Турли толаларнинг сифат кўрсаткичларини замонавий тизимида тади этиш
Автор: Танибердиев Ф.Р., Эшмаматов Б.Х., Собиров О.Г., Баоева Д.Б.
Журнал: Экономика и социум @ekonomika-socium
Рубрика: Современные технологии управления организацией
Статья в выпуске: 6-2 (97), 2022 года.
Бесплатный доступ
Ушбу мақолада 100% пахта толаси ва 40% рогоза ўсимлигидан олинган толаси билан 60% пахта толаси аралашмасининг сифат кўрсаткичлари “Пахтани дастлабки ишлаш” кафедраси лабораториясида HVI 1000 SA тизимида аниқланди.
Микронейр кўрсаткичи, пишганлик коэффициенти, юқори ўртача узунлиги, калта толалар индекси, солиштирма узилиш кучи, узилишдаги узайиши
Короткий адрес: https://sciup.org/140300526
IDR: 140300526
Текст научной статьи Турли толаларнинг сифат кўрсаткичларини замонавий тизимида тади этиш
Ишлаб чиқариш учун турли сунъий ва синтетик полимер материаллар ва уларни қайта ишлашнинг турли усуллари қўлланиладиган кимёвий толалар табиий толалардан фаркли уларов, физик-кимёвий хоссалари ўзгаришининг кенг диапазони билан ажралиб туради. Турли бошланғич маҳсулотлар негизида илғор технологиялар талаб қиладиган функционал ва техник хоссаларга эга бўлган кимёвий толалардан юқори даражада пишиқ бўлган корд ипидан тортиб юқори сифатли тўқимачилик буюмларини ишлаб чи^ариш учун мулжалланган ингичка иплар олишгача имкон яратади [1673 8-6742 б.].
Тўқимачилик ишлаб чиқаришнинг хомашё базасини кимёлаштириш саноатини ривожлантиришнинг асосий йўналиши бўлиб, жаҳон анъаналарига мос келади. Дунёда барча турдаги кимёвий толаларга талаблар муттасил равишда ортиб бормокда: 2019 йилда -94 млн.т., 2020 йилда -105 млн.т., 2021 йилда -116 млн.т. Бунда йиллик усиш суръати 3,7% ни ташкил килади [2, 37-38-б]. Толали материалларнинг дунё балансидаги синтетик толалар улуши 2021 йилга келиб, 64% га, табиий толаларнинг улуши эса, жумладан, пахта -26,7%, целлюлоза-5,7%, жун -3,0%, ипак - 0,14% ва колганлари (зиFир, каноп, жут, рами ва бошкалар) 0,56% га етади.
Мамлакатимиз иқтисодиётида туб ўзгаришларнинг амалга оширилиши, республика иқтисодиётининг хомашё йўналишидан рақобатбардош маҳсулот ишлаб чиқариш йўлига изчил ўтаётганлиги, мамлакат экспорт салоҳияти кенгаяётганлиги, ишлаб чиқаришнинг ҳар бир соҳаси олдига янги вазифаларни куймокда [3, 4957-4968 б.].
Тукимачилик саноатида ишлаб чикарилаётган иплар ассортиментини кенгайтириш ва сифатли, рақобатбардош иплар ишлаб чиқариш борасида тадкикот ишлари олиб борилди. Унинг учун, ип таркибида ишлатиладиган пахта толаси ва рогоза ўсимлигидан олинган толанинг сифат кўрсаткичлари HVI 1000 SA тизимида аниқланди. Олинган тадқиқот натижалари 1-5-расмларда келтирилди.

пахта толаси
40% рогоза ўсимлигидан олинган толаси билан 60% пахта толаси аралашмаси тола
-пишганлик коэффициенти; -юқори ўртача узунлик.
1-расм. Турли тола ва аралашма толаларнинг пишганлик коэффициенти ва юқори ўртача узунлигининг ўзгариши.

пахта толаси
40% рогоза ўсимлигидан олинган толаси билан 60% пахта толаси аралашмаси тола
-калта толалар индекси; -узилишдаги узайиши.
2-расм. Турли тола ва аралашма толаларнинг калта толалар индекси ва узилишдаги узайишининг ўзгариши.

