CLIL технологиясы ш тілді білім беру негізі ретінде

Елiмiздiц т^щыш президент Н. Э. Назарбаев цогамдыц сананы жацгыртудыц басты шарттарыныц бipi-мэдeниeттiц сацталуы мен жеке улттыц мэдени-генетикалыц кодын атап етт1[1]. Халыцтыц улттыц коды туган жepiнe, мэдениетше, тiлiнe, эдет-гурпына, ез халцыныц дэстYpлepiнe ерекше кезцарас арцылы калыптасады. ^азакстанныц элeмдiк цауымдастыкца к1р1у1 карапайым шындыцты тYсiну мен iскe асыруга байланысты: элем басым т1лд1 мецгеру арцылы жаца бiлiмдi игере алатын адамFа ашыц. Сондыцтан мемлекет басшысы "Тiлдepдiц Yшт¥FыpлыFы" мэдени жобасына бастама жасады. Бул жобаны жүзеге асыру көп жағдайда қазақстандықтардың бірнеше тілді меңгерген жаңа буынының қалыптасуына ықпал етеді.

Қазіргі білім беру үдерісі ойлау икемділігі, ұтқырлық, бәсекеге қабілеттілік, бастамашылық және конструктивтілік сияқты қасиеттерге ие маманды дайындауға бағытталуы тиіс. Өздігінен білім алу қабілеті, инновациялық технологияларды меңгеру, олардың болашағы мен мүмкіндіктерін түсіну, пайдалану, шешім қабылдай білу өз бетінше, жаңа әлеуметтік және кәсіби талаптары, дағдылары командана жұмыс істеу, стресс жеңе білу - бұл құзыреттіліктердің тізімі маман болуы керек. Дәл осындай құзыреттерді қалыптастыруға бағытталған білім беру қызметі шеңберінде CIL әдістері [2].

Пәндік-тілдік кіріктірілген оқыту CLIL (Contentand Language Integrated Learning) - пәнге сәйкес әдістеме немесе олардың жекелеген бөлімдері "қосымша", яғни шетел тілде оқытылады. Термин ғылыми айналымға 1994 жылы Дэвид Маршпен белгілеу үшін оқу жағдайларын, олардың мазмұны пән екінші/үшінші тілде оқыту үшін енгізілді [2].

Бағдарламалық мақала бағыттардың бірі қоғамдық сананы жаңғырту, сананың ашықтығы сияқты санат, яғни, өзгерістерге дайындық жаңа технологиялық салымды көтереді және басқаның тәжірибесін қабылдау қабілеті, үйрену басқаларын енгізеді [1].

CLIL лингвистикалық құзыреттерді қалыптастырады, болашақты шет тілі бітіруші деңгейінде меңгеруді, оған мүмкіндік беретін жүзеге асыру қарым - өз мамандығы шеңберінде. Үш тілді енгізу-бұл жаһандық әлемде жұмыс істеу алғы шарты болжайды [2].

CLIL әдістемесінің мақсаты- шет тілі пәнде оқыту және шет тілі арқылы беретін пән арқылы CLIL түрлі білім беру контекстерін пайдаланыланып ересек балалар тобынан бастап жоғары білім беру дейін жалғастыру. Осы әдістемеде тіл әдістемесі үшін құрал ретінде басқа заттарды тану үшін де білім алушының қайта ойлауға қабілетін дамыту оқыту процесін, оқыту және коммуникативтік құзыреттер объект ретінде қарастырылмайды[2].

CLIL түрлері жалпы анықтамадағыдай CLIL пәндік-бағытталған дейінгі және тілге бағытталған тәсіл ретінде қолданылады.

Пәндік оқыту тәжірибесі негізінде қосымша (көп жағдайда, ағылшын) тілінде профессор До Койл берген сипаттамаға сәйкес үш модельдер ерекше атап көрсетуге боладыы[3].

С1 моделі: Көптілді оқыту. Біреуден артық тілді интеграцияланған оқыту кезінде оқыту әр жылдары қолданылады және әр түрлі пәндерді оқыту қолданылады. Студенттер осындай модель бойынша оқуды аяқтағаннан кейін алатын кәсіби біліммен бірге бірнеше тілде үйренеді. Мұндай оқыту модель оқытудың мақсатты түрде әр түрлі елдерден дарынды студенттер тарту болып есептеледі[2].

