Тикувчилик ипларининг физик-механик хоссаларининг ўзгариши
Автор: Худайбердиев М., Тошплатов Л., Очилов Т.А.
Журнал: Экономика и социум @ekonomika-socium
Рубрика: Современные технологии управления организацией
Статья в выпуске: 4-1 (95), 2022 года.
Бесплатный доступ
Ушбу мақолада Шарқ Текс Люкс МЧЖ корхонасида тайёрланган чизиқий зичлиги 12,1 текс қайта тараш жараёндан кейин иплар олиниб, уларнинг сифат кўрсаткичлари аниқланди.
Вариация коэффициенти, узилиш кучи, узилишдаги узайиши, узилишдаги узайиши бўйича вариация коэффициенти, солиштирма узилиш кучи
Короткий адрес: https://sciup.org/140292856
IDR: 140292856
Текст научной статьи Тикувчилик ипларининг физик-механик хоссаларининг ўзгариши
Йигириш корхонасида сифатли ип ишлаб чиқаришда толанинг узунлиги, мустаҳкамлиги ва чизиқий зичлиги муҳим аҳамиятга эгадир. Тола қанчалик сифатли бўлса, ундан талабга жавоб берадиган талабгир ип ишлаб чиқариш мумкин. Унинг учун, хом ашёни тўғри танлаш, қолаверса пахта тозалаш корхоналарида чигитли пахтани ғарамда сақлаш, қуритиш, тозалаш, толасини чигитидан ажратиш, толасини тозалаш жараёнларининг оптимал шароитини яратиб бериш лозим бўлади.
Тайёр маҳсулотларининг сифатли бўлиши кўп жиҳатдан йигирилган ипларнинг қанчалик равон ишланишига боғлиқ. Агар ипнинг нотекислиги юқори бўлса, унинг солиштирма узиш кучи камаяди, демак, ундан тўқилган матонинг пишиқлиги ҳам кам бўлади. Нотекисликни келиб чиқишига асосий сабаблардан бири, бу толалар аралашмасида конмпонентлар миқдорининг доимий бўлмаслиги, уларнинг яхши аралашмаганлигидир.
Йигириш машиналарида ипларни ўраш ва шаклланиш вақтидаги узилиши қанчалик кўп бўлса, унда ипнинг нотекислиги шунчалик юқори бўлади. Нотекислик кўрсаткичлари йигириш ва тўқувчилик маҳсулотлари-нинг физик-механик хоссаларига салбий таьсир кўрсатади. Кўпгина омиллар, масалан, хом ашё хоссаларининг нотекислиги, кўпинча технологик жараён ва машинанинг конструкциясига, ишчи режимнинг бузилганлигига, ҳамда ишчиларнинг машиналардан узоқлашиш ва таъмирлаши натижасида юзага келади.
Ипларнинг асосий кўрсаткичларидан бири уларнинг вариация коэффициенти, солиштирма узилиш кучи, узилишда бажарилган иши ва бошқалардир.
Тола таркиби турлича бўлган 200 br/m бурам берилган 12,1х2 тексли тикувчилик ипларининг физик-механик хоссалари тадқиқ этилди ва олинган натижалар 1-жадвалда берилган.
1-жадвал
Тикувчилик ипларнинг сифат кўрсаткичларига турли таркибли толалар аралашмаси ва бурамлар сонининг таъсири (200 br/m бурам берилган)
т/р |
Кўрсаткичлар |
Турли таркибли толалалар а |
ралашмаси, % |
||
100% пахта толасида н олинган ип |
90% пахта билан 10% лавсан толалари аралашмасида н олинган ип |
80% пахта билан 20% лавсан толалари аралашмасида н олинган ип |
70% пахта билан 30% лавсан толалари аралашмасида н олинган ип |
||
1. |
Ипнинг ҳақиқий чизиқли зичлиги, текс |
12,3х2 |
12,1х2 |
12,3х2 |
12,2х2 |
2. |
Ипнинг чизиқий зичлиги бўйича вариация коэффициенти, % |
3,47 |
3,22 |
3,12 |
2,36 |
3. |
Ипнинг буралишлар сони, бр/м |
256 |
207 |
205 |
202 |
4. |
Ипнинг буралишлар сони бўйича |
5,76 |
5,21 |
5,14 |
4,88 |
вариация коэффициенти, % |
|||||
5. |
Ипнинг узилиш кучи, сН |
399,10 |
411,26 |
425,78 |
435,68 |
6. |
Ипнинг узилиш кучи бўйича вариация коэффициенти, % |
5,23 |
5,32 |
5,30 |
5,25 |
7. |
Ипнинг узилишдаги узайиши, % |
6,31 |
7,02 |
7,00 |
6,93 |
8. |
Ипнинг узилишдаги узайиши бўйича вариация коэффициенти, % |
5,85 |
5,78 |
5,67 |
5,45 |
9. |
Ипнинг солиштирма узилиш кучи, cN/текс |
16,77 |
17,1 |
17,03 |
18,38 |
10 . |
Солиштирма узулиш кучи бўйича вариация коэффициенти, % |
5,23 |
5,34 |
5,28 |
5,25 |
Тикувчилик ипларнинг сифат кўрсаткичларига турли таркибли толалар аралашмаси ва бурамлар сонининг таъсири бўйича олинган тикувчилик ипларининг чизиқий зичлиги бўйича вариация коэффициенти, буралишлар сони бўйича вариация коэффициенти, узилиш кучи, узилиш кучи бўйича вариация коэффициенти, узилишдаги узайиши, узилишдаги узайиши бўйича вариация коэффициенти, солиштирма узилиш кучи, солиштирма узилиш кучи бўйича вариация коэффициентининг ўзгариш гистограммалари 1-4-расмларда келтирилган.

