олий  навли

кунгабоқар ёғи

Экстракция, рафинация, дезодорация, музлатиш

2. Соя ёғи

2.1

Гидратацияланган  биринчи

навли соя ёғи

Соя

100 % соя ёғи

Пресслаш, гидратациялаш

2.2

Рафинацияланган   биринчи

навли соя ёғи

Пресслаш, рафинация

2.3

Рафинацияланган

Пресслаш,

2 Тадқиқотлар асосида муаллиф ишланмаси.

дезодорацияланган биринчи навли соя ёғи

рафинация, дезодорация

2.4

Экстракцияланган рафинацияланган дезодорацияланган биринчи навли соя ёғи

Экстракция, рафинация, дезодорация

3. Махсар ёғи

3.1

Гидратацияланган  биринчи

навли махсар ёғи

Махсар уруғи

100 % махсар ёғи

Пресслаш, гидратация

3.2

Рафинацияланган махсар ёғи

Пресслаш, рафинация

3.3

Рафинацияланган дезодорацияланган   махсар

ёғи

Пресслаш, Рафинация, дезодорация

3.4

Экстракцияланган финацияланган дезодорацияланган   махсар

ёғи

Экстракция, рафинация, дезодорация

4. Зиғир ёғи

4.1

Рафинацияланган дезодорацияланган биринчи навли зиғир ёғи

Зиғир уруғи

100 % Зиғир ёғи

Пресслаш, рафинация, дезодорация

4.2

Рафинацияланган дезодорацияланмаган биринчи навли зиғир ёғи

Пресслаш, рафинация

5. Ер ёнғоқ ёғи

5.1

Рафинацияланган дезодорацияланган биринчи навли ер ёнғоқ ёғи

Ер ёнғоқ

100% ёр ёнғоқ ёғи

Пресслаш, рафинация, дезодорация

5.2

Рафинацияланган дезодорацияланмаган биринчи навли ер ёнғоқ ёғи

Пресслаш, рафинация

6. Маккажўхори ёғи

6.1

Рафинацияланган маккажўхори ёғи

Маккажўхори уруғи

100 % макка-жўхори ёғи

Пресслаш, рафинация

6.2

Рафинацияланган дезодорацияланган    макка

жўхори ёғи

Пресслаш, рафинация, дезодорация

7.Данакли ёғлар

7.1

1. Шафтоли ёғи

Шафтоли

100% шафтоли ёғи

Пресслаш, махсус фильтрлаш

7.2

2. Қовоқ ёғи

Қовоқ

100% қовоқ ёғи

Пресслаш, махсус фильтрлаш

7.3

3. Кунжут ёғи

Кунжут

100% кунжут ёғи

Пресслаш, махсус фильтрлаш

7.4

4. Ёнғоқ ёғи

Ёнғоқ

100% ёнғоқ ёғи

Пресслаш, махсус фильтрлаш

7.5

5. Қовун ёғи

Қовун

100% қовун ёғи

Пресслаш, махсус фильтрлаш

7.6

6. Олхўри ёғи

Олғўри

100%

Пресслаш,

олхўри ёғи

махсус фильтрлаш

7.7

7. Узум ёғи

Узум

100% узум ёғи

Пресслаш, махсус фильтрлаш

7.8

8. Бодом ёғи

Бодом

100% бодом ёғи

Пресслаш, махсус фильтрлаш

7.9

9. Седана ёғи

Седана

100% седана ёғи.

Пресслаш, махсус фильтрлаш

7.10

10. Рапс ёғи

Рапс

100% рапс ёғи

Пресслаш, махсус фильтрлаш

7.11

11. Ўрик ёғи

Ўрик

100% ўрик ёғи

Пресслаш, махсус фильтрлаш

8.Пахта ёғи

8.1

Рафинацияланмаган   пахта

ёғи

1,2,3,4,5-сорт чигит

Қора пахта ёғи

Пресслаш

8.2

Рафинацияланган пахта ёғи

Қора пахта ёғи

Тозаланган пахта ёғи

Пресслаш, рафинация

9.Аралаш ёғлар

9.1

“Палов ёғи” – пахта ёғи билан ўрик ёғи аралашмаси (50:50)

Тозаланган пахта ёғи, тозаланган ўрик ёғи

50% пахта ёғи, 50% ўрик ёғи

Аралаштириш

9.2

“Палов ёғи” – пахта ёғи билан шафтоли ёғи аралашмаси (50:50)

Тозаланган пахта ёғи, тозаланган шафтоли ёғи

50% пахта ёғи, 50% шафтоли ёғи

Аралаштириш

9.3

“Палов ёғи” – пахта ёғи билан узум ёғи аралашмаси (50:50)

