Biologik kimyo fanini o’qitishda dars samaradorligini oshirish

Hozirgi kunda ta’lim jarayonida interaktiv metodlar, innovatsion texnologiyalar, pedagogik va axborot texnologiyalari o’quv jarayonida qo’llashga bo’lgan qiziqish, e’tibor kundan kunga kuchayib bormoqda, bunday bo’lishining sabablaridan biri, shu vaqtgacha an’anaviy ta’limda o’quvchi talabalarni faqat tayyor bilimlarini egallashga o’rgatilgan bo’lsa, zamonaviy texnologiyalar ularni egallayotgan bilimlarini o’zlari qidirib topishlariga, mustaqil o’rganib, taxlil qilishlariga, xatto xulosalarni ham o’zlari keltirib chiqarishlariga o’rgatadi. o’qituvchi bu jarayonda shaxsning rivojlanish, shakillanishi, bilim olishi va tarbiyalanishiga sharoit yaratadi va shu bilan bir qatorda boshqaruvchilik, yo’naltiruvchlik funksiyasini bajaradi. ta’lim jarayonida o’quvchi talaba asosiy figuraga aylanadi.

Shuning uchun oliy o’quv yurtlari va fakultetlarida malakali kasb egalarini tayyorlashda zamonaviy o’qitish metodlari-interaktiv metodlar, Innovotsion texnologiyalarning o’rni va ro’li benihoya kattadir. Pedogogik texnologiya va pedogog maxoratiga oid bilim, tajriba va intiraktiv metodlar o’quvchi-talabalarning bilimli, yetuk malakaga ega bo’lishlarini ta’minlaydi.

Innovotsion texnologiyalar pedagogik jarayon hamda o’qituvchi va talaba faoliyatiga yangilik, o’zgarishlar kiritish bo’lib, uni amalga oshirishda asosan interaktiv metodlardan to’liq foydalaniladi. Interaktiv metodlar-bu jamoa bo’lib fikrlash deb yuritiladi, ya’ni pedagogik ta’sir etish usullari bo’lib ta’lim mazmuninng tarkibiy qismi hisoblanadi. Bu metodlarnig oziga xosligi shundaki, ular faqat pedagog va o’quvchi-talabalarning birgalikda faoliyat ko’rsatishi orqali amalga oshiriladi.

Bunday pedogogik hamkorlik jarayoni o’ziga xos xususiyatlarga ega bo’lb, ularga quyidagilar kiradi:

"Texnologiya" so'zi pedagogik lug'atda ancha mustahkam o'rnashib oldi. Ushbu yangi "texnologiya" so'zi aniq fanlardan va texnologiyalardan kelib chiqib pedagogikaga yo'l oldi. "Metallni qayta ishlashning yangitexnologiyasi" yoki "axborot tarqatishning yangi texnologiyasi" kabi terminlar ishlatilgan.

Ammo "Yangi pedagogic texnologiya" nima ekanligini va uning dasturdan, metodikadan, pedagogik tizimdan qanday farq qilishini tushunish qiyin edi. Terminologik chalkashlik nazariy pedagogikada keng tarqalgan hodisa deb ishoniladi. Shuning uchun amaliyotchi o'qituvchilar nafaqat o'z ishlarida foydalanadigan dastur va metodikani, balki pedagogik texnologiyani ham tanlaydilar.

O'qitishning innovatsion usullari, ya'ni interfaol ta'limning mohiyatini yaxshiroq tushunish uchun zamonaviy oliy ta'limda mavjud bo'lgan asosiy o'qitish modellarini tavsiflash kerak.

• 1.    Passiv ta'lim modeli.

• 2.    Faol ta’lim modeli.

Talaba bu erda o'rganishning "ob'ekti" rolida harakat qiladi, u o'qituvchi tomonidan berilgan materialni yoki darslik matnini o'zlashtirishi va takrorlashi kerak. Bunday darslarda talabalar, qoida tariqasida, faqat tinglaydilar va tomosha qiladilar, bir-birlari bilan muloqot qilmaydilar va hech qanday ijodiy vazifani bajarmaydilar.