Толар таркиби турлича иплар и -чизиқий зичлик бўйича квадратик нотекислиги;
-
- буралишлар сони бўйича квадратик нотекислиги.
1-расм. Тола таркиби турлича бўлган тикувчилик ипларининг чизиқий зичлиги ва буралишлар сони бўйича квадратик нотекислигининг ўзгариши.

Толар таркиби турлича иплар
2-расм. Тола таркиби турлича бўлган тикувчилик ипларининг узилиш кучининг ўзгариши.

Толар таркиби турлича иплар и -узилишдаги узайиши;
S- узилишдаги узайиши бўйича квадратик нотекислиги.
3-расм. Тола таркиби турлича бўлган тикувчилик ипларининг узилишдаги узайиши ва узилишдаги узайиши бўйича квадратик нотекислигининг ўзгариши.

Толар таркиби турлича иплар
-
- солиштирма узилиш кучи;
в - солиштирма узилиш кучи бўйича квадратик
4-расм. Тола таркиби турлича бўлган тикувчилик ипларининг солиштирма узилиш кучи ва солиштирма узилиш кучи бўйича квадратик нотекислигининг ўзгариши.
Тадқиқот натижаларини таҳлил қиладиган бўлсак, 100% пахта толасидан олинган 12,1х2 тексли тикувчилик ипларининг сифат кўрсаткичларига нисбатан солиштирадиган бўлсак, таркибида лавсан толаси миқдори ва бурамлар сони ортиши билан тикувчилик ипларининг чизиқий зичлиги бўйича вариация коэффициенти 25,6% дан 7,2% гача, буралишлар сони бўйича вариация коэффициенти 15,3% дан 0,2% гача камайди, узилиш кучи 3,0% дан 23,3% гача ошди, узилиш кучи бўйича вариация коэффициенти 50,3% дан 0,4% гача камайди, узилишдаги узайиши 7,6% дан 26,6% гача ошди, узилишдаги узайиши бўйича вариация коэффициенти 50,3% дан 0,4% гача камайди, солиштирма узилиш кучи 2,0% дан 21,7% гача ошди, солиштирма узилиш кучи бўйича вариация коэффициенти 41,0% дан 0,94% гача камайди.
Икки ва ундан ортиқ якка ипларни қўшиб пишитилганида ип белгиланган кўрсаткичларга эга бўлиб, барча истемол хоссалари ҳам яхшиланади.
Ипларни пишитишнинг мақсади ип маҳсулотларининг белгиланган хоссаларга эгалигини, жилодор ташқи кўринишини ва маълум барқарор структурага эга бўлишини таъминлашдир. Ипларни пишитишнинг моҳияти бир нечта ипларни қўшиб барқарор структурага ва хоссаларга эга бўлган ип яратишдир.
Ипларнинг пишитилиш даражаси, унинг пишиқлигинигина баҳолаб қолмай, технологик жараённи қандай кечганлигини ҳам билдиради. Бурам бериш билан боғлиқ бўлган машиналар маҳсулдорлигини, уларни бошқарувчи ишчиларнинг меҳнат унумдорлигини ҳам аниқлашда бу кўрсаткичдан фойдаланилади.
Адабиётлар рўйхати:
-
1 .Смирнова Н. А. Швейные нитки: Учеб. пособие/ Н. А. Смирнова-Кострома, КТИ, 1994. -80 с.
-
2 . Шустов Ю.С. и др. Текстильное материаловедение лабораторный практикум. Учебное пособие., Москва, ИНФРА-М, 2016.
-
3 .Б.А.Бузов Н.Д. Алыменкова. Материаловедение в производстве изделий легкой промышленности (швейное производство). Учебник - М.:
-
4 .Б.А.Бузов, Н.Д. Алыменкова. Практикум по материаловедению швейного производство. Учебное пособие - М.: ACADEMA-2004.- 416 стр.
-
5 .S.E. Mardonov., R.Kh. Nurboev., F.F. Kazakov., M.C.Khidoyatova «Development of a new composition for sizing the warp thread» International Journal of Advanced Research in Science,Engineering and Technology Vol. 7, Issue 6, June 2020 p 14044-14048
-
6. Rashit Nurboev, Murkosim Khudayberdiev Anvar Abdullaev, Okhun Sharofov and Olima Aripova Improvement of product drafting process in drafting devices of the spinning machines with the application of straps. Journal of Physics: Conference Series.
ACADEMA, 2010. - 448 стр.
"Экономика и социум" №4(95)-1 2022
Список литературы Тикувчилик ипларининг физик-механик хоссаларининг ўзгариши
- Смирнова Н. А. Швейные нитки: Учеб. пособие/ Н. А. Смирнова- Кострома, КТИ, 1994. -80 с.
- Шустов Ю.С. и др. Текстильное материаловедение лабораторный практикум. Учебное пособие., Москва, ИНФРА-М, 2016.
- Б.А.Бузов Н.Д. Алыменкова. Материаловедение в производстве изделий легкой промышленности (швейное производство). Учебник - М.: ACADEMA, 2010. - 448 стр.
- Б.А.Бузов, Н.Д. Алыменкова. Практикум по материаловедению швейного производство. Учебное пособие - М.: ACADEMA-2004.- 416 стр.
- S.E. Mardonov., R.Kh. Nurboev., F.F. Kazakov., M.C.Khidoyatova "Development of a new composition for sizing the warp thread" International Journal of Advanced Research in Science,Engineering and Technology Vol. 7, Issue 6, June 2020 p 14044-14048.
- Rashit Nurboev, Murkosim Khudayberdiev Anvar Abdullaev, Okhun Sharofov and Olima Aripova Improvement of product drafting process in drafting devices of the spinning machines with the application of straps. Journal of Physics: Conference Series.