Тозаланган пахта ёғи, тозаланган узум ёғи

50% пахта ёғи, 50% узум ёғи

Аралаштириш

9.4

“Палов ёғи” – пахта ёғи билан бодом ёғи аралашмаси (50:50)

Тозаланган пахта ёғи, тозаланган бодом ёғи

50% пахта ёғи, 50% бодом ёғи

Аралаштириш

9.5

“Ўзбекистон ёғи” ўсимлик ёғи - соя ёғи билан бойитилган пахта ёғи (70:30)

Тозаланган пахта ёғи, тозаланган соя ёғи

70% пахта ёғи, 30% соя ёғи

Аралаштириш

9.6

“Барака” ўсимлик ёғи – махсар ёғи билан бойитилган пахта ёғи (50:50)

Тозаланган пахта ёғи, тозаланган махсар ёғи

50% пахта ёғи, 50% махсар ёғи

Аралаштириш

9.7

“Барака ёғи” – махсар ёғи билан бойитилган пахта ёғи (70:30)

Тозаланган пахта ёғи, тозаланган махсар ёғи

70% пахта ёғи, 30% махсар ёғи

Аралаштириш

Тадқиқотлар натижасида айтишимиз мумкинки, аҳоли эҳтиёжини қондирадиган даражада етарлича ёғ-мой маҳсулотлари ишлаб чиқариш учун корхоналар олдида энг аввало, ишлаб чиқариш технологияларини модернизациялаш орқали меҳнат унумдорлигини ошириш, маҳсулот ишлаб чиқаришда хом ашёларнинг юқотишларини камайтириш ҳисобидан тайёр маҳсулот миқдори ҳамда сифатини ошириш, асосан хорижий давлатларда етиштириладиган хом ашёларни мамлакатимизда етиштиришни йўлга қўйиш орқали қишлоқ хўжалигини ривожлантириш каби вазифалар ишлаб чиқишнинг заруриятини келтириб чиқармоқда.

Юқорида келтирилган заруриятлардан келиб чиқиб айтишимиз мумкинки, бугунги кунда корхоналарда ёF-мой махсулотларини ишлаб чицариш буйича муаммоларнинг хал цилиниши Республикамизда ёF-мой ишлаб чиқариш соҳасини ривожлантиришга, уларда ишлаб чиқариш жараёнини такомиллаштиришга, шунингдек бошқарув қарорларини тўғри цабул цилишга имкон бериб, хисоб ва хисобот олдидаги вазифаларни хал цилишга кумаклашади.

АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТ

  • 1.    O‘Ktamovich, P. L. X.,  & Boxodirovich, E. F. (2022). RAQAMLI IQTISODIYOTNI

  • 2.    Po’Latov Xudoyberdi, O. K. (2022). BUXGALTERIYA HISOBIGA RAQAMLI TEXNOLOGIYALARNI JORIY ETISh YO’LLARI. Journal of marketing, business and management, 1(1), 37-40.

  • 3. Пўлатов, Х. Ў. (2021). ACCOUNTING ACCOUNTS IN WHOLESALE ENTERPRISES.

  • 4. Пўлатов, Х. Ў. (2021). DIRECTIONS TO IMPROVE TURNOVER ACCOUNTING IN

  • 5.    Shirinov, U. (2017). The ways of accounting over telephone communication services in the existence of billing systems. TRANS Asian Journal of Marketing & Management Research (TAJMMR) , 6 (2and3), 23-31.

  • 6.    Shirinov, U. (2020). ACCOUNTING IN THE DIGITAL ECONOMY: SIGNIFICANCE AND ADVANTAGES. International Finance and Accounting , 23 .

  • 7.    Abduxalilovich, S. U., & Azamat o’g’li, B. A. (2021, March). IMPROVEMENT OF ACCOUNTING OF INCOME FROM COMMUNICATION SERVICES. In Euro-Asia Conferences (Vol. 3, No. 1, pp. 108111).

  • 8.    Shirinov, U. A. (2018). TELERADIO XIZMATLARINI KO ‘RSATUVCHI SUB’EKTLARDA HARAJATLAR HISOBI. Turizm ilmiy-amaliy elektron jurnali , 1 (1), 96-100.

  • 9.    Uchkun, S., & Dilshod, N. (2022). PROCESS OF IDENTIFYING THE SIGNIFICANT ACCOUNTS IN THE REVENUE CYCLE. Journal of marketing, business and management , 1 (1), 32-36.

