Бўлажак ўитувчиларини касбий педагогик фаолиятга тайёрлашда европа давлатлари тажрибаларидан фойдаланиш

Олий таълим муассасаларида инновацион жараёнларни ривожлантириш ҳар бир мамлакат таълим тизимидаги ўзига хос хусусиятлар ва қонунчилик базасига таянган ҳолда амалга оширилади.

Ўқитувчиларни инновацион фаолиятга тайёрлаш масалаларига илмий нуқтаи назардан ёндашиш хорижда ХХ асрнинг 50-йилларидан бошланган бўлиб, аксарият тадқиқотларда олий таълим тизими ва уни амалга оширувчи таълим муассасалари мисолида таҳлил қилинган. Жисмоний тарбия ўқитувчиларини педагогик фаолиятга тайёрлаш масалалари таълим муассасаларида инновацион технологияларни жорий этиш масалалари билан ҳамоҳангликда ёритилган1.

Фролов В. Г., Юрко Г.П. Физкультурные занятия для учашихся-Москва: Физкультура и спорт, 2018.- С.-34.

Осокина Т. И., Тимофеев Е. А., Фурмина Л. С. Инновационные технологии при обучении спортсменов. – Москва: Торговый Дом Гранд-С.-55

Ленерт Г., Лихман И. Спортивные игры и упражнения для детей.-Москва: Знание,2011.- С.-131.

Лескова Г. П., Буцинская П. П., Васюкова В. И. Общеразвивающие упражнения для спортсменов-Москва: Физкультура и спорт,2009.-С-257.

Укран М. Л. Организация и проведение детских спортивных игр.-Москва: Знание, 20011.-С.-72.

1995 йил ЮНЕСКО томонидан ўзининг Бош конференцияси қарорини бажариш максадида “Олий таълимни ислох килиш ва ривожлантириш” номли дастур ишлаб чиқилган бўлиб, унда асрлар алмашинуви даврида олий таълимни ривожлантиришнинг дунё миқёсидаги тенденцияси ва вазифалари баён этилган. Мазкур ҳужжатнинг кириш қисмида “тез ўзгараётган дунёда олий таълимнинг асосий вазифалари” каторида куйидаги учта бош йуналиш ажратилган:

• -    замон талабларига хозиржавоблик;

• -    глобаллашув;

• -    “олий таълимнинг барча асосий функциялари ва фаолият турларини камраб олувчи куп киррали концепция” тарзида белгиланувчи сифат.

Германия ва Буюк Британияда жисмоний тарбия ўқитувчиларининг фаолиятини назорат қилиш ўқув жараёнига жавоб берувчи махсус комиссиялар томонидан олиб борилади.

Сунгги йилларда Европа мамлакатларида жисмоний тарбия ўқитувчиларини инновацион фаолиятга тайёрлашда сарфланадиган давлат бюджетининг ортиши кузатилмокда.

Мамлакатимиздаги олий ўқув юртларида инновациялар яратилиши ва трансфери жараёнини ягона тизим шаклида ривожлантиришда, фикримизча, куйидаги омилларни эътиборда тутиш мухим:

• •    яратилган интеллектуал мулкнинг фақатгина уни яратган муаллиф эгалигини таъминлаш;

• •    тадқиқотларни амалга оширувчи муаллифларнинг яратилган интеллектуал мулкдан манфаатдорлигини юкори даражада таъминлаш;

• •    илмий-тадкикотларнинг муваффакиятини юкори даражада таъминлаш учун, асосан реал сектор корхоналари буюртмаси асосида ташкил этилишини йўлга куйиш;

• •    университетларда (илмий-тадкикот муассасаларида) яратилган инновациялар трансферини амалга оширувчи бўлинмалар (Инновациялар трансфер марказлари) ташкил этиш ва уларнинг фаолиятини мавжуд қонунчилик асосида мувофиклаштириш.

Ҳозирги кунда республикамиздаги мавжуд педагогика олийгоҳларида “Жисмоний тарбия ва маданият”, “Хотин-қизлар спорти”,

“Бошланғич таълим ва болалар спорти” ва бошқа таълим йўналишларида таҳсил олувчиларни ўқитишда самарали технолиялардан фойдаланилмоқда.Бўлажак жисмоний тарбия ўқитувчиларининг амалиёти ташкил этилганда, уларнинг касбий, методик маҳоратини шакллантиришга мўлжалланган таълим сифатига алоҳида эътибор қаратилмоқда. Бу жараён инновацион фаолиятнинг уч босқичида амалга оширилади:

• 1.    Янгиликни педагогик фаолиятда қўллашдан олдинги даврдаги ўқитувчи фаолиятини таҳлил қилиш;

• 2.    Инновацион фаолиятнинг фаол шаклланиш даврини таҳлил килиш;

• 3.    Педагогик жараёнга янгилик киритилиб бўлгандан кейинги даврдаги фаолиятни таҳлил қилиш.