Модель С2: Көмекші/қосымша- пәнге кіріктірілген оқыту және тілі. Тіл оқыту пәндерді оқытумен қатар өтеді, бұл ретте білім мен іскерлікті дамытуға баса назар аударылады, тілді пайдалану үшін жоғары тәртіптегі ойлау процестері қылыптастыруын қамтамасыз етеді.

Модель С3: пәндік курстар тілдік қолдау. Оқыту бағдарламалары мамандықтар нүктеден әзірленеді даму және тілдік дағдылар. Оқыту оқытушылар ретінде өткізіледі- метниками, сондай-ақ саласында мамандар тілдерді оқыту. Студент тіпті жаман оқыту тілін білумен қолдау алады барлық оқыту процесі барысында, бұл ықтимал меңгеру ретінде мәні де, және оны оқыту тілі. Үлгі қолайлы әр түрлі тілдік студенттері бар студенттерді оқыту үшін және мәдени Фон [2].

С1 моделі тек белгілі бір жоғары оқу орындарында іске асырылады (мысалы, бизнес және басқару), ал С2 және С3 модельдері кең таралған [2].

CLIL-өте кең және икемді тәсіл, пән мен тілді оқытуға ситуациялық, контекстуалды және білім берудің кең спектріне және талаптарына жауап береді. Осыған қарамастан әртүрлі модельдерді қоладну арқылы іске асырылатын түрлері мен вариациялары негізі CLIL барлық түрлерге тән элементтер бар:

• 1.    Оқу бағдарламасы алған білім, дағды дәйектілігі және өзіндік элементтерді түсіну ескере отырып әзірленді.

• 2.    Бағдарлама әр түрлі көзқарастар арқылы мазмұнын зерттеу, бұл затты терең түсінуге мүмкіндік береді. CLIL студенттерге шет тілі арқылы пәнді және оны негізгі терминология түсінуге көмектесе алады.. Мұндай тәсіл арқылы студенттерді одан әрі оқуға дайындау немесе болашақ мансап құруға көмектесе алады.

• 3.    Пәнді оқу кезінде шет тілін қолдану қарым-қатынасқа назар аударады, бұл жалпы алғанда шет тілін пайдалануды жақсартып, ауызша сөйлеуді дамытады. Шын мәнінде, бұл CLIL енгізу және пайданы қабылдау себептерінің бірі бастамасы.

• 4.    Оқыту ойлау қабілетін дамытуды қамтиды, дағдыларын пайдалану әр түрлі интерактивті әдістемелерді жүргізетін студенттердің мотивациясын арттыру.

• 5.    Мәдениет. Мәдениетаралық білім, хабар болу және түсіну көзқарасын қалыптастыруға себепкер болады.

• 6.    Трансұлттық орта студенттердің әлемдік қауымдастыққа енуіне мүмкіндік береді[2].

Тіл мен пәнді оқытуды интеграциялау басты себептері келесі :

• 1)    сабақта әрбір адамның белсенді әдістерін пайдалану;

• 2)    көрнекілік құралдарын пайдалану;

• 3)    дәлме-дәл материалдарды пайдалану;

• 4)    білім алушының тілдік қолдауы.

Белсенді әдістерді қолдану. Оларды сипаттайық:

• 1.    Оқытудың белсенді әдістерін қолдану принципі студент оқытушымен бірге оқу нәтижелерін анықтайды, студент оқу нәтижелеріне қалай қол жеткізетінін бағалауға қатысады. Белсенді оқыту әдісі кезінде студенттердің жұптық және топтық жұмысына артықшылық беріледі, студенттер пәннің мазмұнын және қиын сұрақтарға бірлесіп жауап табады.

• 2.    Көрнекілік құралдарын пайдалану. Оқыту кезіндегі көрнекілік пән мен тілді оқытудағы студентті қолдау принципі (Scaffolding). Түрлі оқыту кезіндегі көрнекілік түрлері (пәндік-бейнелеу, перцептивті).