  • 10.    Ширинов, У. А. (2019). Телефон хизматларидан олинадиган даромадлар ҳисобини такомиллаштириш. Интернаука , (2-2), 83-85.

  • 11.    Ширинов, У. А. (2019). Учет расходов в субъектах оказывающих услуги телерадио. Интернаука , (5-2), 19-21.

  • 12.    Худайбердиев, Н. У., Ширинов, У. А., & Алибоев, А. (2021). РЕСУРС СОЛИҚЛАРИ

  • 13.    Ширинов, У. А. (2021). IMPROVING INCOME ACCOUNTING IN COMMUNICATION

  • 14.    Baxromovich, U. K. (2021). Risk Assessment and Internal Control System in Audit. Academic Journal of Digital Economics and Stability , 7 , 1-5.

  • 15.    Keldiyorqizi, U. S. (2021). The role of international audit standards on the audit of oil and gas companies in Uzbekistan. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal , 11 (3), 1346-1351.

RIVOJLANTIRISHDA BUXGALTERIYA HISOBNI O'RNI. Journal of marketing, business and management, 1(2), 120-124.

Экономика и социум, (4-2), 318-323.

ENTERPRISES OF DIFFERENT ACTIVITIES. Экономика и социум, (5-2), 186-189.

АУДИТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ. Интернаука , (7-2), 94-97.

ENTERPRISES. Мировая наука , (7), 93-97.

"Экономика и социум" №6(97) 2022

5

Список литературы Республика ози-оват саноатида ё-мой масулотларининг аамияти ва турлари

  • O'Ktamovich, P. L. X., & Boxodirovich, E. F. (2022). RAQAMLI IQTISODIYOTNI RIVOJLANTIRISHDA BUXGALTERIYA HISOBNI O'RNI. Journal of marketing, business and management, 1(2), 120-124.
  • Po'Latov Xudoyberdi, O. K. (2022). BUXGALTERIYA HISOBIGA RAQAMLI TEXNOLOGIYALARNI JORIY ETISh YO'LLARI. Journal of marketing, business and management, 1(1), 37-40.
  • Пулатов, Х. У. (2021). ACCOUNTING ACCOUNTS IN WHOLESALE ENTERPRISES. Экономика и социум, (4 -2), 318-323.
  • Пулатов, Х. У. (2021). DIRECTIONS TO IMPROVE TURNOVER ACCOUNTING IN ENTERPRISES OF DIFFERENT ACTIVITIES. Экономика и социум, (5-2), 186-189.
  • Shirinov, U. (2017). The ways of accounting over telephone communication services in the existence of billing systems. TRANS Asian Journal of Marketing & Management Research (TAJMMR), 6(2and3), 23-31.
  • Shirinov, U. (2020). ACCOUNTING IN THE DIGITAL ECONOMY: SIGNIFICANCE AND ADVANTAGES. International Finance and Accounting, 23.
  • Abduxalilovich, S. U., & Azamat o'g'li, B. A. (2021, March). IMPROVEMENT OF ACCOUNTING OF INCOME FROM COMMUNICATION SERVICES. In Euro-Asia Conferences (Vol. 3, No. 1, pp. 108-111).
  • Shirinov, U. A. (2018). TELERADIO XIZMATLARINI KO 'RSATUVCHI SUB'EKTLARDA HARAJATLAR HISOBI. Turizm ilmiy-amaliy elektron jurnali, 7(1), 96-100.
  • Uchkun, S., & Dilshod, N. (2022). PROCESS OF IDENTIFYING THE SIGNIFICANT ACCOUNTS IN THE REVENUE CYCLE. Journal of marketing, business and management, 1(1), 32-36.
  • Ширинов, У. А. (2019). Телефон хизматларидан олинадиган даромадлар хисобини такомиллаштириш. Интернаука, (2-2), 83-85.
  • Ширинов, У. А. (2019). Учет расходов в субъектах оказывающих услуги телерадио. Интернаука, (5-2), 19-21.
  • Худайбердиев, Н. У., Ширинов, У. А., & Алибоев, А. (2021). РЕСУРС СОЛЩЛАРИ АУДИТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ. Интернаука, (7-2), 94-97.
  • Ширинов, У. А. (2021). IMPROVING INCOME ACCOUNTING IN COMMUNICATION ENTERPRISES. Мировая наука, (7), 93-97.
  • Baxromovich, U. K. (2021). Risk Assessment and Internal Control System in Audit. Academic Journal of Digital Economics and Stability, 7, 1-5.
  • Keldiyorqizi, U. S. (2021). The role of international audit standards on the audit of oil and gas companies in Uzbekistan. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 11 (3), 1346-1351.
Еще
Статья научная