Мобил алоа хизматларидан олинадиган даромадлар исобини такомиллаштириш

Мобил алоқаси ҳизматларини кўрсатувчи корхоналарда хизматлар турларининг хилма хиллиги улардан олинадиган даромадларнинг ҳам хилма хиллигидан дарак беради. Бу эса уларнинг тасниф ва тавсифига қараб гуруҳларга тўғри ажратишни талаб қилади. Даврий адабиётларда мобил алоқаси ҳизматлари даромадлари таснифи, тавсифи, уларни тан олиш меъзонлари етарлича ўз аксини топмаган.

Фикримизча, мобил алоқа хизматлари даромадлари бу сигналлар, белгилар, матнлар, тасвирлар, товушлар ёки ахборотнинг бошқа турларини фойдаланувчига узатгандан сўнг олинадиган моддий наф.

Мобил алоқа хизматларини кўрсатувчи корхоналарда даромадларни икки гуруҳга ажратиш мумкин, жумладан асосий фаолиятдан олинадиган даромадлар ва асосий бўлмаган фаолиятдан олинган даромадлар.

Мобил алоқа хизматларини кўрсатувчи корхоналарда даромадларни қуйидагича таснифлаш мумкин (1 расм).

Мобил алоқа хизматларини кўрсатувчи корхоналарда даромадларнитан олишнинг ўзига хос хусусиятлари мавжуд. Хусусан корхона мижозлардан олдиндан тўловларни қабул қилиш орқали хизмат кўрсатади. Корхона даромадини мижозлар уларниннг хизматларидан фойдаланганидан сўнгина тан олади.

Д=Мт+Фд*Тн

Бу ерда: Мт – мижоз тўлови, Фд – дойдаланилган дақиқа, Тн – бир дақиқанинг тариф нархи.

1 расм. Мобил алоқа хизматларини кўрсатувчи корхоналарда даромад турлари

Каналлар ижарасидан олинадиган даромадлар тарифлар асосида аниқланади. Тарифлар каналнинг қанақ турлигига, узатиш масофаси ва узатиз тезлиги асосида корхона томонидан ишлаб чиқилади.

Интернет хизматларидан олинадиган даромадларни икки тури мавжуд, жумладан (1) интернет тўплам харид қилиш ва (2) ишлатилган интернет учун тўлов.

Интернет тўпламлари корхона томонидан ишлаб чиқилади (50 мб, 100 мб, 500 мб, 1000 мб ва хаказо) ва хар бир тўпламга алоҳида нархлар белгиланади. Мижоз ўзига тегишли тўпламни харид қилади ва бир ой давомида тўплам амал қилади. Тўплам мижоз томонидан харид қилинган вақтдан корхона даромадини тан олади.

Агарда мижоз тўплам харид қилмаган бўлса ёки харид қилинган тўпламдан фойдаланиб бўлинган бўлса унда ишлатилган хар бир мб учун белгиланган тарифлар асосида мижоз ҳисобидан маблағ олинади. Интернет хизматларидан олинадиган даромадларни (Д) ҳисоблаш учун қуйидаги формуладан фойдаланиш мумкин:

Д=Ит +Фмб*Тн

Бу ерда: Ит – интернет тўплам нархи (агарда тўплам харид қилинмаган бўлса Ит = 0 ), Фмб – дойдаланилган мб, Тн – бир мбнинг тариф нархи.

Бухгалтерия ҳисобига оид меъёрий ҳужжатларда ва махсус адабиётларда қуйидаги таърифларни бериш фойдадан холи бўлмайди, деб ҳисоблаймиз.

Фикримизча, мобил алоқа хизматлари даромадларини таснифлаш, тан олиш, аниқлаш, ҳисоб-китоб қилиш ва улар ҳисоби методологик асосларини такомиллаштиришга оид юқорида билдирилган таклиф ва тавсияларимиз ушбу соҳада ҳозирги кунда мавжуд бўлган муаммоларни ҳал қилишга имкон беради.

Фойдаланилган адабиётлар

• 1.    O‘Ktamovich, P. L. X.,  & Boxodirovich, E. F. (2022). RAQAMLI IQTISODIYOTNI

• 2.    Po’Latov Xudoyberdi, O. K. (2022). BUXGALTERIYA HISOBIGA RAQAMLI TEXNOLOGIYALARNI JORIY ETISh YO’LLARI. Journal of marketing, business and management, 1(1), 37-40.

• 3. Пўлатов, Х. Ў. (2021). ACCOUNTING ACCOUNTS IN WHOLESALE ENTERPRISES.

• 4. Пўлатов, Х. Ў. (2021). DIRECTIONS TO IMPROVE TURNOVER ACCOUNTING IN

• 5.    Baxromovich, U. K. (2021). Risk Assessment and Internal Control System in Audit. Academic Journal of Digital Economics and Stability , 7 , 1-5.

• 6.    Keldiyorqizi, U. S. (2021). The role of international audit standards on the audit of oil and gas companies in Uzbekistan. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal , 11 (3), 1346-1351.

• 7. Хусанов, М. (2021). Махсус саволлар бўйича ўтказиладиган аудиторлик текширувларининг ташкилий ва методологик асослари. Общество и инновации, 2(4/S), 564-571.

• 8.    Хусанов, М. Ҳ. (2021). THE NEED FOR A SPECIAL QUESTION-LIKED AUDIT. Экономика и социум, (5-2), 539-543.

• 9. БҲХС 1 «Молиявий ҳисоботни тақдим этиш»

• 10. БҲМС № 2 «Асосий хўжалик фаолиятидан олинган даромадлар». Ўз. Р. Адлия

  вазирлигидан 1998 йил 26 августда рўйхатга олинган, № 483

• 11. Уразов К.Б. Иқтисодиётни эркинлаштириш шароитида бухгалтерия ҳисобининг назарий ва методологик муаммолари. Иқтисод фанлари доктори илмий даражасини олиш учун ёзилган диссертация, 2006, 169-170 б.

• 12. Исроилов Б.И.Солиқлар ҳисоби ва таҳлили: муаммолар ва уларнинг ечимлари. Монография. – Т.:Ўзбекистон, 2006, 157-б.

• 13. Тулаходжаева М.М., Тухсанов Х.А. Финансовый учет. Уч. пос. – Т.: АПБДУ, 2001, 60-б.

RIVOJLANTIRISHDA BUXGALTERIYA HISOBNI O'RNI. Journal of marketing, business and management, 1(2), 120-124.

Экономика и социум, (4-2), 318-323.

ENTERPRISES OF DIFFERENT ACTIVITIES. Экономика и социум, (5-2), 186-189.

"Экономика и социум" №6(97) 2022