2022-2026 йилларга мўлжалланган янги Ўзбекистоннинг тараиёт стратегиясида давлат ва жамиятни ривожлантиришга синергетик ёндашув
Автор: Тажибаев М.А.
Журнал: Экономика и социум @ekonomika-socium
Рубрика: Основной раздел
Статья в выпуске: 9 (100), 2022 года.
Бесплатный доступ
Мақолада давлат бошқаруви фаолиятининг ўз-ўзини ташкил этиш хусусиятлари синергетик ёндашув асосида таҳлил этилган. “инсон - жамият - давлат” ва синергетик ёндашув қиёсий таҳлил этилиб, ўз-ўзини ташкил этиш тушунчаси тадқиқ этилган.
Харакатлар стратегияси, тарацциёт стратегияси, инсон - жамият - давлат, синергетика, синергетик тамойиллар, синергетик ёндашув
Короткий адрес: https://sciup.org/140300639
IDR: 140300639 | УДК: 321
Текст научной статьи 2022-2026 йилларга мўлжалланган янги Ўзбекистоннинг тараиёт стратегиясида давлат ва жамиятни ривожлантиришга синергетик ёндашув
Калит сўзлар: Ҳаракатлар стратегияси, Тараққиёт стратегияси, “инсон – жамият – давлат”, синергетика, синергетик тамойиллар, синергетик ёндашув.
Мамлакатимизни 2017 — 2021 йилларда ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегияси доирасида ўтган давр мобайнида давлат ва жамият ҳаётининг барча соҳаларини тубдан ислоҳ этишга қаратилган 300 га яқин қонун, 4 мингдан зиёд Ўзбекистон
Республикаси Президенти карорлари кабул килинди. Миллий иктисодиётни ислоҳ қилиш борасида ташқи савдо, солиқ ва молия сиёсатини либераллаштириш, тадбиркорликни куллаб-кувватлаш ва хусусий мулк дахлсизлигини кафолатлаш, қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини чуқур қайта ишлашни ташкил этиш ҳамда ҳудудларни жадал ривожлантиришни таъминлаш буйича таъсирчан чоралар курилди.
Жаҳон миқёсидаги мураккаб жараёнларни ва мамлакатимиз босиб
ўтган тараққиёт натижаларини чуқур таҳлил қилган ҳолда кейинги йилларда «Инсон қадри учун» тамойили асосида халқимизнинг фаровонлигини янада ошириш, иқтисодиёт тармоқларини трансформация қилиш ва тадбиркорликни жадал ривожлантириш, инсон ҳуқуқлари ва манфаатларини сўзсиз таъминлаш ҳамда фаол фуқаролик жамиятини шакллантиришга каратилган ислох,отларнинг устувор йуналишларини белгилаш максадида кенг жамоатчилик мух,окамаси натижасида «Харакатлар стратегиясидан —
Тараққиёт стратегияси сари» тамойилига асосан ишлаб чиқилган қуйидаги еттита устувор йуналишдан иборат 2022 — 2026 йилларга мулжалланган
Янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегияси тасдиқланди:
^ инсон кадрини юксалтириш ва эркин фукаролик жамиятини янада ривожлантириш оркали халкпарвар давлат барпо этиш;
^ мамлакатимизда адолат ва конун устуворлиги тамойилларини тараккиётнинг энг асосий ва зарур шартига айлантириш;
^ миллий иктисодиётни жадал ривожлантириш ва юкори усиш суръатларини таъминлаш;
-
^ адолатли ижтимоий сиёсат юритиш, инсон капиталини ривожлантириш;
-
^ маънавий тараккиётни таъминлаш, янги боскичга олиб чикиш;
-
^ миллий манфаатлардан келиб чиккан х,олда умумбашарий
муаммоларга ёндашиш;
-
^ мамлакатимиз хавфсизлиги ва мудофаа сало^иятини кучайтириш, очик, прагматик ва фаол ташки сиёсат олиб бориш.
