Amarant o'simligini ozuqa granulasi tarkibida qo’llashning ijobiy istiqbollari

Mamlakatimiz prezidentining 2017-2021 yillarga mo’ljallangan “Harakatlar strategiyasi” dasturining “3.3 Qishloq xo’jaligini modernizatsiya qilish va jadal rivojlantirish” bandi respublikamizda aholini ekologik toza va xavfsiz oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta’minlashning huquqiy asosini yaratib berdi.[1]

Amarant o’simligi qishloq xo’jaligida yigirma yillardan ortiq davr mobaynida yanada ham mashhurlikni qo’lga kiritmoqda. Kombikormda uni qo’llash sekin ro’y beryapti, chorvachilar ehtiyot bo’lishga harakat qilyaptilar, chunki bir necha o’n yilliklar oldin qishloq xo’jaligida amarantni ishlatish omadsiz tajribasi uzoq vaqt davomida ozuqa ishlab chqaruvchilarni ham va chorva xo’jaliklarni ham bu o’simlikdan yuz o’girtirdi. Shunga qaramay hozirda ko’plab fermerlar va dehqonlar amarantning ozuqa navlari bug’doy, soya, arpa va boshqa ananaviy kulturalardan ko’ra ko’proq foydali ekanligini tan olyaptilar. [2]

1-rasm. Amarant o’simligi

Amarantni ozuqa kultura sifatida hozirgi MDH davlatlari hududida kamida ikki asr avval ishlatilgan. XIX asrning oxirida uni faol tarzda Uralgacha qator hududlarda o’stirdilar.

Amarant o’simligi Shimoliy Qozoqiston hududlarida ham mashhur bo’lgan, va hattoki Sibirning sharqiy qismlarida uning har xil turlari hayvonlar uchun ozuqa sifatida ishlatilaganligi haqida malumotlar mavjud. Lekin Rossiyaning markaziy qismlarida, Ukrainada va Belarusda u haqida deyarli hech nima bilmas edilar, shuning uchun ham Sobiq Ittifoq davrlarida etibor ananaviy kulturalarga berilgan va bir necha o’n yillar amarant haqida unutdilar. [3]

Chorvachilik va parrandachilikda Amarant - yuqori mahsuldorlik ko'rsatkichlari yuqori bo'lgan, to'g'ri ekish bilan ekologik jihatdan qulay bo'lgan (chunki, masalan, arpa yetishtirish uchun zarur bo'lgan bir qator kimyoviy vositalardan foydalanishni talab qilmaydi). Amarant o'simlik turlarining donalari har 14-18% protein, 5-6% sog'lom yog'lar, 55-62% kraxmal, pektinlar, 5% ta mikro va so'l elementlarni o'z ichiga oladi.

‘Amaranth: qadimgi madaniyatning zamonaviy imkoniyatlari’ (‘Amaranth: Ancient Crop for Modern Prospects’) kitobida nashr etilgan Amerika Qo'shma Shtatlarining Milliy tadqiqot kengashining ma'lumotlariga ko'ra, amaranth donalari boshqa taniqli donlarga qaraganda 16% ko'proq oqsilni o'z ichiga oladi. Masalan, bug'doy, guruch yoki makkajo'xori. proteinni hazm qilish darajasining ta'siri juda ta'sirli: u 90% ni tashkil etadi, bu soya, sut mahsulotlari yoki bug'doydan foydalanilganda oqsil hazm qilish darajasidan juda katta. - Willem Malten Amerikadagi ‘Our World’ (‘Bizning Dunyo’) mashhur ilmiy jurnalida yozadi.

Chorvachilik va parranda uchun amaranthning afzalliklari. Ma'lumki, amarant barcha o'simlik ekinlari orasida skualenning eng yuqori foizini o'z ichiga oladi. Bu moddalar insonga qimmatligi bir necha bor isbotlangan. Dastlab, chuqur dengiz akulalarlarining jigarida skualin topildi. Keyinchalik olib borilgan tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, oz miqdorda skualen biologik turlarning (shu jumladan, insonning) bir qator jigarida ishlab chiqaradi. Hozirgi vaqtda ushbu yo'nalishda olib borilayotgan izlanishlar davom etmoqda va ko'p sutemizuvchilar jigarida skualenni aniqlash moyilligi mavjud.

2-rasm. Skualen

Amarant yashil massasidan o’simlik uni va o’simlik granulalari vitaminlar soni jihatidan cho’chqa, buzoq, tovuq va quyonlar uchun ishlatiladigan standart kombikormlar: o’simlik uni va granulalardan ustundir. Mikro- va makroelementlar miqdori va tarkibida kletchatka jihatidan amarant yashil massasi uni turli o’simlik unlari bilan solishtirishi mumkin.

3-ram. Ozuqa granulalari.

Amarant asosida ozuqa granula olish.

Donador ozuqalar odatda diametri 2, 4 dan 20 mm gacha bo'lgan kichik silindrlar shaklida bo'ladi, ularning uzunligi odatda 1,5, 2 ... sm dan oshmaydi. Donalar hajmi ularning qo'llanilishiga bog'liq. Kichik granulalar asosan yosh qushlar (tovuqlar, o'rdak va boshqalar) uchun mo'ljallangan, kattaligi 5 mm bo'lgan granulalar kattalar qushlari, baliq, yirik granulalar - qoramol, cho'chqa, otlar uchun ishlatiladi.

Har bir granulalar aralash ozuqa tarkibidagi barcha ozuqaviy moddalarning to'liq to'plamidir, quruq aralash ozuqa bilan oziqlanganida qushlar aralashgan ozuqaning bir qismini qoldirib, faqat o'zi xohlagan narsani eyishadi.

Donador ozuqa kavsh qaytaruvchi hayvonlar va cho'chqalar uchun ham muhimdir. Baliq uchun granulalar qulaydir, chunki butun granul suvda uzoq vaqt saqlanib, ozuqaviy moddalarni saqlaydi.

Amarant asosida ozuqa granula olish bir nechta bosqichdan iborat bo’lib uni quyidagicha tavsiflash mumkin.(4-rasm)

Amarant ^1 Maydalash I

Suv

I Granulalash I

Issiq have ^| Quritish |

4-rasm. Amarant asosida ozuqa granula olish.Adabiyotlar ro’yxati:

(86)/5(86_3).pdf#page=59

"Экономика и социум" №1(92) 2022