Тизза бўғими ости кисталарини ташхислаш ва даволашда МРТ ва артроскопиянинг текширувининг ахамияти

Автор: Ирисметов Муроджон Эргашевич, Турсунов Кудратбек Кобулович, Худайбердиев Кобилжон Турсунович, Турсунова Мархабо Абдумажидовна

Журнал: Re-health journal.

Рубрика: Травматология и ортопедия

Статья в выпуске: 1 (13), 2022 года.

Бесплатный доступ

Тадкикот иши РИТОИАТМ спорт травмаси бўлимида 2015-2018 йилларда Бейкер кистаси билан кузатилган 96 нафар беморни даволаш натижаларига асосланган. Беморлар ёши 23 – 67 ёшни ташкил этди. Шундан 59 нафари аёллар, 37 нафарини эркакларни ташкил килган. Касаллик этиологиясига караб ушбу беморлар куйидагича тақсимланган: касаллик анамнезида яллиғланиш жараёни 55 (60,4%) беморда, шикастланиш 24 (25%) беморда кайд этилган, 17(17,7%) беморда эса идиопатик патология аниқланмаган. Мазкур тадкикот ишида клиник, артроскопик, тизза бўғимининг УТТ, МРТ текширув усулларидан фойдаланилган. Ишлаб чикилган протоколни кўллаш Бейкер кистаси ва унинг рецедивлари учраш холларининг камайишига олиб келди. Тизза бўғимининг Бейкер кистасини артроскопик усулда даволаш аньанавий хирургик усулда даволашга нисбатан шикастланган бўғимнинг функциясини оптимал муддатларда тиклаш, беморларни одатий кундалик фаолиятига кайтариш ва уларнинг хаёт тарзини ва сифатини яхшилаш имконини беради.

Еще

Тизза бўғими, Бейкер кистаси, артроскопия

Короткий адрес: https://sciup.org/14124653

IDR: 14124653

Текст научной статьи Тизза бўғими ости кисталарини ташхислаш ва даволашда МРТ ва артроскопиянинг текширувининг ахамияти

Кириш кисми : Тизза бўғими мураккаб анатомик тузилишга эга бўлиб, унинг касалликларини келиб чиқишини тўғри талқин қилиш учун юкори информация берувчи диагностик текширувларини қўллаган холда тадқиқот қилишни тақозо этади. Бугунги кунда кўп учровчи тизза бўғими ости кистасини ривожланиш механизмини тўлиқ ёритиб бериш учун МРТ ва артроскопиянинг ахамияти устивор бўлмоқда. Даволаш тактикасини тўғри танлашда юқори информация берувчи мукаммал текширувларни ўтказиш даволаш натижаларини ижобий ва турғун бўлишига олиб келади. Шу ўринда тизза бўғимини касалликларини даволашда амалиётга кириб келган инновацион характердаги эндоскопик технологияларни қўлланиши касалликни келиб чиқиш механизмига, даволаш тактикасини тўғри танлашга имконият яратди.

Тизза бўғими ости кистасини (Бейкер кистаси) учраш частотаси адабиётларда 3,4% дан – 52% ташкил этади. Бейкер кистасини ривожланиш патогенезида тизза бўғимида аниқланган хасталикларга боғликлиги маьлум бўлиб: ревматоид артрит фонида - 52%, мениск жарохатлардан сўнг – 17,4%, гоноартрозда – 28%, бўғим ичи структураларининг касалликларида 26,2% ташкил этиши қайд этилган. Статистик кўрсаткичларни бир биридан фаркланиши Бейкер кистасини келиб чикишининг сабабларини кўплигидан ва ташхисловчи текширувларни имкониятларига боғликдир. Махаллий ва чет эл адабиётларида келтирилган маьлумотларда Бейкер кистасини ревматоид артрит билан биргаликда учраши фоизи кўпрок эканлиги маьлум килинган. М.М.Азизов, М.Э.Ирисметов 2015 – 2018 й. Гонартроз касаллигида Бейкер кистасини биргаликда келишининг сабабини ўрганган. Хасталикнинг этиологиясида гонартроз + тизза бўғимини микро жарохатланиши кузатилиб, синовиал суюкликнинг микдори ноадекват кўп ишлаб чикариши сабабли, бўғим ичи босимининг ортиши ва унинг салбий таьсири Бейкер кистасини ривожланишида мухимлигини кўрсатиб берган. Бейкер кистасини ташхислаш ва даволаш тактикасида хозирга кадар мутахасисслар орасида мувофиклик йўк бўлиб, амалиётда консерватив даволаш, кистани пункция килиш, лазер нури ёрдамида киста деворини облитерациясига эришиш, очик усулда киста деворини олиб ташлаш услублари кўлланилиб келинмокда. Адабиётлар маьлумотларига биноан бу даволаш усулларидан сўнг кистани рецидиви 50% ташкил этмокда.