Маълумки, “инсон – жамият – давлат ” тизими бир неча йўналишларда амалга оширилиб, ўзига хос ёндашувларни талаб этувчи мураккаб жараён ҳисобланади. Бундай мураккаб жараёнларни чуқур ўрганиш ва таҳлил килиш эндиликда ноанъанавий методологик концепциялар, масалага ўзгача ёндашиш тамойилларини кашф этиш заруратини тақозо этмоқда. Муаммоларни бартараф этишга янги илм соҳаси сифатидаги синергетик ёндашув принциплари бу жараёнларни тадқиқ этишда муҳим аҳамият касб этиб, унинг методологик имкониятларидан (очик тизим, уз-узини ташкиллаштириш, уз-узини бошкариш, аттрактор, ночизиклилик, флуктуация, бифуркация, тартиб ва хаос, фрактал, кўп вариантлилик, муқобиллик) кенг фойдаланиш заруратини юзага келтирмоқда. Синергетика методларини давлат бошқаруви тизимида қўлланиши унинг методологияси ривожига катта хисса қўшиб, “инсон – жамият – давлат ” тизими фаолиятини ташкил этиш ва юритиш жараёнининг хам “синергетиклиги”, яъни, узини-узи ташкил этиш хусусияти туFрисидаги Fояларни исботлайди.
Синергетика тушунчаси (юнонча “synergetikos” - “хамкорлик”, “хамдустлик”, “биргаликда харакат”) маъноларини англатади [1]. Г. Хакен узининг “Синергетика” номли китобида бу терминни маъносининг икки жихатини ажратиб курсатади. Биринчидан, бирикишга, кооператив харакат хилишга интилаётган элементларнинг узаро хамкорлиги, биргаликда харакат хилиш натижасида уз-узини ташкиллаштириб бир бутун тизимнинг вужудга келиши, иккинчидан, турли фан соҳаларида фаолият юритувчи олимларнинг хамкорлиги, биргаликдаги фаолияти тушунилади [2]. Ушбу тадхихот ишида хар иккала ёндашув принципларига асосланиб иш курилади.
Б. Тўраевнинг жамоавий монографиясида синергетика тушунчасига мураккаб система сифатида харалиб, унга хуйидагича таъриф беради. Синергетика - мураккаблик, мураккаб системаларнинг хамкорликдаги узини - узи ривожлантириши хахидаги фан [3]. Шунингдек, муаллифлар
“мураккаблик” тушунчасини изоҳлаб, мураккабликнинг мураккаблиги унинг кўп компонентли эканлигида ва ундаги алоқадорликларнинг кўп тармоққа тармоқланиб кетганлигидадир деб таъкидлайди.
Синергетикага оид турли манбалар [1-3] таҳлили шуни кўрсатмоқдаки, синергетика атамаси дастлаб физик ва биолог олимлар тадқиқотларида кузатилиб илмий муомалага олиб кирилган. Бугунги кунда синергетика табиий-илмий билимлар чегарасидан чиқиб, ижтимоий билимлар соҳасига ҳам шиддат билан кириб бормоқда. Бундай қарашлар давлат бошқаруви назариясини тушунтиришда ўзининг ёрқин ифодасини топмоқда. Синергетиканинг энг муҳим жиҳати шундаки, у ўз-ўзини бошқарувчи тизимларда фаолият кўрсатаётган тадқиқотчи-олимлар ишларини маълум бир йўналишда бирлаштиришга хизмат қилишидир. Ёки бошқача айтганда синергетика мураккаб тизимларни, ўзини-ўзи ташкил этиш ҳодисаларини ўрганаётган билим соҳаларига тааллуқли бўлган, универсал методологик парадигма бўлиб, ўрганилаётган предмет ва объектга ягона фанлараро ёндашувни намоён қилади.
Фойдаланилган адабиётлар
-
1. 2022-2026 йилларга мўлжалланган янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегияси тўғрисида Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармони 28.01.2022 й. N ПФ-60
-
2. Бозоров Д. Синергетик парадигма. Монография. Тафаккур нашриёти. – Т.:2010
-
3. Хакен Г. Синергетика. - М.: Мир, 1980. 404 с.
-
4. Тўраев Б.О., Эргашева М.Х., Рахмонов Б.У., Мўминова З.О., Очилов Ж. Синергетика: моҳияти, қонуниятлари ва амалиётда намоён бўлиши. Т.: Наврўз нашриёти, 2017, 12-13 бет.
-
5. Tajibayev, M. A., & Axmedov, J. T. (2022). Sinergetik yondashuv-yoshlarning yangi dunyoqarashini shakllantirishning asosiy jihatlaridan biri sifatida. Scientific progress, 3(3), 527-532.
-
6. Tajibaev, M. A., & Rashidova, B. Y. (2022). The concepts of sustainability and instability in synergetics are an important principle. Scientific progress, 3(3), 930-933.