пахта толаси 40% рогоза ўсимлигидан олинган толаси билан 60% пахта толаси аралашмаси тола
3-расм. Турли тола ва аралашма толаларнинг микронейр кўрсаткичининг ўзгариши.

пахта толаси
40% рогоза ўсимлигидан олинган толаси билан 60% пахта толаси аралашмаси тола
4-расм. Турли тола ва аралашма толаларнинг солиштирма узиш кучининг ўзгариши.

пахта толаси
40% рогоза ўсимлигидан олинган толаси билан 60% пахта толаси аралашмаси тола
5-расм. Турли тола ва аралашма толаларнинг сарғишлик даражасининг ўзгариши.
Тадқиқот натижаларидан кўриниб турибдики, пахта толасининг микронейр кўрсаткичи 4,58 ни, пишганлик коэффициенти 0,86 ни, юқори ўртача узунлиги 1,13 ни, калта толалар индекси 7,3 ни, солиштирма узилиш кучи 32,5 gk/teks ни, узилишдаги узайиши 7,1% ни, сарғишлик даражаси 7,9 ни, 40% рогоза ўсимлигидан олинган толаси билан 60% пахта толаси аралашмасининг микронейр кўрсаткичи 4,2 ни, пишганлик коэффициенти 0,875 ни, юқори ўртача узунлиги 1,14 ни, калта толалар индекси 6,75 ни, солиштирма узилиш кучи 32,5 gk/teks ни, узилишдаги узайиши 7,1% ни, сарғишлик даражаси 14,45 ни ташкил этди.
Олинган тадқиқот натижаларидан кўриниб турибдики, рогоза ўсимлигидан олинган толанинг сифат кўрсаткичлари пахта толасига деярли бир хил эканлиги тадқиқот натижаларидан аниқланди.
Адабиётлар рўйхати
-
1 .Ochilov Tulkin Ashurovich, Ashurov Khasan To’lqin o’g’li, Kulmetov Mirpolat, Usmonova Shaxnoza Anvarovna, Mirzaakhmedova Khuriyat Basitovna, Korabayev Sherzod Ahmadjanovich. Evaluation of Physical and Mechanical Properties of Fabric Fabrics from Different Secondary Material Resources. Design Engineering.101 p.
-
2 . Ochilov T.A., Khalmatov D.A., Shumqorova Sh.P., Usanov M.M, Korabayev Sh. A. Analysis of Quality Indicators of Mixed Spun Wool Yarns. Annals of R.S.C.B., ISSN:1583-6258, Vol. 25, Issue 4, 2021, Pages. 779 – 786.
-
3 .Usmonova Shakhnoza, Kulmetov Mirpolat, Ashurov Khasan, Akbarov Rustam1, OchilovTulkin, Nishonov Islombek. Change of Quality Indicators of Fabric Fabrics. Annals of R.S.C.B., ISSN:1583-6258, Vol. 25, Issue 6, 2021, Pages. 2869 - 2874.
"Экономика и социум" №6(97) 2022
Список литературы Турли толаларнинг сифат кўрсаткичларини замонавий тизимида тади этиш
- Ochilov Tulkin Ashurovich, Ashurov Khasan To'lqin o'g'li, Kulmetov Mirpolat, Usmonova Shaxnoza Anvarovna, Mirzaakhmedova Khuriyat Basitovna, Korabayev Sherzod Ahmadjanovich. Evaluation of Physical and Mechanical Properties of Fabric Fabrics from Different Secondary Material Resources. Design Engineering.101 p.
- Ochilov T.A., Khalmatov D.A., Shumqorova Sh.P., Usanov M.M, Korabayev Sh. A. Analysis of Quality Indicators of Mixed Spun Wool Yarns. Annals of R.S.C.B., ISSN:1583-6258, Vol. 25, Issue 4, 2021, Pages. 779 - 786.
- Usmonova Shakhnoza, Kulmetov Mirpolat, Ashurov Khasan, Akbarov Rustam1, OchilovTulkin, Nishonov Islombek. Change of Quality Indicators of Fabric Fabrics. Annals of R.S.C.B., ISSN:1583-6258, Vol. 25, Issue 6, 2021, Pages. 2869 - 2874.