Тадкикотнинг максади: Тизза бўғими хасталиклари Бейкер кистаси билан биргаликда келганда даволанишнинг замонавий усулларини ишлаб чикиш ва тадбик килиш оркали даволаш самарадорлигини ортириш ва кайталанишини олдини олиш.

Материаллар ва усуллар : Ушбу тадқиқот Бейкер кистаси билан касалланган 96 нафар беморни эндоскопик усулда даволаш натижаларига асосланган. РИТОИАТМ ДК нинг спорт травматологияси булимида 2015-2018 йиллар мобайнида даволанган беморларда даво натижалари ўрганилди. Беморлар ёши 23 дан 67 ёшгача. Барча беморларга артроскопик даво усули ўтказилган. Беморларнинг 59 нафари аёллар, 37 нафари эркакларни ташкил этди. Беморларда касаллик этиологияси хақидаги маълумотлар таҳлил қилинганда қуйидагича натижалар қайд қилинди: яллигланиш жараёни натижасида 55 та (60,4%) беморда, шикастланиш натижасида 24 та (25%) беморда, гоноартроз билан 17 (17,7%) беморда Бейкер кистаси пайдо булганлиги аникланди. Беморларни ташхислашда куйидаги текшириш усулларидан фойдаланилди: артроскопия, УТТ, МРТ. Барча беморларда Бейкер кистасини артроскопик диагностикаси ва дебридиментлари амалга оширилди.

Операция усули : Бемор орқа мия анестезия остида, тизза бўғимининг олдинги латерал сохасидан артроскопик йўл орқали бўғим ичига артроскоп киритилади. Бундан ташкари, олд медиал йул оркали артроскопик асбоблар (артроскопик кайчи, шейвер, коагульятор ёки бошка зарур воситалар) кетма-кет тизза буFими ичига киритилди. Медиал менискни орқа шоҳининг илдиз қисмидан 1/3 қисми медиал менискнинг орқа шохини махсус инструментлар ёрдамида резекция қилинади. Болдир мускулининг ички бошчасини ва яримпарда мушакпайлари орасидан синовэктомия амалга оширилади. Аксарият холларда синовэктомия вақтида киста капсуласи перфорация килинади, унинг ичидаги киста суюклиги тизза бўғими ичига оқиб тушади, артроскоп киста бушлиғига ҳосил бўлган тешикдан киритилади. Сўнг шейвер капсула бўшлиғига орка медиал йўл орқали киритилди. Артроскоп назорати остида киста ичи синовэктомияси бажарилади. Тизза буFими лаваж килинади.

Операция жараёни видео мониторга кайд этилиб назорат килинади.

Мисол : 1) Бемор А.Д. 1985й.т. Шикоятлари: Ўнг тизза бўғимини орка юзасидаги шишга ва огрикка, харакатларни чекланганлигига, оксокланиб юришига шикоят килди.

Беморнинг сўзидан касаллик билан бир неча йилдан бери хаста. Турар жойида бир неча маротаба консерватив услубда даволанган. Юкоридаги шикоятлари охирги 2 хафта давомида кучайган.

Беморга клиник, УТТ, МРТ текшируви утказилди (1 - Расм)

Ташхис: Гонартроз II даражаси. Медиал мениск менископатияси, дегенератив орқа шохини узилиши, сон суяги ички дунглигини хондромаляцияси, Бейкер кистаси.

г fmy

FomZSO W:7]s l«4 xgyqper system нос MEDIC I mm r° NO

» FA io

*FSE M0IA1 J4SmniT P c 21451гг«$ M avezova g

1-Расм МРТ Тизза буFими Бейкер кистаси

Операция усули: Чап тизза бўғими диагностик артроскопияси, медиал мениск қисман менискэктомияси, бўғим дебридменти, Бейкер кистасини олиш, сон суяги ички дўнглиги субхондрал туннелизацияси.

Беморга ОМА қилинганидан сўнг орқасига ётган ҳолатида чап оёғининг териси йод спирт билан 3 маротаба ишлов бериб тозаланди. Антеромедиал йўл билан артроскоп бўғимга киритилди. Бўғим 0,9% физиологик эритма билан тўлдирилди. Медиал мениск орқа шоҳи илдиз қисмидан радиал жароҳатланган. Латерал мениск ўзгаришсиз. Артроскопик инструментлар билан Гофф танаси қисман олиб ташланди. Сўнг гипертрофияланган синовиал қават қисман синовэктомия қилиниб, бўғим декомпрессияси амалга оширилди. Жарохатланган медиал мениск қисман резекция қилинди. Бейкер кистасини ички вароғи, бўғим капсуласи шейвер ёрдамида очилди ва декомпрессия қилинди ( 2- расм). Сон суягининг ички дўнглиги субхондрал туннелизацияси амалга оширилди. Бўғим ичи физиологик эритма билан бир неча бор ювилди (лаваж). Йод, спирт. Асептик боғлам кўйилди.

