Koronovirus infektsiyasi bilan xastalanib o’tgan bemorlarda og’iz bo’shlig’i mikroflorasi va parodontal cho’ntakning xususiyatlari

COVID-19 o‘tkir bosqichda ham, kechiktirilgan bosqichda ham klinik ko’rinishlarning katta o’zgaruvchanligi bilan tavsiflanadi. Metabolizmdagi o’ziga xos o’zgarishlar va immunitet tizimining buzilishi tufayli parodont to’qimalari, og’iz bo’shlig’i shilliq qavati va tish qattiq to’qimalari holatiga sezilarli darajada salbiy ta’sir ko’rsatadi [2,4,6,12]. SARS-CoV-2 virusi va boshqa patogen omillarning toksik, yallig’lantiruvchi va prokoagulyant ta’sirga egaligi og’iz bo’shlig’i kasalliklarining klinik kechishiga salbiy ta’sir ko’rsatadi [1,2,5,7].

Adabiyotlardagi ma’lumotlarning tahlili shuni ko’rsatadiki, parodontitning paydo bo’lishi va rivojlanishida muayyan mikrofloralar muhim o’rin egallaydi [3,8,10,11]. Og’iz mikroflorasi parodont to’qimalarda faol yallig’lanish jarayonlarni rivojlantirish va tananing turli organlari va tizimlarining holatini o’zgartirish uchun yuqori sifatli va miqdoriy siljishlarga javob beruvchi yuqori sezgir ko’rsatkichli tizimdir [2,7,9,11]. Shu munosabat bilan mikrobiologik va immunologik o’zgarishlarni aniqlash uchun koronovirus infektsiyasi (KI) boshidan kechirgan bemorlarda og’iz mikroflorasini, xususan, soʻlak va parodontal cho’ntaklarning tarkibini o’rganish qiziqish uyg’otdi.

Tadqiqot maqsadi : Koronavirus infektsiyasini boshidan kechirgan bemorlarda og’iz bo’shlig’i mikroflorasi va parodontal cho’ntakning holatini mikrobiologik o’rganish.

Usul va uslublar. Biz stomatologik tadqiqotdan tashqari, mikrobiologik tadqiqotlar ham o’tkazdik. Buning uchun barcha tekshirilgan bemorlar ovqatlanganlaridan 2 soat o’tgach, og’iz suyuqligi va parodontal cho’ntakning ajralmasi steril sinov naychalarida to’plangan.

Dastlabki mikroskopiyadan so’ng yetishtirilgan koloniyalarni keyingi miqdoriy hisobga olish uchun ular Gold usuli bilan zich ozuqa muhitlariga ekildi, so’ngra tampon shakarli bulonga tushirildi.

Qattiq ozuqa muhitida o’smasa, tadqiqot shakarli ozuqa muhitidan zich ozuqa vositalariga ekish bilan davom ettirildi. Anaerob bakteriyalarni ajratish uchun bakteroidlarning qon agariga bakteriologik ekish materialni tanlab olgandan so’ng darhol amalga oshirildi. Petri idishlari Anaerobik System BK 38 (Angliya) uchun Gas Generatin Kit paketi bilan anaerostatga joylashtirildi. 3-5 kun davomida termostatda inkubatsiya qilindi.

Tadqiqot natijalari. Surunkali umumlashtirilgan parodontit bilan og’rigan 40 ta bemorlarda, shu jumladan 20 - yengil va 20-o’rtacha og’irlikdagi klinik-mikrobiologik tadqiqotlar dinamikada, davolashdan oldin va keyin (10-15 kun) amalga oshirildi. Olingan ma’lumotlar taqqoslanadigan yosh va jinsdagi deyarli sog’lom shaxslarning 20 ko’rsatkichlari bilan taqqoslangan.

Bu yoki boshqa mikrotanachalar shtammlarini duch kelish chastotasi ajratilgan shtammlari umumiy sonining ulushi sifatida ifodalangan. Har xil turdagi mikroblarning soni ml soʻlak(KOE/ml) uchun koloniya hosil qiluvchi birliklarda bakteriologik tekshiruv natijalariga ko’ra baholandi. Grafiklar, jadvallar tuzish uchun zararlanish qiymatlari zararlanish darajasining o’nlik logarifmi (mikrob soni) lg N ko’rinishida ifodalangan.