-
7. Kholbekova, M. A. T. U. (2022). Applications and developments of synergetics. Scientific progress, 3(3), 942-945.
-
8. Tajibaev, M. A., & Rashidova, B. Y. (2022). Content of the concept of synergetics. Scientific progress, 3(3), 938-941.
-
9. Kulmatov, P. M., & Tajibaev, M. A. (2022). Synergetic aas a factor for the development of modern science. Scientific progress, 3(3), 925-929.
-
10. Tajibaev, M. A., & Kholbekova, M. U. (2022). Synergetic methodology serves humanity. Scientific progress, 3(3), 934-937.
-
11. Abdurashidovich, T. M. (2022). Yoshlarda sinergetik dunyoqarashni shakllantirish omillari. Integration of science, education and practice. scientific-methodical journal, 3(3), 203-207.
-
12. Abdurashidovich, T. M. (2022). Sinergetika-yoshlarning yangi dunyoqarashini shakllantiruvchi bilim sifatida. Fan, ta'lim, madaniyat va innovatsiya, 1(2), 69-73.
-
13. Azimova, S. Y., & Tojiboev, M. A. (2021). Improvement of spiritual and educational work it is our important task. Scientific progress, 2(5), 544-548.
-
14. Melikuziyevich, K. P., & Abdurashidovich, T. M. (2021). State and community management-as a priority task in the appeal. International journal of discourse on innovation, integration and education, 2(2), 133-136.
-
15. Quvanovich, R. Q. (2021). The Moral Importance of Humanity and Patriotism in Chistiya and Kubraviya. International Journal on Orange Technologies, 3(3), 98-103.
"Экономика и социум" №9(100) 2022
Список литературы 2022-2026 йилларга мўлжалланган янги Ўзбекистоннинг тараиёт стратегиясида давлат ва жамиятни ривожлантиришга синергетик ёндашув
- 2022-2026 йилларга мулжалланган янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси тугрисида Узбекистон Республикаси Президентининг Фармони 28.01.2022 й. N ПФ-60
- Бозоров Д. Синергетик парадигма. Монография. Тафаккур нашриёти. -Т.:2010
- Хакен Г. Синергетика. - М.: Мир, 1980. 404 с.
- Тураев Б.О., Эргашева М.Х., Рахмонов Б.У., Муминова З.О., Очилов Ж. Синергетика: мохияти, конуниятлари ва амалиётда намоён булиши. Т.: Навруз нашриёти, 2017, 12-13 бет.
- Tajibayev, M. A., & Axmedov, J. T. (2022). Sinergetik yondashuv-yoshlarning yangi dunyoqarashini shakllantirishning asosiy jihatlaridan biri sifatida. Scientific progress, 3(3), 527-532.
- Tajibaev, M. A., & Rashidova, B. Y. (2022). The concepts of sustainability and instability in synergetics are an important principle. Scientific progress, 3(3), 930-933.
- Kholbekova, M. A. T. U. (2022). Applications and developments of synergetics. Scientific progress, 3(3), 942-945.
- Tajibaev, M. A., & Rashidova, B. Y. (2022). Content of the concept of synergetics. Scientific progress, 3(3), 938-941.
- Kulmatov, P. M., & Tajibaev, M. A. (2022). Synergetic aas a factor for the development of modern science. Scientific progress, 3(3), 925-929.
- Tajibaev, M. A., & Kholbekova, M. U. (2022). Synergetic methodology serves humanity. Scientific progress, 3(3), 934-937.
- Abdurashidovich, T. M. (2022). Yoshlarda sinergetik dunyoqarashni shakllantirish omillari. Integration of science, education and practice. scientific-methodical journal, 3(3), 203-207.
- Abdurashidovich, T. M. (2022). Sinergetika-yoshlarning yangi dunyoqarashini shakllantiruvchi bilim sifatida. Fan, ta'lim, madaniyat va innovatsiya, 1(2), 69-73.
- Azimova, S. Y., & Tojiboev, M. A. (2021). Improvement of spiritual and educational work it is our important task. Scientific progress, 2(5), 544-548.
- Melikuziyevich, K. P., & Abdurashidovich, T. M. (2021). State and community management-as a priority task in the appeal. International journal of discourse on innovation, integration and education, 2(2), 133-136.
- Quvanovich, R. Q. (2021). The Moral Importance of Humanity and Patriotism in Chistiya and Kubraviya. International Journal on Orange Technologies, 3(3), 98-103.