• 3.    Дәлме-дәл материалдарды пайдалану. Интеграцияланған кездегі дәлдік сипаттамалары пән мен тілді оқыту: 1) студент өзіне қажетті нәрсені сұрай алады 2) студент оқыту мүдделеріне жауап береді; 3) оқу және студенттердің өмірлік тәжірибесі арасында тұрақты байланыс бар; 4) интеграцияланған тілді басқа пайдаланушылармен пән мен тілді оқыту тікелей өзара іс-қимыл бар; 5) оқу мақсаттары үшін дәлме-дәл баспа материалдары пайдаланылады және басқа да көздерден, материалдар тіл тасымалдаушылары құрылған және бейімделмеген арнайы материалдарды пайдалану[2].

• 4.    Білім алушыға тілдік қолдау. Әдістемені енгізудің бастапқы кезеңінде информатика және математика сабақтарында CLIL әдістемесінің элементтері қолданылады. Информатика сабағында да қолданамын терминология сай тірек кестелерін құрайық. Сөзбен қоса біз әр түрлі бағдарламалардағы командалар (MSWord, MSExcel, MSPowerPoint, MSAccess) қолданамы [4]. Әдістемені енгізудегі маңызды компонент - "input" және "activity" түрлі нысандарын пайдалану. Математика және информатика сабақтарында мұндай нысандарды жиі қолданамын "input" оқу және тыңдау мәтіндері ретінде, бейне, фото материалдар; "activity" нысандары - жасыл және қызыл карточкалар, көрнекі материал, диаграмма, интернет, сөйлемнің тамыры, тир, болжамдар қолданылады [2].

Оқытушы студенттердің жұмысын ұйымдастырушы ретінде әрекет етеді [2].

Элементтерді пайдалану нәтижесі осы әдістеме бойынша информатика пәнінен ашық сабақ өтті, тақырыбы: «Построение графиков и диаграмм» Ар-13 тобында 0105000 "Бастауыш білім беру" мамандығы "(орыс тілінде оқыту).

CLIL әдістемесін енгізу оқытушы жаңа кәсіби міндеттер - лекциялар мен семинарларда оқыту қандай да бір мамандықтың мәні ғана емес, бірақ тіл (пән арқылы) – және оқытушының жақсы меңгеруін болжайды бұл үшін қажетті әдістемелік білімі мен іскерліктері дамытады [2].

Әдістемелік қамтамасыз ету үшін оқытушыны ұйымдастыру қажет оқытушыларды арнайы оқыту, таныстыру негізгі принциптермен және тұжырымдамалармен интеграцияланған оқыту әдістемесі пән және тіл қолдауды. Оқу материалдарын интеграцияланған оқыту принциптерімен пән мен тілді оқып үйрену; талдау және жоспарлау бойынша үздік еуропалық тәжірибе білім беру саласындағы интеграцияланған пән мен тілді оқыту және оқу нәтижелері қарастырылды[2].

Оң нәтиже алу үшін және CLIL табысты енгізу, студенттер үшін, CLIL оқыту тәжірибесі жоқ өтпелі кезең берілуі тиіс. Олар жаңа көзқарас қабылдайды және жаңа оқыту жағдайында қалай әрекет ету оқыту парадигмасы қарасытыра аламыз [2].

Пайдаланған әдебиеттер:

• 1.     http://www.akorda.kz/ru/events/akorda_news/press_conferences/statya-glavy-gosudarstvavzglyad-v-budushchee-modernizaciyaobshchestvennogo-soznaniya

• 2.    Руководство для слушателя курса повышения квалификации педагогических работников и приравненных к ним лиц организаций технического и профессионального образования Республики Казахстан по программе «Методика CLIL: предметно-языковое интегрированное обучение в процессе преподавания специальных дисциплин на английском языке» : Центр профессионально образования НАО «Холдинг Кәсіпқор». - , 2017.

• 3.    Батурина Н.В Использование приемов, методов и моделей системы CLIL в процессе обучения английскому языку студентов бакалавриата./Н.В. Батурина, И.В. Батунова, Ю.С. Рукавишников // Международный научноисследовательский журнал, Часть 1, Екатерибург. -2017. - №10 (64).

• 4.    Jonathan Marks.Computers and information technology. -  L.: A&C

  Black/London, 2007.