Халаро молиявий исобот стандартлари асосида Ўзбекистонда бухгалтерия исобини такомиллаштириш

Ҳозирги вақтда иқтисодиётнинг долзарб муаммоларидан бири бу мамлакатда мавжуд бухгалтерия ҳисоботи ва ҳисобот тизимини халқаро талабларга мувофиқ равишда ислоҳ қилишдир. Ўзбекистон Республикаси Президентининг "Aксиядорлик жамиятларида корпоратив бошқарувнинг замонавий усулларини жорий етиш чора-тадбирлари тўғрисидаги фармонига биноан халқаро молиявий ҳисобот стандартлари асосида тузилган молиявий ҳисоботларни мажбурий нашр етиш таъминланмоқда.

2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегияси доирасида, ососий пунктларидан бирида қимматли қоғозлар бозорини ривожлантириш ҳисобланади диб такиклаб ўтилган, Ўзбекистон Республикаси Капитал бозорини ривожлантириш агентлиги 2019 йил 25 декабрда "2020-2025 йилларда капитал бозорини ривожлантириш стратегиясини" тақдим етади. Стратегиянинг биринчи мақсади аҳолининг молиявий саводхонлигини оширишни ва турли инвесторларнинг қимматли қоғозларга бўлган талабини оширишни назарда тутади, бу еса хорижий инвесторларнинг маҳаллий бозорга киришини осонлаштиради ва Ўзбекистон Республикаси резидентларига чет ел актсияларини сотиб олишга имкон беради. [1]

Ўзбекистоннинг экспортга йўналтирилган иқтисодиёти, ташқи бозорга кириб боришини кучайтирилиши бугинги долзарб вазифалардан битаси бўлиб келмоқда Бунинг учун бухгалтерия ҳисоботи ва ҳисоботининг халқаро тизимини жорий қилиш керак, бу жаҳон иқтисодий ҳамжамиятига қўшилишнинг асосий шартидир.

Халқаро молиявий ҳисобот стандартлари кўплаб мамлакатларда кенг қўлланиладиган молиявий ҳисоботларни тайёрлаш ва тақдим етиш учун қабул қилинган тамойилларнинг халқаро тизимидир. Инвестор учун қайси мамлакатда ўз капиталини киритиши борасида тубдан фарқ йўқ. Инвестор капитал қўйилмаларнинг самарадорлиги тўғрисида ишонч ҳосил қилмаса, фарқ сезиларли бўлади. Молиявий ҳисобот шаффоф бўлиши ва халқаро талабларга жавоб бериши учун, халқаро молиявий ҳисобот стандартларида белгиланган принциплар ва қоидаларга амал қилиш керак. Мамлакат иқтисодий ривожланишининг асосий йўналиши - ишлаб чиқаришни интенсивлаштириш ва унинг самарадорлигини ошириш бугунги кундаги асосий вазифалардан биридир..[2]

Маълумки, бухгалтерия ҳисоби молиявий маълумотларни йиғиш, қайта ишлаш ва фойдаланувчиларнинг кенг доирасига тақдим етиш тизими бўлиб, бозор иқтисодиёти ривожланишида муҳим рол ўйнайди. Шу муносабат билан мамлакатимизда иқтисодиётимизнинг ўзига хос хусусиятларини

1-расм. МXҲСК тузилмаси. [4]

ҳисобга олган ҳолда халқаро молиявий ҳисобот стандартларига яқин бўлган Бухгалтерия ҳисобининг миллий стандартлари ишлаб чиқарилган ва жорий этилган.[3] Шундай қилиб, бухгалтерия ҳисобини ислоҳ қилишнинг ушбу босқичида Ўзбекистонда халқаро молиявий ҳисобот стандартларини қабул қилиш ва жорий етиш муаммолари ва уларни ҳал қилиш усуллари жуда долзарбдир.

Ўзбекистон Республикаси бухгалтерия ҳисоботи ва ҳисоботини ислоҳ қилишнинг мақсадларига қуйидагилар киради:

• -    республика иқтисодиётида содир бўлаётган жараёнларни самарали тартибга солиш тизимини жорий етиш учун шароит яратиш;

• -    ахборот тўплаш, қайта ишлаш ва узатиш тизими, бошқарув қарорлари натижаларини башорат қилиш ва баҳолаш тизими асосида иқтисодий ривожланишнинг ретроспектив тендентсияларини ўз вақтида аниқлаш.

Бухгалтерия ҳисобини ташкил етишни янада бухгалтерия ҳисобининг назорат функцияларини кучайтириш, бухгалтерия ҳисоби маълумотларининг аналитиклигини кенгайтириш ва ушбу маълумотлардан бошқариш ва иқтисодий асосланган қарорларни қабул қилиш учун фойдаланиш самарадорлигини оширишга, бухгалтерия ходимларининг иқтисодий ишларда фаолроқ иштирок етишларига йўналтирилган бўлиши керак. [4]

Oдатда, халқаро стандартларни қабул қилиш тўғрисида гап кетганда, улар асосан корпоратив даражадаги бухгалтерия ҳисобига мурожаат қилишади. Шу билан бирга, давлат молиявий бошқаруви соҳасида бухгалтерия ҳисобининг айрим қоидалари ва ўзига хос хусусиятлари халқаро қоидаларга жавоб берадиган стандартлар орқали ҳам тартибга солиниши керак. Яъни, бюджет ҳисоби деб аталадиган нарса халқаро молиявий ҳисоботстандартлари талабларига жавоб бериши керак.

Фoйдаланилган адабиётлар рўйхати:

• 1 ."2020-2025 йилларда капитал бозорини ривожлантириш стратегиясини тасдиқлаш тўғрисида" ги Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармони УП-11311

• 2 .Авлокулов А.З. Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартларида молиявий натижалар кўрсаткичларини акс эттириш хусусиятлари. //Халқаро молия ва ҳисоб. Но 2, март-апрел, 2017 йил.

• 3 .Ташназаров С.Н. Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартларива уларга ўтиш зарурияти. //Иқтисод ва молия / Экономика и финансы 2016, Но7.

• 4 . «Молиявий ҳисоботни биринчи марта қўллаш» номли 1-сон МҲХС. ҳттпс://www.нрм.уз/

• 5 .Иқтисод ва молия/ 2017.3 нашри.

"Экономика и социум" №6(97)-1 2022