Маънавият - инсоннинг улайиш ва куч-удрат манбаидир

Албатта, «маънавият» тушунчасининг илмий, фалсафий, адабий ёки оддий тилда ифодаланадиган кўплаб таърифларини келтириш мумкин. Умуман, ўзида жуда чуқур ва кенг қамровли маъно-мазмунни мужассам этган бу тушунчага ҳар қайси маърифатли инсон ўзининг фалсафий ёндашуви, сиёсий қарашлари ва эътиқоди, онгу тафаккуридан келиб чиққан ҳолда турлича таъриф ва тавсифлар бериши табиий. Шунинг учун хам бу масала буйича илмий адабиётларда, кундалик матбуотда бир-биридан фарк киладиган фикр-мулохазаларни учратганда бундан таажжубланмасдан, уларни ҳар қайси муаллифнинг ўзига хос дунёқараши, мушохада тарзи ифодаси сифатида кабул килиш уринлидир. Шу нуктаи назардан қараганда, кейинги йилларда бу мавзуда олимларимиз томонидан тайёрланган илмий рисолалар, ўқув қўлланмалари, луғатларда «маънавият» тушунчаси ва унинг асосий тамойилларига ўзига хос таърифлар берилаётганини кузатиш мумкин. Мен бу борадаги фикрларни инкор этмаган холда, «маънавият» ту-шунчасининг мазмуни факат «маъни», «маъно» деган сўзлар доирасида чегараланиб қолмайди, деб ўйлайман. Нега деганда, инсонни инсон қиладиган, унинг онги ва руҳияти билан чамбарчас боғланган бу тушунча ҳар қайси одам, жамият, миллат ва халк хаётида хеч нарса билан улчаб булмайдиган алохида урин тутади.

Маънавиятнинг негизи ва маъно-мазмунини белгилайдиган асосий хусусиятлар, биринчи галда инсоннинг руҳий покланиши ва қалбан улғайиши ҳақида гапирар эканмиз, бир масалага алоҳида эътибор беришимиз лозим. Албатта, бу дунёда халол ва пок яшашни узи учун ҳаётий эътиқод, олий мақсад деб биладиган одамлар кўпчиликни ташкил қилади. Айнан ана шундай инсонлар ва уларнинг эзгу ишлари туфайли бу ёруF оламда маънавият хамиша бар-карор булиб келади.

Ҳаммамизга маълумки, муқаддас китобларимиз ва қадриятларимиз, буюк мутафаккир аждодларимиз мероси бизни доимо халол мехнат билан яшашга, мардлик, саховат ва камтарликка чақиради, лекин, шу билан бирга, ҳаётда бу каби даъватларга амал қилишга интиладиган одам кўпинча турли қийинчиликлар, ҳатто азобу уқубатларга дуч келишини кузатиш қийин эмас. Тан олиш керакки, юксак маънавий тушунчалар билан яшашга ҳаракат қиладиган одамнинг бугун ҳам кўп машаққатларни, огир синов ва тусиклар, муаммоларни енгиб утишига туFри келади. Агарки эътибор берсак, тилимизда ҳалоллик ва нопоклик ҳақидаги ибратли

ҳикматлар билан бирга, «Йўлини топибдими, қандини урсин», «Узумини енг-у, 6ofuhu суриштирманг» деган махоллар хам борлигидан куз юмиб булмайди. Албатта, бундай махол-маталлар бежиз пайдо булмаган, улар хам маълум бир хахихатнинг ифодаси. Бинобарин, биз хаётнинг маъно-мазмунини шундай тушуниб, шу асосда яшашга интиладиган кишилар хам борлигини инкор этолмаймиз. Лекин, бизнинг назаримизда, бундай гаплар одамнинг бойлик ва мол-дунёни хандай йуллар билан топаётганига лохайд ва бепарво қарайдиган, манфаатпараст шахслар томонидан тўқиб чиқарилгандек туюлади. Уларнинг фикрича, инсон ўз бойлигини пешона тери тукиб, Оллох берган ахл-идрок ва тафаккурини ишлатиб топяптими ёки хинFир-хийших, харом-хариш йуллар билан орттиряптими - бу гуёки хеч кимни хизихтирмаслиги керак.

Лунда хилиб айтганда, бу уринда гап бир-бирига харама-харши булган, бир-бирини инкор хиладиган икки хил хаётий хараш хахида бормохда.

Биринчиси - уз нонини халол мехнат билан топадиган, холис ва эзгу ишлар билан эл-юртга наф етказадиган, тириклик мазмунини теран англаб, нафақат бугунги ҳаёт лаззатлари, балки охират ҳақида, унинг обод бўлиши хахида уйлаб яшайдиган инсонларга хос хаётий харашлар.