Soʻlak mikroflorasini o’rganish natijalari 1-jadvalda keltirilgan. Sog’lom parodont soʻlak bilan tekshirilgan shaxslar aerob va ixtiyoriy anaeroblarni o’z ichiga olgan.

Jadval 1

Koronovirus infektsiyasini kechirgan bemorlarda so’lak tarkibidagi microflora holati, lg КОЕ/ml, M±m

Aniqlangan mikrotanachalar	Nazorat guruhi	Davolashgacha
		Yengil darajadagi parodontit	O’rta darajadagi parodontit
Anaeroblarni umumiy miqdori	6,90±0,1	6,32±0,09**	4,93±0,19**
Bacteroides sp.	0,31±0,0	0,87±0,09*	0,78±0,14*
Peptostreptococcus sp.	3,96±0,14	4,51±0,13*	5,80±0,26**
Fusobacterium sp.	4,28±0,14	4,87±0,13*	6,34±0,19**
Lactobacillus sp.	5,24±0,11	5,47±0,19	3,05±0,17**
Aerob va fakultet anaeroblar miqdori	6,37±0,09	7,32±0,16**	7,02±0,1**
Staphylococcus sp.	2,66±0,11	3,70±0,17**	4,50±0,16**
Streptococcus sp. (nogemolitik)	6,20±0,09	5,43±0,18**	3,89±0,14**
Streptococcus sp.(kariesogen)	2,09±0,1	2,63±0,18*	4,36±0,18**
Actinobacillus sp.	abs	0,33±00	0,49±0,13*
Гр (-) tayoqchalar	abs	0,21±00	1,02±0,17**
Гр (+)tayoqchalar	4,1±0,18	4,52±0,2	3,37±0,16**
Candida	0,48±00	1,33±0,13**	1,69±0,05**

Izoh. * Р<0,05; ** Р<0,001 – nazorat guruhi bilan farqi.

Yengil parodontit bilan og’rigan bemorlarning so’lagini mikrobiologik tekshirish disbiyotik holatdagi sezilarli o’zgarishlarni aniqlandi. Yengil parodontit bilan og’rigan bemorlarning so’lagidan 78 ta shtamm ajratilgan, ulardan 45 tasi (57,6%) fakultativ va 33 tasi (42,3%) - majburiy anaeroblarga tegishli.

Olingan natijalar shuni ko’rsatadiki, yyengil koronovirus infektsiyasi bilan og’rigan bemorlarning so’lagida mikrotanachalarning sifat tarkibida hech qanday maxsus o’zgarishlar kuzatilmagan. Parodontal cho’ntakdan jami 49 ta mikroorganizm shtammlari ajratilgan, ulardan 67,3% obligat va 32,7% fakultativ anaeroblarga tegishli. Fakultativ anaeroblar orasida Str. pyogenes (18,4%). Majburiy anaeroblar orasida peptostreptokokklar (30,6%) va fuzobakteriyalar (22,4%) eng katta ulushga ega, bakterioidlar atigi 6,1%da topilgan.

Shunday qilib, peptostreptokokklar va fuzobakteriyalar, asosan, davolashdan oldin yyengil paradontit koronovirus infektsiyasi bilan og’rigan bemorlarda parodontal cho’ntaklardan ajratilgan va aeroblar va fakultativ mikrotanachalar orasida piogenik streptokokklar topilgan.

O’rtacha og’irlikdagi paradontit bilan og’rigan bemorlarni tekshirishda olingan ma’lumotlar 1-jadvalda keltirilgan. Jadval shuni ko’rsatadiki, o’rtacha o’g’irlikdagi o’zgarishlarda og’iz bo’shlig’i mikroflorasida chuqur o’zgarishlar aniqlangan. So’lakdan ajratilgan 93 shtamm mikrotanachalar, ulardan 40 tasi (43,2%) majburiy anaeroblarga va 53 tasi (56,8%) fakultativ mikrotanachalarga tegishli.

