Математика фанини ўитишда компонентлардан фойдаланиш методлари ва аамияти
Автор: Болтаев Э..
Журнал: Мировая наука @science-j
Рубрика: Основной раздел
Статья в выпуске: 2 (59), 2022 года.
Бесплатный доступ
Ушбу мақолада математика фанини ўқитишда компонентлардан фойдаланиш методлари ва аҳамияти ёритиб берилган.
Математика, компонент, метод, таълим
Короткий адрес: https://sciup.org/140292052
IDR: 140292052
Текст научной статьи Математика фанини ўитишда компонентлардан фойдаланиш методлари ва аамияти
Калит сўзлар: математика, компонент, метод, таълим.
МЕТОДЫ И ВАЖНОСТЬ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ КОМПОНЕНТОВ ВОБУЧЕНИИ МАТЕМАТИКЕ
Таълимда ҳар доим математикани ўқитиш жараѐнини самарали амалга ошириш ва ўқувчиларнинг математик қобилиятларини ривожлантириш долзарб муаммолардан бири бўлиб келган. Бу борадаги изланишлар шуни кўрсатмоқдаки, таклиф қилинган усуллар ичида энг самаралиси математик қобилиятни аниқловчи компонентларни ўрганиш ва уларни ривожлантирувчи масалаларни тузиш ўқув жараѐнида қўллашидир.
Крутецкий В.А. турли ўқувчиларнинг математик қобилият компонентлари илмий жиҳатдан ўрганиб 9 та турдаги математик қобилият компонентларига жамланган. Жумладан у, ўқувчиларнинг математик цобилиятларини экспериментал урганиш давомида математик цобилият тузилишини ўрганишга, уларнинг ақлий фаолияти хусусиятларини тушунишга муваффац булди.
Каплунович И.Я. эса, ўзининг ишларида ўқувчиларнинг математик цобилиятлари компонентларини намоен цилиш имконини берувчи масалаларни тадқиқ қилган. У масалалар ечиш жараѐнида фазовий фикрлаш структурасини ривожлантириш, математик фикрлашнинг мавжуд тузилишини аницлаш усулларини урганган.
Утапов Т.У. 7-9-синф уцувчилари учун 12 та турдаги математик қобилият компонентларини таклиф этган ва уларни намоѐн этувчи тест топшириқларини тузган. Лекин юқоридаги тадқиқотларда таклиф қилинган компонентларни намоѐн қилувчи масала (тест)лар тузишда нималарга эътибор берилиши етарли даражада баѐн қилинмаган. Уларнинг айримлари интуитив тарзда танланган дейиш мумкин.
Танлаб олинган ўқувчилар математик қобилиятларини тизимли ривожлантиришга мўлжалланган масалалар тўпламлари бугунги кунда мавжуд эмас. Демак уларни тузиш усуллари ҳам ишлаб чиқилмаган. Биз аниқлаб олинган математик қобилият компонентларидан фазовий тасаввурга бўлган қобилиятларини ўқув жараѐнида ривожлантириш имконини берувчи 8, 9-синф уцувчиларига мулжалланган манбалардан масалалар тузиш усулларига тухталамиз.
Фазовий тасаввурга булган цобилият - фазовий, яъни новербал тасаввурга булган цобилият - бу математик объектлар еки х,одисалар, уларнинг турли кесимлари, катталиги, шакли, текислик, фазода нисбий жойлашиши ва ҳаракатини тушуниш ҳамда фикран тасаввур қила олиш қобилиятидир. Фазовий тасаввурга бўлган қобилиятини ривожлантириш учун, ушбу кўринишдаги масалаларни қўллаш мақсадга мувофиқдир.
1-масала. Тўғри бурчакли параллелепипед асосининг томонлари 7 см ва 24 см. Параллелепипеднинг баландлиги 8 см. Диагонал кесимнинг юзини топинг. Ечиш. Ўқувчи ушбу фазовий масалани ечишда параллелепипед чизмасини қуйидаги кўринишда тасаввур этади. Бунда шартга кўра параллелепипед диоганал кесимини эса чизиб олади ва диагонал кесимнинг юзини топиш учун параллелепипед асосининг диаметрини қуйидаги кўринишида излайди.
Маълумки параллелепипеднинг асосининг томонлари a=7 см, b=24 см баландлиги h=8 смга тенг. 24 7 25 . 2 2 2 2 d = a + b = + = см Демак, параллелепипед диоганал кесимининг юзини қуйидагича топади 25 8 200 . 2 S = d • h = • = см Ушбу масала укувчининг фазовий тасаввурга булган қобилиятини ривожлантиради.
Фойдаланилган адабиётлар:
-
1. Крутецкий В.А. Психология математических способностей школьников. –М.: Просвещение, 1998. –С. 410.
-
2. Каплунович И. Я. Развитие структуры пространственного
мышления. / Вопросы психологии. –Москва, 1986, -№ 2. -С. 57-
-
4. Ibragimov N.SH. O’quvchilarning matematik qobiliyatlarini maxsus masalalar yechish yordamida rivojlantirish / Pedagogika. –Toshkent: 2017, - №5. –B. 73-80.
Ўтапов Т.У. Математика таълими жараѐнида ўқувчиларнинг математик иқтидорини анқлаш ва ривожлантириш методикаси. Пед.... фан. ном. дис. –Тошкент:2008. –Б. 53.
Список литературы Математика фанини ўитишда компонентлардан фойдаланиш методлари ва аамияти
- Крутецкий В.А. Психология математических способностей школьников. -М.: Просвещение, 1998. -С. 410.
- Каплунович И. Я. Развитие структуры пространственного мышления. / Вопросы психологии. -Москва, 1986, -№ 2. -С. 57-66.
- Ўтапов Т.У. Математика таълими жараѐнида ўқувчиларнинг математик иқтидорини анқлаш ва ривожлантириш методикаси. Пед.. фан. ном. дис. -Тошкент:2008. -Б. 53.
- Ibragimov N.SH. O'quvchilarning matematik qobiliyatlarini maxsus masalalar yechish yordamida rivojlantirish / Pedagogika. -Toshkent: 2017, - №5. -B. 73-80.