Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida “steam” texnologiyasini tadbiq etish

Hozirgi kunda ta’lim jarayoniga texnologik yondashish jadal rivojlanib bormoqda. Yuqori texnologiyali mahsulotlar va innovatsion texnologiyalar zamonaviy jamiyatning ajralmas qismiga aylanmoqda. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida, maktab va oliy ta’limda robototexnika, muhandislik, modellashtirish va dizayn yetakchi o‘rinni egallamoqda.

Maktabgacha taʼlim tashkilotlarida STEM taʼlimini joriy etish bolalarga axborot oqimini tezda boshqarish va olingan bilimlarni amaliyotda qoʻllashni oʻrganishga yordam beradi. Maktabgacha yoshdagi bolalar zamonaviy hayotda talab katta bo'lgan qo'shimcha amaliy ko'nikma va malakalarga ega bo'ladilar. O'yin ko'rinishidagi qiziqarli tadbirlar bolaning ijodiy salohiyatini yuzaga chiqarishga imkon beradi.

Avvalo STEM o’zi nima? STEM - bu fan, texnologiya, muhandislik va matematikaning qisqartmasi. Bu fan, texnologiya, muhandislik va matematika sohalarini birlashtirgan ta'lim va rivojlanishning innovatsion yondashuvidir. Bundan tashqari, bu integratsiya-bu real hayotiy ilovalarga asoslangan birlashtirilgan o'quv modeli.

Ko'p yillar davomida talabalar maktabda fan, texnologiya, muhandislik va matematikani to'rtta alohida fan sifatida o'rganishdi. Biroq, STEM ushbu to'rt sohaning aloqalariga ko'proq e'tibor beradi. Agar biz dunyodagi misolni ko'rib chiqsak, fan texnologiya, muhandislik va matematikaga tayanadi. Xuddi shunday, muhandislik ilmiy kashfiyotlarga, matematikaning qo'llanilishiga va texnologiyadan foydalanishga bog'liq.

Dastlabki STEM taʼlim tashkilotlarida yangi gʼamxoʼrlikka muhtoj boʼlgan muhim narsalar sifatida targʼib qilingan. Keyin, toʼsatdan, STEАM bir xil turdagi koʼnikmalarni targʼib qiluvchi yangi qisqartirildi. Qoʼshilgan «А» sanʼat uchun, ijodkorlik va dizayn tamoyillaridan foydalanishga alohida eʼtibor berishni anglatadi. STEM ilm-fan texnologiyasi va matematika oʼzaro bogʼliq tushunchalarni oʼrgatadigan va tanqidiy fikrlash va analitik koʼnikmalar bilan yechilgan muammolarni aniqlashga qaratilgan ilm-fan va unga aloqador mavzularga zamonaviy yondashuvni ramzlash uchun ishlatiladigan qisqartma boʼldi. Keyinchalik, Rhode orolining Dizayn maktabi STEАM qoʼshimchasini qoʼshdi, ayniqsa, qoʼshiqni qoʼshib qoʼydi. Bu yaxshi dizayni va ijodiy yondashuv elementlari ham oʼqitishga qoʼshilganligini namoyish qilish uchun moʼljallangan. Stenforddan Design Thinking loyihasi kabi dasturlar mavjud, ular loyihalarda STEM koʼnikmalarini tez-tez ishlatadigan haqiqiy muammolarni hal qilish va tanqidiy fikrlashni oʼrgatadi. Sanʼat /musiqa/ dizayn elementini qoʼshgan holda, oʼqituvchilar oʼzlarining miya-analitik va ijodiy tomonlarining har ikkalasini ham ertangi kunning eng yaxshi mutafakkirlarini rivojlantirish uchun foydalanayotganligiga ishonishadi. Bu STEM taʼlimi uchun tovar nomini yoritishga yondashishga oʼxshaydi. Baʼzi yoritmoq aslida oʼquv materiallari provayderlari tomonidan markalanadi. Qoʼshilgan harflar turli xil fikrlash tarzini ragʼbatlantirgan oʼquv dasturidan foydalanish mumkinligini koʼrsatishi mumkin boʼlsa-da, qoʼshimcha xat boʼlmasligi, taʼlim uslublari eskirgan degani emas. Bu oddiygina STEMni oʼrgatish uchun maktabda maʼlum bir brendni ishlatmasligini anglatadi. Muhimnarsa STEM koʼrsatmalarining asosiy elementlari sinfda mavjud boʼlishidir. Bolaning tarbiyachi - oʼqituvchisidan STEM yoki STEАM yoki boshqa narsalarni oʼrgatishlarini soʼrash oʼrniga ushbu sifat belgilarini izlang:

^ Fan va matematika fanlari haqiqiy muammolarga bog’liqligi;

^ Muammolarni aniqlaydigan va mustaqil hamda tengdoshlari bilan yechimlarni yaratadigan topshiriqlarining mavjudligi;

^ Tegishli hollarda, loyihalar bo’yicha yaxshi dizayn va estetika hisobga olinadi;

^ Loyiha asosida o’qish, yozishni aniq va ishonchli yozish, ma’lumotlarni tahlil qilish uchun matematikani toʼgʼri ishlatish va boshqalar kabi tarkibning boshqa mavzularida koʼnikmalardan foydalanishni oʼz ichiga oladi.