2- расм. Бейкер кистасини тизза GyFUMu антеромедиал йул оркали деқомпрессияси.

Мисол:2) Бемор: Д.А. 1963 й. Келгандаги шикоятлари: Чап тизза бўғимида ва болдирнинг орқа юзасидаги оғриқларга, тақим ости соҳасида хажмли ҳосила мавжудлигига, енгил о^сокланиб юришга, тизза бyFимини фаолиятини бузилишига. Анамнезидан: Беморнинг сўзидан 4 йилдан бери чап тизза бўғимида доимий оғриқ синдроми кузатилади. 20 кун аввал чап оёғининг кескин ҳаракати натижасида тизза бўғимида кучли оғрик пайдо бўлган. Беморга клиник, УТТ, МРТ текширувлари утказилди (3- Расм)

Ташхис: Гонартроз II даража. Медиал мениск менископатияси, орқа шохини узилиши, сон суяги ички дунглигини хондромаляцияси, Бейкер кистаси.

3- расм МРТ тизза буғими Бейкер кистаси

Операция усули: Беморга ОМА қилинганидан сўнг орқасига ётган ҳолатида чап оёғини тери коплами йод, спирт билан 3 маротаба ишлов бериб тозаланди. Антромедиал йўл билан артроскоп бўғим ичига киритилди. Бўғим бўшлиғини структураларини визуализацияси учун 0,9% физиологик эритма билан тўлдирилди. Артроскопик назоратда медиал мениск орқа шоҳи илдиз қисмидан радиал жароҳатланганлиги аникланди. Латерал мениск бутун. Артроскопик инструментлар билан Гофф танаси қисман олинди, гипертрофияланган синовиал қават қисман синовэктомия қилинди. Медиал менискнинг 1/3 кисмининг орка шохи кисман резекция килинди. Хосил килинган тешик оркали артроскоп Бейкер кистаси халтаси ичига киритилди. Орка медиал йўл оркали шейвер киритилиб халта ичи синовэктомия килинди. ( 4-Расм). Сон суягини ички дунглиги субхондрал туннелизацияси амалга оширилди. Бўғим ичи физиологик эритма билан такроран ювилди. Операция якунида жарохатга ассептик ботов куйилди.

Расм. 4а.                    Расм. 4б.                    Расм. 4в

4-Расм

Расм 4а.Тизза бўгими капсуласининг орқа юзасидаги хосил булган тешикнинг артроскопик куриниши

Расм 4б. Бейкер кистасининг бушл^ини артроскопик куриниши

Расм 4в Бейкер кистасининг ички вароFини артроскопик усулда шейверлаш

Операциядан кейинги биринчи куни тизза буғими пункция қилинди ва 20 мг гидрокортизон дори воситаси бўғим ичига юборилди. Операциядан кейинги 3 – кундан сўнг, бемор амбулатория шароитида даволанишга чиқарилди. Тадкикотнинг натижалари 3 ойдан 6 ойгача бўлган вакт оралиғида ўрганилди.

Натижалар ва мухокамалар : Бейкер кистасини артроскопик декомпрессияси, жаррохлик муолажалари ичида замонавий ва инновацион усул хисобланади. Артроскопия ташрихи бўғим тоғай қаватидаги, менисклар, синовиал катлам жарохатларини, шунингдек боғлам аппаратининг жарохатларини бевосита аниқлаш имконини беради. Бейкер кистасини бўғим бўшлиғи хасталиклари билан алоқаси борлигини аниқлаш учун орқа медиал ва орқа латерал чўнтаклар интраоперацион назорат килинди. Артроскопиядан олдин киста контурларини терида белгилаб олиш мақсадга мувофиқдир. Желесимон массанинг бўғим ичига ажралиши киста бўшлиғини бўғим бўшлиғи билан алоқадорлигини билдиради. Орқа медиал чўнтакдаги бурмалар киста бўғизини никоблаши мумкин. Бундай холатларда ушбу сохадаги кўрувчанликни осонлаштириш учун орқа медиал зонага игна киритиш мумкин. Клиник симптомлари яққол намоён бўлган беморларда тизза бўғими синовиал қаватининг сезиларли гипертрофияси аниқланди. Нозология бўйича беморлар қуйидаги тартибда бўлинди: 65 беморда Бейкер кистаси мениск жарохати билан биргаликда учраганлиги ташхисланди, 8 та беморда Гофф танаси гипертрофияси билан бирга, 23 та беморда эса тизза бўғими синовити билан биргаликда келганлиги ташхисланди.

