Суюқ композацион иссиқлик изоляцияловчи қопламалари ва уларнинг иссиқлик ўтказувчанлик коэффицентини аниқлаш усуллари

Энергияни тежаш ва энергия самарадорлигини ошириш масалалари, жумладан бинолар ва иншоотларни қуриш ва улардан фойдаланиш соҳасида ҳозирги кунда бутун дунёда долзарб масалалардан бири ҳисобланади. Бу энергия манбаларининг чекланганлиги, энергиянинг юқори нархи ва уни ишлаб чиқариш натижасида атроф-муҳитга салбий таъсир кўрсатиши билан боғлиқ.

Ҳозирги вақтда қурилиш бозорида турли хил иссиқлик изоляция материаллари таклиф этилмоқда. Ҳозирда мавжуд бўлган кўпикполистирол, минерал пахтали иситгичлари қаторига турли хил иқлим ва қурилиш шароитларида ишлатишга мўлжалланилган кўплаб янги материаллар қўшилмоқда.

Сўнгги йилларда ичи бўш керамика, шиша ва полимер микросфераларга асосланган иссиқлик изоляцион бўёқлари кўпчиликнинг эътиборини тортиб келмоқда.

Ушбу изоляцион бўёқлари қуригандан сўнг, паст иссиқлик ўтказувчанлиги ва мукаммал гидроизоляция ва антикоррозия (емирилишга қарши) ҳимояга бардошли, ультра юпқа полимер қопламани ҳосил қилувчи юқори технологик композицион материалдир.

Қоплама иссиқлик ва мухандислик тармоқларни, технологик қувурларни, иссиқлик энергиясини ва сиғим ускуналарини иссиқлик изолацияон, гидроизоляцион, емирилишдан (коррозиядан) химоя қилиш учун ва қурилиш конструкциялари, турар жой ва ишлаб чиқариш саноат биноларининг фасадларини ва ички қисмини иссиқлик изолацияси ва ҳимоя қилиш учун мўлжалланган.

Ушбу эътибор, ишлаб чиқарилаётган мазкур бўёқларни иссиқлик ўтказувчанлик коеффициентини ниҳоятда пастлиги билан изоҳлаш мумкин. Масалан, Корунд савдо маркасидаги бўёқларнинг иссиқлик ўтказувчанлик коэффициенти 0,001Вт/м٠0С [1], «Броня» бўёғиники-0,001Вт/м·0Сни [2] ташкил этади. Албатта, бундай иссиқлик ўтказувчанлик коеффициенти анъанавий иситгичларга (экструдировкаланган қилинган кўпик полистирол, минерал пахта ва бошқалар) нисбатан иссиқлик изоляцияловчи бўёқларга устунлик беради, бинобарин, экстудирланган кўпик полистиролни иссиқлик ўтказувчанлик коеффициенти 0,030 Вт/м٠0С га тенг.

Шу сабабли, суюқ иссиқлик изоляцияси қопламаларининг иссиқлик ўтказувчанлик коеффициентининг қиймати истеъмолчиларда ҳам, тадқиқотчиларда ҳам қизиқиш уйғотди, натижада ушбу бўёқларнинг иссиқлик хусусиятларини ва самарадорлигини аниқлаш билан боғлиқ кўплаб тажрибалар ўтказила бошланди.

Оддий шароитда ҳавонинг иссиқлик ўтказувчанлик коэффициенти 0,026 Вт/м٠0С, абсолют вакуумнинг иссиқлик ўтказувчанлиги 0 Вт/м٠0С [3]. Ҳаво энг яхши табиий иссиқлик сақловчидир [4].

Томск давлат архитектура ва қурилиш институти томонидан ГОСТ 7076-99 [5] усул бўйича тажриба ўтказилди. Бажарилган ишлар натижасида икки ҳил бўёқларнинг иссиқлик ўтказувчанлик коэффициенти аниқланди - 0,086 Вт/м٠0С ва 0,091 Вт/м٠0С. Ушбу натижалар бўёқ ишлаб чиқарувчилари берган кўрсатгичлардан анча ёмон [4].

