Қия-поғонали қуёш сув чучитгичининг техник-иқтисодий кўрсатгичлари
Автор: Мирзаев Мирфайз Салимович, Самиев Камолиддин Аъзамович
Журнал: tecHика.
Статья в выпуске: 3, 2020 года.
Бесплатный доступ
Mазкур ишда қия-поғонали қуёш сув чучитгичининг техник-иқтисодий кўрсатгичлари баҳоланган. Ҳисоблашларнинг кўрсатишича таклиф этилаётган сув чучитгич қурилмасининг тан нархи уч юз минг сўм ва фойдаланиш муддати ўн йил бўлганда дистилланган бир литр сув нархининг ўртача қиймати 40.5 сўм бўлади. Бир литр сувнинг сотиш нархи 40.5 сўмдан 1500 сўмгача ўзгарганда харажатларни қоплаш муддати мос равишда уч йилдан уч ойгача муддатда бўлади.
Solar energy, desalination plant, technical and economic indicators, payback period, interest rate
Короткий адрес: https://sciup.org/14125832
IDR: 14125832 | DOI: 10.24411/2181-0753-2020-10017
Текст научной статьи Қия-поғонали қуёш сув чучитгичининг техник-иқтисодий кўрсатгичлари
Турли сабаблар таъсирида ер юзасида истеъмолга яроқли сув миқдорининг кескин камайиши кузатилмоқда. Ифлосланган сувни тозаловчи қурилмаларнинг энергияга бўлган талаби юқорилиги сабабли сувнинг нархи кўпчилик давлатларда қимматдир. Қуёш энергиясидан фойдаланиб ишловчи қуёш иссиқлик қурилмалари ушбу муаммони ҳал қилишнинг бир йўли сифатида қаралиши мумкин.

Сув чучитиш усулларидан деярли бир асрдан буён фойдаланилмоқда. Айниқса ўтган асрнинг эллигинчи йилларидан бошлаб ушбу усулдан кенг фойдаланиш ичимлик суви танқис бўлган мамлакатларда сезиларли даражада ошди. Сўнгги
Қаралаётган турдаги қурилмаларнинг техник-иқтисодий кўрсатгичлари кўплаб тадқиқотлар учун асосий мавзу ҳисобланади[1-6]. Бошқа томондан ушбу кўрсатгичлар шу турдаги қурилмаларнинг истиқболини баҳолаш имконини беради.
Мазкур ишда қия-поғонали қуёш сув чучитгичи (1-расм) ўрганилган бўлиб унинг иш тамойли ва математик модели [7] да батафсил ўрганилган. Қурилмани ясаш учун сарфланган маблағ миқдори 1-жадвалда келтирилган.
1-расм. ^ия-поFонали куёш сув чучитгичининг умумий куриниши
Техник-иқтисодий кўрсатгичларни баҳолашда [2] да келтирилган усулдан фойдаланамиз. Харажатларни қоплаш коэффициенти
CR F = 7^7-(1)
(1+Оп -1
бунда, i - фоиз ставкаси; n - қурилманинг фойдаланиш муддати.
Дастлабки йиллик нарх
FA С = Р • СТ?F(2)
бунда, Р - бошланғич инвестиция ёки қурилманинг дастлабки нархи.
1-жадвал. Қия-поғонали қуёш сув чучитгичига ишлатилган материаллар нархи (913.7.2018 йилдаги Ўзбекистон Республика товар-хом ашё биржасидаги нархлар бўйича, 1 $ = 7846.27 сўм) [8]
т/р |
Маҳсулот номи |
Ўлчами |
Нархи (сўм) |
Қурилмага ишлатилган миқдор |
Нархи (сўм) |
Сайқалланган шиша шаффоф рангсиз M1 қалинлиги 3.5 мм формати 2000x1605 мм |
1 м2 |
27 200 |
0.5 м2 |
13 500 |
|
Металл лист |
3.0 x 1250 x 2500 мм |
7 750 000 |
0.7445 м2 |
59 560 |
|
ёғоч |
1 м3 |
2 000 000 |
0.012 м3 |
24 000 |
|
Сув сақланадиган идиш |
дона |
10 000 |
2 |
20 000 |
|
Резина қувур |
1 м |
2 000 |
0.3 м |
600 |
|
Сув крани |
дона |
10 000 |
2 |
20 000 |
|
Truba 15*2,8 (metr) |
1 м |
10 216 |
0.3м |
3 064 |
|
Қисқич |
дона |
1 000 |
2 |
2 000 |
|
Қурилмани ясаш билан боғлиқ қўшимча харажатлар |
157 276 |
||||
Жами |
300 000 |
Амортизация фонди коэффициенти

қурилманинг фойдаланиш муддатидаги нархи
S=0.2∙P, (4)
йиллик харажатларни қоплаш қиймати
ASV=SFF∙S, |
(5) |
қурилмани ишлатиш учун йиллик харажатлар AMC=0.05∙FAC, |
(6) |
умумий йиллик харажатлар AC=FAC+AMC-ASV, |
(7) |
дистилланган бир литр сувнинг нархи СР L = —, м , |
(8) |
харажатларни қоплаш муддати ш Ь^] СX 1 п^ = Ш[1+i] . |
(9) |
2-расм. Ция-поFOнали цуёш сув чучитгичининг харажатларни цоплаш муддатининг ичимлик суви тан нархига боFлицлиги