Bu model o'quvchining bilim faolligini va mustaqilligini rag'batlantiradigan usullardan foydalanishni o'z ichiga oladi. Bu yerda talaba mashg`ulotning «sub'yekti» vazifasini bajaradi, ijodiy topshiriqlarni bajaradi, o`qituvchi bilan muloqotga kirishadi, amaliy ko`nikmalarni namoyon etadi.

Bunday faoliyatning asosiy usullari:

• •    mustaqil ish;

• •    talabalar uchun muammoli va ijodiy topshiriqlar;

• •    talabadan o‘qituvchiga va aksincha savol.

1-rasm. Power point dasturi imkoniyatlari

Biologik kimyo fanini o’qitishda birgina power point dasturi oraqli o’qituvchi keng imkoniyatlarga ega bo’ladi. Mavzuga aloqador rasmlarni, tasvirlarni ko’rishi va shu rasmlarga berilgan ta’riflarni matn tarzida o’qib olishi, grafik yoki jadval ko’rinishdagi ma’lumotlarni namoyish qilishi, mavzuga aloqador video va audio ma’lumotlarni ham ko’rib ham eshitishi mumkin. Bu esa o’quvchiga mavzuni o’zlashtirish mobaynida tushunish, tasavvurga ega bo’lish imkoniyatini beradi.

O'quv funksiyalari: bilimlarni assimilyatsiya qilish (faktlar, tushunchalar, qonunlar, nazariyalar, faoliyat usullari to'g'risida); bilim sifatini oshirish, ilgari olingan bilimlarni mustahkamlash, bilimlarning sifatini boshqarish tizimini o'zlashtirish (chuqur, kuchli, izchillik), shu jumladan masofadan o'qitish texnikasidan foydalanish; biologik kimyo fani o'qituvchisi, fanidan tabiatshunoslik metodlarini raqamli ta'lim resurslari va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari yordamida o'zlashtirish; tabiiy va virtual ob'ektlar bilan ishlashda amaliy ko'nikmalarni shakllantirish.

Rivojlantiruvchi funksiyalar: bilim jarayonlarining butun tizimini rivojlantirish: diqqat, idrok, tasavvur, fikrlash, xotira, nutq; axborot-kommunikatsiya texnologiyalari yordamida analitik va sintetik fikrlash usullarini ishlab chiqish; Raqamli ta'lim resurslari asosida ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirish. Ta'lim funksiyalari: tabiiy-ilmiy dunyo qarashni va tabiiy-ilmiy fikrlash uslubini, o'z faoliyatini algoritmlash qobiliyatini shakllantirish; o'rganish uchun ijtimoiy qimmatli motivlarni shakllantirish (xususan, o'rganishga qiziqish); xulq-atvorning ijtimoiy ijobiy elementlarini shakllantirish; shaxsning irodali va axloqiy fazilatlarini tarbiyalash. Biologik kimyo darslarida informatsion texnologiyalardan foydalanish fanni o'qitish sifatini oshirishi mumkin; ko'rish printsipini o'zida mujassam etgan turli xil narsalarning muhim tomonlarini aks ettirish; o'rganilayotgan ob'ektlar va tabiat hodisalarining eng muhim xususiyatlarini (ta'lim maqsadlari va vazifalari nuqtai nazaridan) birinchi o'ringa chiqarish kerak.

ADABIYOTLAR

• 1.    O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 6-maydagi PQ-4310 sonli “Tibbiyot va farmatsevtika ta’limi va ilm-fani tizimini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari” to‘g‘risidagi qarori

• 2.    M. Usmonboyeva, D. Ro’ziyeva, Z. Xoliqova “Interfaol metodlar: mohiyati va qo’llanilishi”. T.: TDPU-2014, 80-b.

• 3.    T.S. Safarov, Sh.U. O’roqov, R.R. Baxromov “Informatika va axborot texnologiyalari O’zbekiston milliy ensiklopediyasi” Davlat ilmiy nashriyoti Toshkent-2006, 120-b

  "Экономика и социум" №4(95) 2022