STEM taʼlimining ahamiyati shundaki, bolalar STEMning oʼz hayotiga qanday taʼsir qilishlarini oʼrganishadi, shuningdek, tanqidiy fikrlash va mulohaza qilish qobiliyatlari bilan birgalikda muammolarni aniqlash va ularni hal qilish yoʼllarini topishga imkon beradi. Yangi vamavjud muammolarga ijodiy yondashuvlarni topish – bugungi iqtisodiyotda va kelajakdagi ish joyida zarur boʼlgan asosiy koʼnikmalarni hosil qilishga oʼrgatish lozim.

Bugungi kunda maktabgacha taʼlimni ham shaklan, ham mazmunan yangilashga qaratilgan bu kabi innovatsiyalar barcha pedagoglardan bola tarbiyasi, uning taʼlim olishga tayyorgarligiga zamon talablaridan kelib chiqqan holda yondashuvini talab etadi. Inson faoliyati barcha sohalarida dinamik rivojlanayotgan texnologiyalar joriy etilmoqda.

Kelajakdagi mutaxassislar texnologiya, ilm-fan va muhandislikning turli xil sohalaridan kompleks taʼlim va bilimlarga muhtoj boʼladi.

STEAM farzandlarimizga - ixtirochilar, kashfiyotchilarning kelajak avlodi, olim sifatida tadqiqotlar olib borish, texnologiyani shakllantirish, muhandis sifatida loyihalash, rassom sifatida yaratuvchi, matematik sifatida analitik fikr yuritishni oʼyin orqali yuzaga keltiradi.

Bugungi kunda STEAM-taʼlim dunyodagi asosiy tendentsiyalardan biri sifatida rivojlanmoqda va amaliyot yondashuvni qoʼllashda beshta sohani yagona oʼquv sxemasiga integratsiyalashga asoslangan. Bunday taʼlimning shartlari uning uzluksizligi va bolalarning guruhlarda oʼzaro muloqot qilish qobiliyatini rivojlantirish boʼlib, bunda ular fikrlarni toʼplashi va fikrlar almashadi. Shuning uchun, asosiy taʼlim dasturiga quyidagilar Lego-texnologiyalar, bolalar tadqiqotlari kabi mantiqiy fikrlashni rivojlantirish modullari kiradi.

STEAM (S-fan, T-texnologiya, E - muhandislik, A - canʼat, M - matematika) - ilm-fan, texnologiya, muhandislik, sanʼat va matematikani birlashtiruvchi zamonaviy yondashuvdir.

Bu yondashuv kelajakda bolalarda hayotiy muammolarni hal etishda yordam beradi. Koʼpgina rivojlangan davlatlarda, jumladan АQSh, Yaponiya, Izrail, Singapur, Rossiyada maktabgacha taʼlim tashkilotlarida bolalarni ijodiy va ixtirochilik qobiliyatlarini rivojlantirish maqsadida mazkur yondashuv metodlaridan samarali foydalanib kelinmoqda.

Adabiyotlar ro’yxati

• 1.    Rajabova L. Boshlang'ich sinflarda o'quvchilarning matematikadan mustaqil ishlarini tashkil qilish metodikasi //центр научных публикаций (buxdu. Uz). – 2020. – т. 2. – №. 2.

• 2.    Rajabova L. Steam ta’lim dasturi asosida matematika masalalarini yechishning ilg’or usullari //центр научных публикаций (buxdu. Uz). – 2020. – т. 1. – №. 1.

• 3.    Rajabova L. Matematika mashg'ulotlarida didaktik o'yinlardan foydalanishning ahamiyati //центр научных публикаций (buxdu. Uz). – 2020. – т. 2. – №. 2.

• 4.    Rajabova L. C., Muxtorova M. A. Maktabgacha yoshdagi bolalarda tabiatda oddiy tajribalarni o’tkazishga o’rgatish //scientific progress. – 2021. – т. 2. – №. 7. – с. 1218-1223.

• 5.    Temirovna O. L., Choriyevna R. L. Mental Arithmetic is a Non-Traditional way to Teach Preschoolers Verbal Arithmetic //International Journal of Culture and Modernity. – 2021. – Т. 11. – С. 205-208.

• 6.    Rajabova L. C., To’xtayeva M. H. Maktabgacha ta’lim muassasalarida tabiat burchagini tashkil qilishning ahamiyati //scientific progress. – 2021. – т. 2. – №. 7. – с. 1224-1229.

• 7.    Rajabova L. Maktabgacha ta’limda metodika fanlarini о ‘qitish texnologiyasining asosiy tamoyillari //центр научных публикаций (buxdu. Uz). – 2020. – т. 1. – №. 1.

"Экономика и социум" №12(91) 2021