3-расм. Ция-поFOнали цуёш сув чучитгичининг харажатларни цоплаш муддатининг фоиз ставкаси 12% ва цурилма тан-нархи 30, 60, 90 ва 120 $ булгандаги ичимлик суви тан нархига боFлицлиги

4-расм. Ция-поFOнали цуёш сув чучитгичининг харажатларни цоплаш муддатининг фоиз ставкаси 12% ва қурилманинг кунлик дистилланган сув бериш миқдори 3, 4, 5, 6 ва 7 л бўлгандаги ичимлик суви тан нархига бOFЛИЦЛИГИ
Ҳисоблашларни ўтказишда қуйидагилар асос бўлиб хизмат қилади: қурилманинг фойдаланиш муддати n=10 йил; йил давомидаги қуёшли кунлар сони 300-310 кун; кунлик дистилланган сув массаси ўртача 4.5 литр; қурилманинг дастлабки нархи Р=300 000 сўм; фоиз ставкаси i =4-12%; бир литр сувнинг сотиш нархи 40.5 сўмдан 1500 сўмгача.
2-расмдан кўриниб турибдики бир литр сувнинг сотиш нархи 40.5 сўмдан 1500 сўмгача ўзгарганда харажатларни қоплаш муддати мос равишда уч йилдан уч ойгача муддатда бўлади.
3 ва 4-расмларадан кўриниб турибдики таклиф этилаётган қурилманинг тан-нархи ошиши билан унинг хражатларни қоплаш муддати мос равишда 10 йилгача ортиши ҳамда самарадорликнинг ортиши билан харажатларни қоплаш муддати 1.5 йилгача қисқариши мумкин.
Адабиётлар:
-
1. Agboola P.O., Al-Mutaz I.S., Egelioglu, F. Thermo-economic performance of inclined solar water distillation systems // Thermal science. 2015. V-19. -P.S557-S570.
-
2. Kabeel A.E., Hamed A.M., El-Agouz S.A. Cost analysis of different solar still configurations // Energy. 2010. V-35. –P.2901-2908.
-
3. Kumar S., Tiwari G.N. Life cycle cost analysis of single slope hybrid (PV/T) active solar still // Applied Energy. 2009. V-86. –P. 1995-2004.
-
4. Fath H.E.S., El-Samanoudyb M., Fahmy K., Hassabou A. Thermal-economic analysis and comparison between pyramidshaped and single-slope solar still configurations // Desalination. 2003. V-156. -P.69-79.
-
5. Ачилов Б.М., Чугунков В.В. Теплопередача при периодических тепловых воздействиях и температурный режим низкопотенциальных гелиоустановок. Ташкент. ФАН, 1989. – 104с.
-
6. Ачилов Б.М., Бобровников Г.Н. Опреснение воды и получение холода с помощью солнечной энергии. Ташкент, ФАН, 1983. – 120с.
-
7. Akhatov Zh.S., Samiev K.A., Mirzaev M.S., and Ibragimov A.E. Study of the Thermal Technical Characteristics of a Combined Solar Desalination and Drying Plant. Appl. Sol. Energy, 2018, vol. 54, no. 2, pp. 119-125.
-
8. Mirzaev M. S., Samiev K. A., and Mirzaev Sh. M. Experimental Study of Distance between Evaporator and Condensate of Inclined Multistage Desalination Plan. Applied Solar Energy January, 2019, vol. 55, no. 1, pp. 36-40.
-
9. http://uzex.uz/uz/pages/weekly-quotes
Список литературы Қия-поғонали қуёш сув чучитгичининг техник-иқтисодий кўрсатгичлари
- Agboola P.O., Al-Mutaz I.S., Egelioglu, F. Thermo-economic performance of inclined solar water distillation systems // Thermal science. 2015. V-19. -P.S557-S570.
- Kabeel A.E., Hamed A.M., El-Agouz S.A. Cost analysis of different solar still configurations // Energy. 2010. V-35. -P.2901-2908.
- Kumar S., Tiwari G.N. Life cycle cost analysis of single slope hybrid (PV/T) active solar still // Applied Energy. 2009. V-86. -P. 1995-2004.
- Fath H.E.S., El-Samanoudyb M., Fahmy K., Hassabou A. Thermal-economic analysis and comparison between pyramidshaped and single-slope solar still configurations // Desalination. 2003. V-156. -P.69-79.
- Ачилов Б.М., Чугунков В.В. Теплопередача при периодических тепловых воздействиях и температурный режим низкопотенциальных гелиоустановок. Ташкент. ФАН, 1989. - 104с.
- Ачилов Б.М., Бобровников Г.Н. Опреснение воды и получение холода с помощью солнечной энергии. Ташкент, ФАН, 1983. - 120с.
- Akhatov Zh.S., Samiev K.A., Mirzaev M.S., and Ibragimov A.E. Study of the Thermal Technical Characteristics of a Combined Solar Desalination and Drying Plant. Appl. Sol. Energy, 2018, vol. 54, no. 2, pp. 119-125.
- Mirzaev M. S., Samiev K. A., and Mirzaev Sh. M. Experimental Study of Distance between Evaporator and Condensate of Inclined Multistage Desalination Plan. Applied Solar Energy January, 2019, vol. 55, no. 1, pp. 36-40.
- http://uzex.uz/uz/pages/weekly-quotes.