"Сантехники" Федерал Давлат унитар корхонаси тадқиқот институти томонидан ишлаб чиқилган М-001-2003 [6] усули билан "Корунд" бўёғининг иссиқлик ўтказувчанлик коеффициенти ТУ 5760-001-836632412008 га биноан аниқланди. Ушбу усулнинг яратилиши, шиша, аюмосиликат, перлит ва шунга ўхшаш микросфералар асосида олинадиган

ўта юпқа суюқ композицион қопламаларнинг иссиқлик ўтказувчанлик коеффициентини стационар ва ностационар усуллар билан аниқлаш учун мос келмаслиги билан боғлиқ эди [4,5].

Волгоград давлат архитектура-қурилиш университети "Корунд" бўёғининг иссиқлик ўтказувчанлик коэффициентини аниқлаш билан шуғулланган. Синов натижалари асосида тузилган техник хулосада, иссиқлик характеристикаларини аниқлаш усуллари ва "Корунд" бўёғининг иссиқлик ўтказувчанлик коэффициентининг қиймати - 0,001 Вт/м٠0С га тенг эканлиги баён этилган [7].

НИИМосстройнинг, ГОСТ 26254-84 [8] га мувофиқ иссиқлик техникаси синовлари натижаларига асосланган техник хулосасида Корунд-Фасад иссиқлик изоляция қопламасининг иссиқлик ўтказувчанлик коэффициенти қиймати 0,12 Вт/м٠0С га тенг эканлигини ва ушбу материал ташқи деворларнинг иссиқлик изоляцияси учун яроқсиз эканлиги тўғрисида хулоса берди[9].

Сибир давлат автомобил-йўл қурилиши академиясининг ўтказган тадқи-қотлари «Корунд» бўёғи билан қопланган пўлат трубадаги иссиқликни йўқо-лиши бўялмаган трубага нисбатан 20-30 % кам эканлигини кўрсатди [10].

CONCLUSION (Хулоса)

Сўнгги йилларда Фарғона политехника институтида "Farg’onaazot" корхонаси билан биргаликда ичи бўш микросфералар ва турли хил боғловчилар ёрдамида яратилган (иссиқлик тежайдиган қопламамизнинг аналоги) суюқ иссиқликка чидамли изолацион қопламалари бўйича муҳим тадқиқотлар ўтказилди. Иссиқлик таъминоти тизимларида қўлланиладиган юпқа қатламли иссиқлик изоляцияловчи қопламаларнинг самарадорлиги аниқланди, ушбу қопламалардан фойдаланишнинг техник ва иқтисодий самарадорлиги баҳоланди.

Энергияни тежаш технологиялари маркази БАМ устахонасида станция истеъмолчиларига иситиш буг етказиб бериш қувурининг Д76 мм задвижкада энергия тежайдиган қопламаларни қўллаш самарадорлигини баҳоланди.

ЕI1	Мах	77 6 СС
	Min	56,5 °С
ЕI2	Мах	354,8 СС
	Min	326,2 °С
EI3	Мах	159,7 °С
	Min	99,1 °С
EI4	Мах	163,9 °С
	Min	126,5 °С
EI5	Мах	152,4 °С
	Min	111,0 °С

3-Расм. Бўёқ қопламасининг фотосурати

Текшириш очиқ ҳавода эди. Қоплама 3 та қатламда ётқизилган. Охирги қалинлиги 3 мм эди. Умумий қоплама истеъмоли 0,9 литрни ташкил этди.

Хисоблаш учун маълумотлар:

Dқувур = 76мм.;

Девор= +4100С (изоляциясиз)

Девор- +18,40С (қоплама билан)

F- задвижка устининг майдони= 0,3 м2

Иссиқлик изоляцияланган участкалари учун 1,58 Вт/м2К

Иссиқлик изолацияланмаган участкалари учун 12 Вт/м2К

Ҳисоб-китобларга кўра, изоляция қилинмаган дарвоза клапанидан иссиқлик йўқотилиши 108,9 Ккал/соатни, изоляция қилинган - 9,13

Ккал/соатни ташкил қилади.

Самарадорликнинг ҳисоб-китоби шуни кўрсатдики, қоплама диаметри 76 мм бўлган задвижка юзасидан иссиқлик йўқотилишини 108,9 дан 9,13 гача (Ккал/соат) камайтиришга имкон беради.