O’rtacha og’irlikdagi paradontit bo’lgan bemorlarda majburiy anaeroblar soni o’rtacha 4,93 ± 0,19 lg КОЕ/ ml ga kamayadi, sog’lom odamlarda esa bu ko’rsatkich 6,90 ± 0,1 lg КОЕ/ ml (P<0,001) ni tashkil qiladi. Majburiy anaeroblar orasida eng sezgir laktobakteriyalar 20 ta bemorda topilgan - o’rtacha 3,05±0,17 lg КОЕ/ml. Bu ko’rsatkichlar sog’lom odamlarga qaraganda sezilarli darajada past (P<0,001). Peptostreptokokklar va fuzobakteriyalar ko’proq miqdorda-mos ravishda 90 va 93,3%-ajratilgan.

Aeroblar va fakultativ turlarda Staphylococcus sp. (83,3%) va kariesogen streptokokklar (73,3%). Aktinomitsetalar ham paydo bo’lgan (30%). Bu ko’rsatkichlar nazorat guruhiga qaraganda sezilarli darajada yuqori edi (mos ravishda 66,2, 45 va 15%; P<0,001). Shuni ta’kidlash kerakki, ba’zi mikrotanachalarning ulushi, xususan, Str. so’lak va gramm-musbat tayoqchalar, nazorat bilan solishtirganda biroz kamaydi.

O’rtacha og’irlikdagi paradontit bilan og’rigan bemorlarda parodontal cho’ntagidan mikrotanachalarning 66 shtammi ajratilgan (1-jadval). Ulardan 47 tasi (71,2%) obligat, 19 tasi (28,7%) fakultativ anaeroblarga tegishli. Yengil parodontitdan farqli o’laroq, o’rtacha ogirlikdagi parodontit bo’lgan bemorlarda parodontal cho’ntaklardan monokultura ajratilmagan. Uchta (60,9%), ikkita (21,4%) va to’rtta (17,7%) mikrotanachalar uyushmalari ekilgan.

Parodontal cho’ntaklardan ajratilgan mikrofloraning sifat tarkibi tahlili (1-jadval) shuni ko’rsatdiki, majburiy anaeroblar orasida asosan peptostreptokokklar (jami 22,8%), veillonellalar (19%) va fuzobakteriyalar (16,5%) ekilgan.

O’rtacha og’irlikdagi paradontit bo’lgan bemorlarning faqat 7,6 foizida bakterioidlar topilgan. Fakultativ mikrotanachalar orasida piogen streptokokklar (7,6%) va E.coli (6,3%), shuningdek, aktinomitsetalar (5,1%) eng katta ulushni egallagan.

Shunisi qiziqki, harakatsiz mikrotanachalar assotsiatsiyasi, kokkli flora ko’pincha parodontal cho’ntakdan ajratilgan. Ularning solishtirma og’irligi boshqa ajratilgan mikrotanachalarga qaraganda ancha yuqori edi.

Koronovirus infektsiyasini o’rta og’irligida bo’lgan bemorlarning faqat 7,6 foizida bakterioidlar topilgan. Fakultativ mikrotanachalar orasida piogen streptokokklar (7,6%) va E.coli (6,3%), shuningdek, aktinomitsetalar (5,1%) eng katta ulushni egallagan.

Shunisi qiziqki, harakatsiz mikrotanachalar assotsiatsiyasi, kokkli flora ko’pincha parodontal cho’ntakdan ajratilgan. Ularning solishtirma og’irligi boshqa ajratilgan mikrotanachalarga qaraganda ancha yuqori bóladi.

Xulosa. Shunday qilib, yengil va o’rtacha og’irlikdagi parodontit bilan og’rigan bemorlarda so’lak va parodontal cho’ntak mikroflorasining qiyosiy tahlili bir xil turdagi sifat va miqdoriy o’zgarishlarni aniqlandi.

Shu bilan birga, bu siljishlar turli darajadagi og’irlikka ega, ya’ni parodontit qanchalik og’ir bo’lsa, disbiotik buzilishlar shunchalik chuqurroq bo’ladi. Peptostreptokokklar, veillonellalar va fuzobakteriyalar ko’pincha bemorlarda parodontal cho’ntagida topiladi. Ikkinchi o’rinda patogen streptokokklar, bakterioidlar, uchinchi-gramm-manfiy tayoqchalar. Shundan kelib chiqib aytish mumkinki, parodontit o’rta og’irligida patogenezida kokkli flora yetakchi oʻrinni egallaydi.

ADABIYOTLAR