Фикримизча, бўлажак жисмоний тарбия ўқитувчиси, яъни бугунги кун талабаларини инновацион фаолиятга тайёрлашда қуйидаги жиҳатларга эътиборни қаратиш лозим:

• -    бакалавриатура босқичида таҳсил олаётган талабаларни ижодий-мотивацион йўналтириш, яъни уларнинг ижодий қизиқиши, муайян ютуқларга интилиши инобатга олиниши зарур;

• -    креативлик фазилатларини таркиб топтириш, яъни уларнинг танқидий фикрлаши, баҳо бера олиш қобилияти, мушоҳада юритиш, рефлексияга мойиллигини ўстириш;

• -    ўз касбий фаолиятини баҳолашга ўргатиш, яъни ижодий фаолият методологиясини эгаллаш, зиддиятни ижодий бартараф қилиш қобилияти; ижодий фаолиятда ҳамкорлик ва ўзаро ёрдам бериш қобилиятини шакллантириш ва бошқалар;

• -    талабаларда қатъиятлилик, масъулиятлилик, ҳалоллик, ҳақиқатгўйлик, ўзини тута билиш ва бошқаларни ривожлантириш. Демак, ўқитувчининг инновацион фаолияти ўз ичига янгиликни таҳлил қилиш ва унга баҳо бериш, келгусидаги ҳаракатларнинг мақсади ва концепциясини шакллантириш, ушбу режани

амалга ошириш ва таҳрир қилиш, самарадорликка баҳо беришни қамраб олади. Бўлажак жисмоний тарбия ўқитувчиларини инновацион фаолиятга тайёрлашнинг ўзига хос жиҳатларидан яна бири ҳар хил таълимий шароитларда турлича табиатга, дунёқарашга эга бўлган таълим жараёни субъектлари имкониятларини рўёбга чиқара олишидадир. Бу соҳадаги дастлабки ёндашувлар шуни кўрсатадики, бу соҳага оид концепциялар мураккаб, мунтазам бўлмаган очиқ дидактик вазиятлар, унинг таркибий қисмлари ва тарбия жараёнини ҳам ўз ичига қамраб олади. Бугунги кунга келиб, таълим жараёнидаги инновацион ғоялар ва ҳамкорликка асосланган таълим жараёни сифатида намоён бўлмоқда

Бинобарин, хорижда жисмоний тарбия ўқитувчиларининг фаолиятини ташкил этишда инновацион касбий педагогик технологияларни қўллаш, ички ва ташқи баҳолаш ўртасидаги баланс, баҳолашнинг мақбул методларини ахтариш каби ҳанузгача ҳал этилмаган кўплаб муаммолар мавжуд.

Фойдаланилган адабиётлар

• 1.    Фролов В. Г., Юрко Г.П. Физкультурные занятия для учашихся-Москва: Физкультура и спорт, 2018.- С.-34.

• 2.    Осокина Т. И., Тимофеев Е. А., Фурмина Л. С. Инновационные технологии при обучении спортсменов. –Москва: Торговый Дом Гранд-С.-55

• 3.    Ленерт Г., Лихман И. Спортивные игры и упражнения для детей.-Москва: Знание,2011.- С.-131.

• 4.    Лескова Г. П., Буцинская П. П., Васюкова В. И. Общеразвивающие упражнения для спортсменов-Москва: Физкультура и спорт,2009.-С-257.

• 5.    Укран М. Л. Организация и проведение детских спортивных игр.-Москва: Знание, 20011.-С.- 72.

Мирзиёeв Ш.М. Танқидий таҳлил, қатъий тартиб-интизом ва шахсий жавобгарлик-ҳар бир раҳбар фаолиятининг кундалик қоидаси бўлиши керак. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2016 йил якунлари ва 2017 йил истиқболлариига бағишланган мажлисдаги Ўзбекистон Республикаси Президентининг нутқи.-Тошкент:Ўзбекистон, 20017.-104 бет.

"Экономика и социум" №4(95) 2022