Иккинчиси - бунга мутлахо харама-харши булган ёндашув, яъни, хаётнинг маъно-мазмуни хахида бош хотирмасдан, бундай саволлар билан узини хийнамасдан, фахат нафс хайгуси ва уткинчи хою-хавасга, хузур-халоватга берилиб, енгил-елпи умр кечирадиган, узининг ота-она ва фарзанд, эл-юрт олдидаги бурчига умуман бефарх булиб яшайдиган одамларнинг фикр-харашлари. ^аёт мохиятини англаб етишга уз умри, билим ва салохиятини баFишлаган не-не буюк зотлар, мутафаккир файла-суфлар, аллома ва азиз-авлиёлар - миллати, тили ва динидан хатъи назар -шу каби мураккаб муаммоларга жавоб топиш учун изланган, бу мавзуда ханча-ханча асарлар яратган. Умуман олганда, инсоният тарихи маънавият

- инсоннинг, халқнинг, жамият ва давлатнинг буюк бойлиги ва куч-қудрат манбаи эканини, бу ҳаётда маънавиятсиз ҳеч қачон одамийлик ва меҳр- оқибат, бахт ва саодат бўлмаслигини яққол тасдиклайди.

Ўйлаймизки, ер юзида қанча инсон, қанча тақдир бўлса, ҳар бирининг ўз маънавий олами бор. Маънавиятни тушуниш, англаш учун аввало инсонни тушуниш, англаш керак. Шунинг учун ҳам ўзлигини, инсоний қадр-қимматини англаб етган ҳар қандай одам бу ҳақда ўйламасдан яшашини тасаввур қилиш қийин.

Фойдаланилган адабиётлар

• 1.    Tajibayev, M. A., & Axmedov, J. T. (2022). Sinergetik yondashuv-

• yoshlarning yangi dunyoqarashini shakllantirishning asosiy jihatlaridan biri sifatida. Scientific progress, 3(3), 527-532.

• 2.    Tajibaev, M. A., & Rashidova, B. Y. (2022). The concepts of sustainability and instability in synergetics are an important principle. Scientific progress , 3 (3), 930-933.

• 3.    Kholbekova, M. A. T. U. (2022). Applications and developments of synergetics. Scientific progress , 3 (3), 942-945.

• 4.    Tajibaev, M. A., & Rashidova, B. Y. (2022). Content of the concept of synergetics. Scientific progress , 3 (3), 938-941.

• 5.    Kulmatov, P. M., & Tajibaev, M. A. (2022). Synergetic aas a factor for the development of modern science. Scientific progress , 3 (3), 925-929.

• 6.    Tajibaev, M. A., & Kholbekova, M. U. (2022). Synergetic methodology serves humanity. Scientific progress , 3 (3), 934-937.

• 7.    Abdurashidovich, T. M. (2022). Yoshlarda sinergetik dunyoqarashni shakllantirish omillari. Integration of science, education and practice. scientific-methodical journal , 3 (3), 203-207.

• 8.    Abdurashidovich, T. M. (2022). Sinergetika-yoshlarning yangi dunyoqarashini shakllantiruvchi bilim sifatida. fan, ta'lim, madaniyat va innovatsiya , 1 (2), 69-73.

• 9.    Azimova, S. Y., & Tojiboev, M. A. (2021). Improvement of spiritual and educational work it is our important task. Scientific progress , 2 (5), 544-548.

• 10.    Melikuziyevich, K. P., & Abdurashidovich, T. M. (2021). State and

  community management-as a priority task in the appeal. International journal of discourse on innovation, integration and education , 2 (2), 133136.

• 11.    Melikuziyevich, K. P., & Abdurashidovich, T. M. (2021). Reforms in the judicial system as a topical direction in the appeal. International journal of discourse on innovation, integration and education , 2 (2), 177-182.

• 12.    Tursunmuratovich, A. J., & Abdurashidovich, T. M. (2021). Ensuring the rule of law-as an urgent direction in the appeal. International Journal of Discourse on Innovation, Integration and Education , 2 (2), 164-169.

• 13.    Kulmatov, P. M., & Tajibayev, M. A. (2021). Interaction of moral, aesthetic and ecological education. Scientific progress , 2 (1), 1149-1154.

• 14.    Melikuziyevich, K. P., & Abdurashidovich, T. M. (2021). International peace as a universal value. Web of Scientist: International Scientific Research Journal , 1 (02), 73-78.

• 15.    Tajibaev, M. A., & Akhmedov, J. T. (2021). The young spiritual-moral of the global network effects on education. Scientific progress , 1 (5), 708-711.

• 16.    Axmedov, J. T., & Tajibayev, M. A. (2021). Young people from different information attacks care is a requirement of the time. Scientific progress , 2 (5), 549-553.

• 17.    Quvanovich, R. Q. (2021). The Moral Importance of Humanity and Patriotism in Chistiya and Kubraviya. International Journal on Orange Technologies, 3(3), 98-103.

• 18.    Ruziev, A. J. (2019). Изучение мировоззрения и деятельности мыслителей как исторического критерия. Theoretical & Applied Science, (11), 166-169.

"Экономика и социум" №9(100) 2022