Операциядан сўнг беморларни тақим остига ёстиқча қўйиб ётқизилади, тизза бўғимининг синовитини олдини олиш мақсадида хар соатда 15-20 дақиқа муз қўйилади, бу холатни 2 хафтагача давом эттириш мумкин

Артроскопиядан кейинги комплекс функционал терапияда асосий эътиборни даволовчи жисмоний тарбияга қаратилди. Даволовчи жисмоний тарбиянинг асосий мақсади тизза бўғимини зўриқишдан химоя қилиш орқали, юмшоқ тўқималарнинг битишини яхшилаш, бўғимдаги ҳаракат амплитудасини ва мушакларнинг тўлиқ кучини тиклашдир. Операциядан кейинги даврда беморларнинг аввалги иш фаолиятига қайтиш муддати операциядан кейинги реабилитация ва яллиғланишга қарши воситалар билан бўғим ичи инъекциялари ўтказилган терапияни ҳисобга олган ҳолда ўртача 2 ойни ташкил қилди.

Операциядан кейинги даврда артроскопик давонинг эффективлик даражаси операциядан кейинги 8 хафта ва 6 ойлик муддатда баҳоланди. Ижобий натижаларга тақим остидаги шишни йўқ бўлиши, оғрик симптомини бартараф бўлганлиги, тизза бўғими фаолиятининг тикланганлиги, одатий иш фаолиятига қайта олган беморлар киритилди.

Хулосалар:

  •    Бейкер кистасини ташхислашда МРТ диагностикасини ўтказиш зарур. Таким ости кистаси бор беморларни даволашда минимал инвазив усул самарали ҳисобланиб унинг рецидивини олдини олади.

  •    Бейкер кистасини артроскопик даволаш натижалари ананавий усул билан қиёсий таққосланганда амалиёт ўтказилган бўғим фаолиятини қисқа муддатда тикланиши, беморларни эрта даврда реабилитация килиш ва хаёт сифатини яхшиланишини имконини беради.

  •    Бейкер кистасини даволашда тизза бўғими ичи структураларини патологик ўзгаришини биргаликда учрашини ташхислаш ва даволаш самарадорлигини таьминлайди.

АДАБИЁТЛАР

  • 1.    Б.В. Камшилов, В.Д.Макушин – Синовиальные кисти подколенний области: этиология, патогенез, диагностика и лечение. Ж. Гений ортопедии №2. 2003г. С. 108 – 115.

  • 2.    Миронов С.П. Орлетский А.К. - Современные подходи к диагностике и лечению кист подколенной области. Ж. Кремлёвская медицина, клинический вестник. 2005. 2. с. 44-47

  • 3.    Хитров.Н.А. Киста Бейкера: Варианты течения, сонографический контроль и лечение. Ж. Современная ревматология. 2009. 1. с. 44-48

  • 4.    Антипова О.В. Колягин. А.Н. - Особенности диагностики и лечения кист Бейкера. Ж. Современные проблемы ревматологии. 2012. 4. с. 60-63.

  • 5.    Азизов М. Ж., Ирисметов М.Э., Турсунов.К.К., Холматов Б.У. Хирургическое лечение кисти Бейкера коленного сустава. Ж. Хирургия Узбекистана. 2018. 4. с. 60-64.

Список литературы Тизза бўғими ости кисталарини ташхислаш ва даволашда МРТ ва артроскопиянинг текширувининг ахамияти

  • Б.В. Камшилов, В.Д.Макушин – Синовиальные кисти подколенний области: этиология, патогенез, диагностика и лечение. Ж. Гений ортопедии №2. 2003г. С. 108 – 115.
  • Миронов С.П. Орлетский А.К. - Современные подходи к диагностике и лечению кист подколенной области. Ж. Кремлёвская медицина, клинический вестник. 2005. 2. с. 44-47
  • Хитров.Н.А. Киста Бейкера: Варианты течения, сонографический контроль и лечение. Ж. Современная ревматология. 2009. 1. с. 44-48
  • Антипова О.В. Колягин. А.Н. - Особенности диагностики и лечения кист Бейкера. Ж. Современные проблемы ревматологии. 2012. 4. с. 60-63.
  • Азизов М. Ж., Ирисметов М.Э., Турсунов.К.К., Холматов Б.У. Хирургическое лечение кисти Бейкера коленного сустава. Ж. Хирургия Узбекистана. 2018. 4. с. 60-64.
Статья научная